W przytoczonym wyroku NSA nie udało się otrzymać zasiłku 6000 zł przy dochodzie 2700 zł. Ale próba była. Rolnik chciał z MOPSu nowy dach sobie sprawić. MOPS I WSA odmówili, ale NSA wskazał w jakich sytuacjach taki zasiłek mógłby zostać wypłacony. W kilku sytuacjach MOPS może (ale nie musi) odstąpić od progów dochodowych.
Chodziło o 6000 zł zasiłku w związku ze stratami poniesionymi w wyniku wichury. Dach jednak okazał się już przed wichurą tak zniszczony, że zostałby i tak zerwany (wcześniej czy później). Rolnik nie mógł więc skorzystać z przepisów związanych z klęskami żywiołowymi takimi jak huraganowy wiatr, który zerwał dziesiątki dachów.
Pomoc społeczna z MOPS = kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej 776 zł, a dla osoby w rodzinie – 600 zł (w 2024 r.). W 2025 r. mamy podwyżkę do 1010 zł i 823 zł. To są nieosiągalne kwoty dla większości Polaków (w tym znaczeniu, że mamy dochody powyżej tych progów). Nawet osoby w trudnej, naprawdę trudnej sytuacji mają wyższe dochody. W 2025 r. pomoc społeczne jest dla naprawdę ubogich osób.
Jak jest więc możliwe, że ktoś chciał z MOPS dostać zasiłek przy dochodzie 2700 zł? Wynika to z tego, że niekiedy MOPS może zignorować dochód, ale robi to według swojego uznania. Nie można go do tego zmusić. A tak próbował zrobić rolnik, który przy dochodzie 2700 zł potrzebował pieniędzy (6000 zł) na naprawę dachu zerwanego przez wichurę. Rolnik znalazł art. 40 ustawy o pomocy społecznej, który mówi tak:
Zasada 1. Zasiłek celowy może być przyznany także osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Zasada 2. Zasiłek celowy może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.
Rolnik nie zauważył, że słowo "może" przyznaje MOPS decyzję, czy zastosuje wyjątek od patrzenia na dochód 2700 zł rolnika, czy nie zastosuje.
NSA: Miał dochód 2700 zł. Jakim cudem próbował zdobyć zasiłek z MOPS? Dla 2025 r. kryterium dochodowe 823 zł i 1010 zł
Z uzasadniennia wyroku "Podstawą wydania decyzji odmownej w przedmiocie zasiłku celowego w niniejszej sprawie był przepis art. 40 u.p.s. Zgodnie z art. 40 ust. 1 u.p.s. zasiłek celowy może być przyznany również osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego. Art. 40 ust. 2 u.p.s. stanowi zaś, że zasiłek celowy może być przyznany także osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej. Należy mieć również na uwadze, że zasiłek celowy, o którym mowa w ust. 1 i 2, może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi (art. 40 ust. 3 u.p.s.)."
Wyboldowany fragment "może być przyznany niezależnie od dochodu" oznacza, że MOPS ma swobodę uznania albo odmowy wniosku o przyznanie zasiłku. Ponieważ dochód rolnika wynosił 2700 zł, MOPS i WSA odmówiły i potwierdził to NSA:
Sytuacja finansowa skarżącego jest na tyle dobra, że powinien on być w stanie wyremontować dach dzięki dochodom z posiadanego gospodarstwa rolnego. Kasator nie wykazał błędności powyższych ustaleń. Skoro zatem nie zostały spełnione przesłanki zastosowania art. 40 ust. 2 i 3 u.p.s., to nie ma podstaw do twierdzenia, że Sąd I instancji naruszył art. 40 ust. 2 i 3 u.p.s. poprzez ich niezastosowanie.
Źródło tezy - Wyrok NSA z 25 lipca 2024 r. (I OSK 2370/23) link
Przy okazji sąd dokonał podziału zasiłków celowych. Wszyscy się gubią, kiedy MOPS stosuje kryterium dochodowe (nierealne dla więkoszości osób w 2024 r. i 2025 r.).
Świadczenie przyznawane na podstawie art. 40 ust. 2 u.p.s. "ma służyć osobom znajdującym się w szczególnych dla nich sytuacjach, kiedy ich podstawowe potrzeby nie mogą zostać zaspokojone, narażając ich na egzystencję w warunkach nieodpowiadających godności człowieka. Zasiłek taki nie musi być zatem wypłacony każdemu, kto jest właścicielem nieruchomości dotkniętej zdarzeniem losowym lub klęską żywiołową czy też ekologiczną. W przypadku zasiłku celowego organ administracyjny wydaje decyzję oceniając całokształt sytuacji strony i jej rodziny, mającej wpływ na zakres zaspokojenia zgłoszonych potrzeb, uwzględniając przy tym sytuację ogólną, czyli wysokość posiadanych środków, liczbę osób wymagających pomocy. Dopiero po ustaleniu, że taka pomoc jest niezbędna, organ może przyznać (ale nie musi) zasiłek celowy, biorąc pod uwagę przytoczone okoliczności przemawiające za udzieleniem pomocy, jak i przeciw jej udzieleniu, co odnosi się również do wysokości przyznanej pomocy. Spełnienie kryteriów przez osobę ubiegającą się o zasiłek celowy nie oznacza zatem, że istnieje po jej stronie roszczenie o przyznanie świadczenia.
Zasiłek 1 - w MOPS kryterium dochodowe - w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy [Art. 39 ustawy o pomocy społecznej]
Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
Osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne.
Zasiłek celowy może być przyznany w formie biletu kredytowanego.
Zasiłek 2 - w MOSP bez kryterium dochodowego - Zasiłek celowy może być przyznany również w celu realizacji postanowień kontraktu socjalnego [Art. 39a ustawy o pomocy społecznej]
Zasiłek celowy może być tu wypłacany niezależnie od dochodu, przez okres do 2 miesięcy od dnia, w którym osoba objęta kontraktem socjalnym, w trakcie jego realizacji, stała się osobą zatrudnioną.
Zasiłek 3 - może być bez kryterium dochodowego według uznania MOPS - zdarzenia losowe [art. 40 ustawy o pomocy społecznej]
Zasiłek celowy może być przyznany także osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Zasiłek celowy może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi. Słowo "może" oznacza, że MOPS decyduje, czy zastosuje kryterium dochodowe, czy nie
Zasiłek 4 - może być bez kryterium dochodowego według uznania MOPS [Art. 41 ustawy o pomocy społecznej]
W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany:
1) specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi;
2) zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.
W konsekwencji powyższego zasiłek celowy, o którym mowa w art. 40 u.p.s., nie ma charakteru odszkodowawczego - co wymaga podkreślenia - i nie może być traktowany jako rekompensata za straty spowodowane klęską żywiołową. Z tych względów w orzecznictwie sądowoadministracyjnym za chybiony uznaje się pogląd, jakoby art. 40 ust. 2 u.p.s. odnosił się przede wszystkim do strat w majątku spowodowanych klęską żywiołową, a straty te należało rozumieć w kontekście działalności życiowej skarżącego, jego majątku, czy ma on możliwości zrekompensowania tych strat w inny sposób, a przede wszystkim na ile te są obiektywnie istotne dla wnioskodawcy.