Rozprawa to najważniejszy element procesu cywilnego. Odbywa się ona zarówno w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji jak i w postępowaniu apelacyjnym.
Przebieg rozprawy
Każda rozprawa zaczyna się od wywołania. Polega to na tym, że protokolant wychodzi i mówi, jak rozprawa będzie się odbywać. Najczęściej polega to na podaniu nazwiska (nazwy) powoda.
Po wejściu do sali rozpraw strony zajmują swoje miejsca. Powód siada po lewej stronie sali pozwany po prawej. Sąd „sprawdza obecność” stron i świadków. W wypadku gdy wszystkie wezwane osoby stawiły się na rozprawę sąd rozpoczyna rozprawę
W dalszej kolejności strony przedstawiają swoje żądania. Najpierw czyni to powód. Przedstawia on tezy zawarte w pozwie oraz precyzuje swoje stanowisko w sprawie. W dalszej kolejności głos zabiera pozwany.
Strony ustnie wyrażają stanowiska w sprawie. W tym celu przedstawiają twierdzenia oraz dowody na ich poparcie według uznania mogą również podawać podstawę prawną swoich twierdzeń.
Ważne:
Warto wiedzieć, że osoby zabierające głos zawsze stoją i zwracają się one zawsze do sądu.
Następnie przeprowadzane są dowody. Najczęściej chodzi o przesłuchiwanie świadków. Świadkowie przesłuchiwani są oddzielnie. Dlatego też na początku przesłuchań prosi się świadków o opuszczenie sali i następnie wzywa się ich pojedynczo.
Wezwany na salę świadek podchodzi do miejsca dla świadków, przedstawia się i opowiada wszystko co wie w sprawie. Następnie strony mogą zadawać pytania świadkowi. W pierwszej kolejności czyni to powód. Gdy świadek skończy zeznania może usiąść na miejscu przewidzianym dla publiczności. Na salę natomiast wzywany jest następny świadek.
Po zakończeniu postępowania dowodowego sąd zamyka postępowanie i udaje się na naradę. Najczęściej wygląda to tak, że strony proszone są o opuszczenie sali rozpraw a sąd obraduje w sali rozpraw. Po zakończeniu narady, strony ponownie wzywane są na salę, gdzie zajmują swoje miejsca. Gdy sąd ogłasza wyrok strony stoją.
Po ogłoszeniu wyroku następuje ustne uzasadnienie wyroku. W tym uzasadnieniu sąd podaje również przysługujące stronie środki zaskarżenia.
Kiedy rozprawa się nie odbywa
Nie w każdym postępowaniu rozprawa musi się odbyć. W postępowaniu nakazowym lub upominawczym sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie przedstawionych przez powoda dowodów i twierdzeń. W takim postępowaniu powód składa pozew wraz ze wszystkimi dowodami (mogą nimi być tylko dokumenty) a następnie na tej podstawie sąd wydaje nakaz zapłaty. Nakaz zapłaty wraz z pozwem doręczany jest pozwanemu. Dopiero po wniesieniu sprzeciwu lub zarzutów sąd wzywa strony na rozprawę.
W postępowaniu uproszczonym sąd może rozpoznać apelację na posiedzeniu niejawny. Jest to przykład sytuacji gdy apelacja rozpatrywana jest poza rozprawą.