Zasiłek okresowy i celowy są ważnymi świadczeniami wypłacanymi przez ośrodki pomocy społecznej. Ile wynoszą i jakie kryteria trzeba spełnić? Co zmieni się w 2025 r.?
- Zasiłek okresowy i celowy. Czym się różnią?
- Zasiłek okresowy i celowy. Co się zmieni w 2025 r.?
- Co w przypadku przekroczenia progu dochodowego?
- Podsumowanie
Zasiłek okresowy i celowy. Czym się różnią?
Zasiłek celowy został uregulowany w ustawie o pomocy społecznej, głównie w art. 39. Zgodnie z tymi przepisami, zasiłek celowy można przyznać w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej. Taką pomoc przyznaje się w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. To czy świadczenie zostanie przyznane oraz w jakiej wysokości decyduje organ gminy. Aby uzyskać zasiłek celowy, trzeba spełniać kryterium dochodowe.
Z kolei zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego osobom lub rodzinom spełniającym kryteria dochodowe. W orzecznictwie przyjmuje się, iż spełnienie warunków obliguje organ do przyznania zasiłku, jednak ma on swobodę w kwestii ustalenia okresu zasiłkowego i wysokości świadczenia w granicach wyznaczonych ustawą. Sądy wskazują tu też na art. 3 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej. W myśl tego przepisu potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej.
Warto też pamiętać, iż zasiłek celowy i okresowy są różnymi świadczeniami.
„Jak wynika z powyższego art. 38 i art. 39 ustawy o pomocy społecznej regulują kwestie dotyczące dwóch różnych zasiłków – okresowego i celowego, które nie mogą być ze sobą utożsamiane. Tymczasem organy obu instancji wydają się nie dostrzegać różnic w cytowanych powyżej uregulowaniach i przyznają zasiłek okresowy z przeznaczeniem na konkretne cele. Co prawda w orzecznictwie przyjmuje się, że wadliwe powiązanie zasiłku okresowego z celem, na jaki został on przyznany samo w sobie nie uzasadnia jeszcze uchylenia decyzji, skoro zasiłek okresowy został prawidłowo przyznany, jednakże odmowa przyznania zasiłku celowego z tego powodu, że cel ten został wskazany w zasiłku okresowym stanowi już naruszenie prawa w stopniu uzasadniającym wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.” – podkreślił przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z 26 września 2024 r. (sygn. II SA/Sz 393/24).
Zasiłek okresowy i celowy. Co się zmieni w 2025 r.?
Przede wszystkim zmianie ulegnie kryterium dochodowe uprawniające do otrzymania tych świadczeń. Poza określonymi wyjątkami prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje bowiem osobom spełniającym kryteria dochodowe. W 2024 r. kryteria te wynoszą 776 zł dla osoby samotnej i 600 zł dla osoby w rodzinie. Od 1 stycznia 2025 r. wzrosną i wyniosą odpowiednio: 1010 zł i 823 zł. Przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 345 zł. W 2025 r. kwota ta wzrośnie do 459 zł.
„Dla postępowania w sprawie o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej decydujące znaczenie ma tytuł własności lub posiadania gruntu oraz jego klasyfikacja. Nieistotne jest natomiast, czy z gospodarstwa rolnego są uzyskiwane jakiekolwiek dochody, a jeśli tak, to w jakiej wysokości, bez znaczenia jest też sposób w jaki się z niego korzysta, a w szczególności, czy grunt rolny jest w ogóle uprawiany” – przypomniał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 26 września 2024 r. ( I OSK 2178/23).
Co istotne, podwyżka kryterium dochodowego będzie miała wpływ również na wysokość zasiłku okresowego. Kwotę świadczenia ustala się w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że miesięczna kwota zasiłku nie może być wyższa niż kwota kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. W przypadku rodziny zasiłek okresowy ustala się do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny. W ten sposób ustalona kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50% różnicy między odpowiednim kryterium dochodowym a dochodem tej osoby. Minimalny zasiłek okresowy wynosi 20 zł miesięcznie.
Pan Jan jest osobą samotnie gospodarującą, osiąga miesięczny dochód w wysokości 850 zł. W 2025 r., jeśli zostaną spełnione pozostałe warunki, zasiłek okresowy wyniesie maksymalnie 160 zł (1010 zł – 850 zł) a najniższy 80 zł (50% x (1010 zł – 850 zł). W 2024 r. pan Jan przekroczyłby kryterium dochodu.
Co w przypadku przekroczenia progu dochodowego?
W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy, który nie podlega zwrotowi lub zasiłek okresowy pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku. Stanowi o tym art. 41 pkt 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej. Jednak przepisy nie określają wprost, co stanowi taki uzasadniony przypadek.
„ Zatem zwrot "szczególnie uzasadnione przypadki" jest pojęciem nieostrym, jednakże pod pojęciem tym należy rozumieć przypadki wyraźnie odbiegające od typowych sytuacji osób kwalifikujących się do otrzymania pomocy społecznej przy spełnieniu kryterium dochodowego. Chodzi o sytuacje drastyczne, dotkliwe w skutkach i głęboko ingerujące w plany życiowe osoby, wynikające ze zdarzeń nienależących do zdarzeń codziennych. Za szczególne przypadki uzasadniające przyznanie świadczenia w sytuacji przekroczenia kryterium dochodowego nie zostały uznane: spłata zadłużenia, opłacenie rachunków za prąd czy gaz, brak środków na bieżące wydatki, zapłata kary za przejazd środkami komunikacji, a nawet zakup leków zażywanych w związku z przewlekłą chorobą. W wyroku z 13 grudnia 2016 r. (I OSK 1586/15) NSA w pełni podzielił pogląd sądu pierwszej instancji, że "nie można potrzeby w postaci zakupu leków zażywanych w związku z przewlekłą chorobą uznać za mającą charakter nadzwyczajny, wyjątkowy i nieprzewidywalny. Taka potrzeba nie jest konsekwencją niefortunnych zbiegów okoliczności i wydarzeń wykraczających poza możliwości przewidzenia i przeciwdziałania". Również pogorszenie stanu zdrowia następujące stopniowo nie stanowi szczególnie uzasadnionego przypadku w rozumieniu art. 41 u.p.s. Okoliczność ta nie ma bowiem charakteru nagłego ani nadzwyczajnego” – uznał przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z 21 grudnia 2023 r. (II SA/Lu 785/23).
Podsumowanie
Kwestie dotyczące zasiłków okresowych i celowych mogą wzbudzać szereg wątpliwości, ponieważ w dużym stopniu zależą od konkretnej sytuacji osoby ubiegającej się o pomoc. Warto czynnie brać udział w takich sprawach, ponieważ wywiad środowiskowy ma kluczowe znaczenie dla ustalenia sytuacji majątkowej i osobistej wnioskodawcy.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 1283; ost. zm. Dz. U. z 2024 r., poz. 1572);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2024 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2024 r., poz. 1044);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2021 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r., poz. 1296).
Polecamy: VAT w gminach PDF (wersja elektroniczna)