Zasiłek rodzinny 2024 – czy będzie waloryzacja?

• Zasiłek rodzinny w 2024 roku
• Weryfikacja wysokości zasiłku rodzinnego, dodatków i kryterium dochodowego
• Czy będzie podwyżka zasiłku rodzinnego?
• Podsumowanie

Zasiłek rodzinny w 2024 roku

Aktualna wysokość zasiłku rodzinnego obowiązuje od 1 listopada 2016 r. Przypomnijmy, że obecnie wynosi miesięcznie:
•    na dziecko do ukończenia 5 lat – 95 zł
•    na dziecko powyżej 5 lat do ukończenia 18 lat – 124 zł
•    na dziecko powyżej 18 lat do ukończenia 24 lat – 135 zł

Wcześniej zasiłek rodzinny wynosił:

Przed 1 września 2006 roku wysokość zasiłku rodzinnego uzależniona była od tego, czy jest to świadczenie na pierwsze i drugie czy na trzecie albo czwarte i kolejne dziecko.

Weryfikacja wysokości zasiłku rodzinnego, dodatków i kryterium dochodowego

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych weryfikacja wysokości świadczeń oraz progu wsparcia dochodowego z uwzględnieniem wyników badań progu wsparcia dochodowego rodzin następuje co 3 lata. Najbliższa weryfikacja wypada w 2024 roku.

Próg wsparcia dochodowego rodzin bada i przedstawia Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Ustalanie progu wsparcia dochodowego rodzin przeprowadza się na podstawie przepisów Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 25 kwietnia 2005 r. w sprawie sposobu ustalania progu wsparcia dochodowego rodzin (Dz. U. z 2005 Nr 80, poz. 700). Dla przykładu w świetle § 2 ust. 1 próg wsparcia dochodowego rodzin ustala się na podstawie badania przeprowadzonego metodą ekspercko-empiryczną. Uwzględnia się przy tym:

1. zestaw towarów i usług w podziale na następujące grupy wydatków:
   a) żywność,
   b) mieszkanie,
   c) odzież i obuwie,
   d) higiena i ochrona zdrowia,
   e) edukacja,
   f) transport i łączność,
   g) kultura,
   h) sport i wypoczynek;
2. normy spożycia i użytkowania towarów i usług uwzględnionych w badaniu, ustalone metodą ekspercką i zweryfikowane na podstawie badania poziomu wydatków gospodarstw domowych z II kwintyla rozkładu dochodów;
3. poziom cen.

Co więcej, do badań progu wsparcia dochodowego rodzin wykorzystuje się:

1. dane pochodzące z badań budżetów gospodarstw domowych;
2. dane pochodzące z innych badań warunków życia ludności oraz notowań cen, prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny;
3. standardy oraz normy w zakresie żywienia, mieszkalnictwa, zdrowia i edukacji, opracowywane przez wyspecjalizowane instytucje naukowe i właściwe ministerstwa, w szczególności przez:
   a) Instytut Żywności i Żywienia,
   b) Instytut Gospodarki Mieszkaniowej,
   c) Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.

W roku przeprowadzania weryfikacji (czyli też 2024) Rada Ministrów ma czas do dnia 15 maja na przedstawienie Radzie Dialogu Społecznego:

1. propozycji wysokości kryterium dochodowego;
2. propozycji wysokości zasiłku rodzinnego i dodatków;
3. wyników badań progu wsparcia dochodowego rodzin;
4. informacji o realizacji świadczeń rodzinnych za okres od poprzedniej weryfikacji, w tym liczbę osób otrzymujących świadczenia rodzinne oraz wydatki na ten cel w poszczególnych latach;
5. informacji o sytuacji dochodowej rodzin posiadających dzieci na utrzymaniu.

Następnie Rada Dialogu Społecznego uzgadnia wysokość tych kwot do dnia 15 czerwca 2024 roku. W przeciwnym razie wysokość kryterium dochodowego oraz zasiłku i dodatków do niego w drodze rozporządzenia ustali Rada Ministrów. Ma na to czas do dnia 15 sierpnia2024 roku, na poziomie nie niższym niż wynika to z propozycji RDS.

Wysokość ustalonych kwot ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w drodze obwieszczenia Prezesa Rady Ministrów do dnia 15 sierpnia roku przeprowadzenia weryfikacji.

Czy będzie podwyżka zasiłku rodzinnego?

Dlaczego więc pomimo tak ustalonej procedury weryfikacji kwoty kryterium dochodowego, zasiłku rodzinnego i dodatków do niego nie są podnoszone od lat?  W celu odpowiedzi na to pytanie warto przybliżyć interpelacje poselskie dotyczące tej kwestii. Przytoczymy najważniejsze fragmenty wybranych interpelacji.

Już w 2021 roku poseł Hanna Gill-Piątek wystosowała Interpelację nr 24839 w sprawie waloryzacji świadczeń rodzinnych. Zadała w niej następujące pytania do ministra rodziny i polityki społecznej:

1. Na podstawie jakich wskaźników ekonomiczno-gospodarczych podjęto decyzje o braku waloryzacji świadczeń rodzinnych?
2. Od jakich czynników zależy decyzja o waloryzacji świadczeń rodzinnych?

W odpowiedzi na te pytania Barbara Socha, Podsekretarz Stanu podkreśliła, że procedura weryfikacji nie oznacza obowiązkowej zmiany wysokości weryfikowanych kwot. Dodała również:

„Przy jednoczesnym uwzględnieniu świadczenia wychowawczego [red. wówczas 500 plus], świadczenia dobry start (których przyznanie nie jest uzależnione od dochodów rodziny) oraz świadczeń z pomocy społecznej oznacza to, że wsparcie kierowane do rodzin o niskich dochodach jest odpowiednio wyższe.”

Podsekretarz stanu zapowiedziała także plany co do kapitału opiekuńczego, który obecnie już funkcjonuje (Rodziny Kapitał Opiekuńczy czyli 12000 zł na dziecko do 3 roku życia).

W 2021 roku również poseł Katarzyna Osos zgłosiła Interpelację nr 26190 do ministra rodziny i polityki społecznej w sprawie braku waloryzacji świadczeń rodzinnych do 30 października 2024 r. Zadała w niej następujące pytania:

1. Czy prawdą jest, że rząd zamierza zamrozić zasiłki rodzinne na kolejne trzy lata? Jeśli tak, jakie jest tego uzasadnienie, zważywszy na fakt, że nie wszyscy pobierający zasiłki rodzinne są uprawnieni do pobierania świadczenia z programu "Rodzina 500 plus", tj. osoby pełnoletnie? Jak ma się to do coraz bardziej odczuwanego wzrostu inflacji przekładającego się na wzrost kosztów życia?
2. Czy w związku z brakiem waloryzacji świadczeń rodzinnych rząd planuje wprowadzić jakąś dodatkową pomoc dla rodzin z dorosłymi osobami z niepełnosprawnościami? Jeśli tak, jaką i kiedy? Czy zostanie ona zawarta w nowym Polskim Ładzie?
3. Czy prawdą jest, że beneficjenci nie mogą już składać wniosków o zasiłek celowy, ponieważ środki te zostaną przeniesione na walkę z kataklizmami?

Tutaj również podsekretarz stanu podkreśliła, że „podstawowym systemem wsparcia rodzin wychowujących dzieci jest świadczenie wychowawcze przyznawane w ramach programu „Rodzina 500+” […]”. Dalej opisano 300+ czyli świadczenie z programu „Dobry start” jako kolejne świadczenie przyznawane bez względu na dochód oraz planowany wówczas kapitał opiekuńczy. W odniesieniu do trudnej sytuacji osób niepełnosprawnych pani Barbara Socha wspomniała m.in. o ustawie z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. 

Kolejna interpelacja z 2023 roku nr 41734 w sprawie braku waloryzacji progów dostępu i wysokości zasiłków rodzinnych została skierowana przez posła Tadeusza Tomaszewskiego. Zwrócił on uwagę na fakt, iż osoba zarabiająca najniższą krajową przekracza kryterium dochodowe do zasiłku rodzinnego. Pytania postawione przez posła brzmią następująco:

1. Czy rząd przewiduje w 2023 i 2024 roku waloryzację progów dostępu i wysokości zasiłków rodzinnych oraz dodatków?
2. Ile obecnie osób pobiera zasiłki rodzinne i dodatki do zasiłków i jaki jest to wydatek dla budżetu państwa?
3. Rząd powiadomił Radę Dialogu Społecznego, że nie przewiduje podwyższenia dotychczasowego poziomu zarówno kryteriów, jak i kwot świadczeń – jaki jest powód takiej decyzji?
4. Wszystkie te świadczenia podlegają takiemu procesowi utraty realnej wartości jak 500 plus. Ile musiałyby dziś być warte, by zachować tę samą realną wartość, co siedem lat temu?

Podsekretarz stanu odpowiedziała:

„W ramach weryfikacji w 2021 r., ze względu na wprowadzone wówczas nowe projekty w zakresie wsparcia rodzin – obejmujące w szczególności ustawę o rodzinnym kapitale opiekuńczym - Rada Ministrów podjęła decyzję o utrzymaniu wysokości kwot ww. kryteriów dochodowych i świadczeń rodzinnych na dotychczasowym poziomie.

W związku z powyższym, najbliższa ustawowa weryfikacja kwot świadczeń rodzinnych przypada na 2024 r., a nie na bieżący 2023 r. i wówczas Rada Ministrów podejmie decyzję o jej zakresie.

Jednocześnie informuję, że w I kwartale 2023 r. przeciętna miesięczna liczba wypłacanych zasiłków rodzinnych z dodatkami wyniosła 1,1 mln, wydatki z tego tytułu wyniosły ok. 573,4 mln zł (kwota za cały kwartał).

Przede wszystkim należy jednak podkreślić, że od ponad 7 lat podstawowym systemem wsparcia rodzin wychowujących dzieci jest świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł miesięcznie na każde dziecko w wieku do ukończenia 18 r. życia, przyznawane w ramach programu „Rodzina 500+”, na podstawie ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2023 r. poz. 810). Od 1 lipca 2019 r. świadczenie wychowawcze ma charakter powszechny, tj. jest niezależne od dochodu rodziny. Zaś system świadczeń rodzinnych jest jedynie uzupełnieniem ww. programu kierowanym do rodzin o najniższych dochodach.

Ponadto obecnie prowadzone są prace nad zmianą ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, w wyniku których, od 1 stycznia 2024 r., kwota świadczenia wychowawczego zostanie podwyższona do 800 zł miesięcznie na dziecko, co zapewni jeszcze większe wsparcie rodzin z dziećmi.”

Podsumowanie

Biorąc pod uwagę powyższą odpowiedź na interpelację nr 41734 z 2023 roku, waloryzacja zasiłku rodzinnego, dodatków i kryterium dochodowego w 2024 roku jest wątpliwa. Rząd usprawiedliwia brak podwyżek tych kwot wprowadzeniem nowych instrumentów pomocowych, takich jak: „Rodzina 500 plus” – aktualnie 800 plus, świadczenie „Dobry start” czy rodzinny kapitał opiekuńczy, które de facto pełnią funkcję wskazanych świadczeń rodzinnych. Dodatkowo podnoszonym argumentem jest brak kryterium dochodowego przy nowych świadczeniach.

Należałoby jednak przemyśleć tę kwestię. Wiele osób nie rozumie, dlaczego osoby zarabiające najniższą krajową nie mają prawa do wsparcia w postaci zasiłku rodzinnego i dodatków.