Niezwykłą historię rozstrzygnął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach. Staruszek starał się o świadczenia z MOPS. I postawił niezwykły warunek. Zażyczył sobie, aby pracownicy MOPS ubrali ochraniacze na buty pracowników. I dopiero wtedy mogli wejść do jego mieszkania i przeprowadzić rodzinny wywiad środowiskowy.
Historia przedstawiona w artykule znajduje się pod tym linkiem który prowadzi do uzasadnienia wyroku z 28 października 2024 r. WSA w Gliwicach (sygn. akt II SA/Gl 711/24)
Sąd: Pracownicy MOPS mogli założyć ochraniacze… Zakończył się zasiłkowy pat w MOPS
Staruszek starał się w MOPS o zasiłek na zakup pościeli, bielizny na okres zimowy oraz przyszły pobyt w leczeniu szpitalnym. Czy ma szansę na świadczenia?Nie wiemy. Nie doszło bowiem do wywiadu środowiskowego. Zainteresowany zasiłkiem przyjął pracowników socjalnych na klatce schodowej (kolejny raz!) I zażądał ubrania przez nich ochraniaczy na ich buty jako warunek wejścia do jego mieszkania. Ci odmówili.
Art. 39 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej
1. W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy.
2. Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
Oczywiście nie ma podstawy prawnej, aby wymagać od pracowników socjalnych ubrania kapci albo ochraniaczy przed rozpoczęciem przeprowadzania wywiadu. Ale sąd zwrócił uwagę pracownikom MOPS na wiek wnioskodawcy oraz jego schorzenia. I uznał, że żądanie nałożenia ochraniaczy to nie jest niegrzeczne zachowanie, a raczej prośba o pomoc, którą wszak winien jest świadczyć każdy MOPS w Polsce.
Tyle sąd, ale cofnijmy się kilka miesięcy wcześniej przed wydaniem wyroku. Ustawa o pomocy społecznej jest taka, że uniemożliwienie przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego, jest podstawą do odmowy przyznania zasiłku. I w tym kierunku poszedł MOPS. Np. art. 11 ustawy o pomocy społecznej stanowi:
Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym lub asystentem rodziny (…) mogą stanowić podstawę do ograniczenia wysokości lub rozmiaru świadczenia, odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.
Kluczowe jest tu słowo „współdziałanie” (przepis) użyte poniżej (pismo MOPS). Przyjrzyjmy im się bliżej.
Kto ma się podporządkować? Staruszek pracownikom MOPS, czy odwrotnie
W pismach MOPS w tej sprawie mamy taką tezę: „kwestią najistotniejszą dla skarżącego winna być sprawa rzetelnego ustalenia przez organ pomocy społecznej sytuacji życiowej, majątkowej, dochodowej i zdrowotnej pod kątem udzielenia mu świadczeń z pomocy społecznej, a nade wszystko pełna współpraca z organem pomocy społecznej w zakresie ustalenia tej sytuacji.”
To ładnie brzmiące słowo „współpraca” (w przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego). Ale urzędnicy MOPS zinterpretowali to słowo jako pewnego rodzaju podległość staruszka wobec nich. Skoro zależy mu na zasiłku, to ma ich wpuścić do mieszkania. I koniec! A nie stawiać jakieś dziwne warunki, że podłoga po wyjściu urzędników ma być czysta.
Co prawo mówi o zakładaniu ochraniaczy na buty przez pracowników MOPS?
Nic nie mówi. Kluczowe jest rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 8 kwietnia 2021 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego (zob. Dz. U. z 2021 r. poz. 893). Oczywiście nie ma tam nic o takim obowiązku jak założenie przez pracowników MOPS ochraniaczy w czasie prowadzenia wywiadu środowiskowego w mieszkaniu przyszłego beneficjenta wywiadu środowiskowego. Zarówno pracownicy MOPS, prezydent miasta jak i pracownicy SKO wyciągnęli wniosek, że skoro nic rozporządzenie nie mówi o takim obowiązkiem, to oczekiwanie założenia ochraniaczy jest bezprawne. Ale urzędników zaskoczył sąd.
Sąd przeciął węzeł gordyjski w sprawie ochraniaczy. I nakazał powtórzyć postępowanie
Sąd znalazł Kodeks Etyczny Pracowników Socjalnych i Pracowników Pomocy Społecznej Polskiej Federacji Związkowej Pracowników Socjalnych i Pomocy Społecznej. W nim są takie zapisy:
1. Pracownik socjalny zobowiązany jest do poszanowania godności klienta i jego prawa do samostanowienia.
2. Pracownik socjalny zobowiązany jest wykazać zaangażowanie na rzecz wszechstronnej pomocy klientowi w rozwiązywaniu jego trudności życiowych oraz wykorzystać w tym celu swoją wiedzę, umiejętności zawodowe oraz kompetencje, a także pracownik powinien - stosownie do możliwości klienta - wzmacniać jego wysiłki na rzecz życiowego usamodzielnienia.
Polecamy: Wynagrodzenia 2025. Rozliczanie płac w praktyce
Sąd nakazał:
1) ponowne przeprowadzenie postępowania i wywiadu środowiskowego;
2) ustalenia żądania kierowanego przez staruszka wobec MOPS, a w szczególności jakie jego potrzeby wymagają zaspokojenia.
Przegląd orzecznictwa - wywiad środowiskowy i zasiłki
III SA/Kr 765/24 - Wyrok WSA w Krakowie Data orzeczenia 2024-12-11 link
Stan faktyczny
28 grudnia 2023 r. skarżąca wystąpiła do Ośrodka Pomocy Społecznej w L. z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad niepełnosprawną matką. Matka skarżącej jest wdową. Z orzeczenia z dnia 7 grudnia 2023 r. wynika, że matka skarżącej jest osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności, niepełnosprawność istnieje od 12 października 2023 r., przyczyną niepełnosprawności są choroby narządu ruchu (05-R). Orzeczenie zostało wydane na stałe. Z oświadczenia skarżącej wynika, że z uwagi na stan zdrowia matki nie podejmowała zatrudnienia.
Rozstrzygnięcie
Art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (...). W ocenie Sądu oznacza to, że sprawa skarżącej powinna być rozpoznana przez organ na podstawie przepisów u.ś.r. obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r. Z uwagi na użyte w przepisie sformułowanie "powstania prawa", a nie "ustalenia prawa" konieczne jest zastosowanie przepisów dotychczasowych, mimo braku wydania decyzji przed dniem 31 grudnia 2023 r. Dotychczasowe przepisy należy zatem stosować w odniesieniu do wnioskodawców, którzy złożyli wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego przed dniem 31 grudnia 2023 r. oraz spełniają określone w ustawie przesłanki jego przyznania. Wskazać należy, że to czy skarżąca je spełnia należy już do istoty sprawy, która wobec wadliwego zastosowania przepisów procesowego nie została rozstrzygnięta (tak słusznie wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 18 lipca 2013 r., II SA/Go 552/13).
III SA/Kr 1207/24 - Wyrok WSA w Krakowie link Data orzeczenia 2024-10-24
Burmistrz odmówił przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego w związku z koniecznością opieki nad niepełnosprawnym ojcem.
Skarżąca nie przedstawiła więc takich okoliczności, które by świadczyły o tym, że stan zdrowia wymagającego opieki ojca, jego funkcjonowanie w życiu codziennym w sposób samodzielny, nie jest możliwe bez pomocy skarżącej w sposób ciągły i nieprzerwany, a więc taki, który wymuszał podjęcie przez nią decyzji o rezygnacji z pracy, że była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika. Słusznie też zaakcentowało Kolegium, że przyznanie prawa do przedmiotowego świadczenia nie jest "za sprawowanie opieki".
IV SA/Wr 579/23 - Wyrok WSA we Wrocławiu Data orzeczenia 2024-11-14 link
Ojciec wymaga on stałej opieki innej osoby. Strona sprawuje opiekę nad osobą niepełnosprawną i pomaga jej w codziennym funkcjonowaniu. Strona pobiera zasiłek stały.
Z tego tytułu jest uprawniona do zasiłku stałego na podstawie art. 37 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, który pobiera od 1 sierpnia 2020 r. W oświadczeniu z dnia 3 sierpnia 2020 r. składając wniosek o pomoc w formie zasiłku stałego złożyła oświadczenie pod odpowiedzialnością karną, w którym wskazała, że jej stan zdrowia nie pozwala na podjęcie pracy. W wywiadzie środowiskowym z dnia 3 sierpnia 2020 r. wskazano, że jest bierna zawodowo, przewlekle chora na zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego, wielopoziomowe wypukliny, udar mózgu. Wcześniej w okresie od 30 czerwca 2020 r. do 31 lipca 2020 r. była bezrobotna bez prawa do zasiłku, upłynął okres pobierania zasiłku. W okresie od 1 lipca 2019 r. do 29 czerwca 2020 r. była bezrobotna z prawem do zasiłku, w okresie od 1 września 2016 r. do 30 czerwca 2019 r. pobierała zasiłek stały na podstawie przepisów o pomocy społecznej. Regularnie korzysta ze świadczeń z pomocy społecznej w postaci zasiłków celowych na zakup żywności, leków, z powodu bezrobocia. W wywiadach środowiskowych w aktualizacji sytuacji zdrowotnej wskazano, że posiada umiarkowany stopień niepełnosprawności, choruje neurologicznie, ze względu na schorzenia kręgosłupa ma problemy z poruszaniem się.
Przyczynami odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na wniosek Strony z dnia 23 lipca 2021 r. było wystąpienie przesłanki z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a u.ś.r., tj. brak orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności małżonki osoby niepełnosprawnej (osoby w pierwszej kolejności zobowiązanej do opieki) oraz pobieranie przez Stronę zasiłku stałego w związku z niezdolnością do pracy (art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r.), zatem w sprawie nie można było mówić rezygnacji lub niepodejmowaniu przez stronę zatrudnienia w rozumieniu art. 17 ust. 1 u.ś.r.
Sąd stanął po stronie opiekuna osoby niepełnosprawnej.
Podstawa prawna - art. 107 ust. 4a ustawy o pomocy społecznej
Niewyrażenie zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego przez osoby lub rodziny ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej lub na jego aktualizację przez osoby lub rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.