Okoliczności powodujące powstanie nienależnie pobranego świadczenia rodzinnego
Nienależnie pobrane świadczenie rodzinne powoduje ustanie bądź zawieszenie prawa do świadczenia rodzinnego. Okolicznością powodującą ustanie bądź zawieszenie prawa do świadczenia rodzinnego, jest ustanie co najmniej jednej z przyczyn będących podstawą ustalenia świadczenia.
Polecamy: Wideoakademia księgowych i biur rachunkowych
Najczęstszą przyczyną ustania prawa do świadczenia rodzinnego jest przekroczenie określonego progu dochodów uzyskiwanych przez pobierającą świadczenie rodzinę. Należy zauważyć, że w przypadku, gdy prawo do świadczenia rodzinnego zostało nabyte na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów, takie oszustwo skutkuje nie tylko utratą zasiłku oraz obowiązkiem jego zwrotu, ale także powoduje powstanie konsekwencji karnych. Czyny takie stanowią bowiem przestępstwa w rozumieniu Kodeksu karnego.
Katalog nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych
Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych osoba, która nienależnie pobrała świadczenia rodzinne, jest obowiązana do zwrotu tego świadczenia. W art. 30 ust. 2 tej ustawy wymieniony został katalog świadczeń rodzinnych, które uważane są za nienależnie pobrane. Są to:
- świadczenia rodzinne wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie, zawieszenie prawa do świadczeń rodzinnych lub zmniejszenie wysokości przysługujących świadczeń rodzinnych albo wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca te świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
- świadczenia rodzinne wypłacone w związku z zastosowaniem przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu – po ustaleniu, że wystąpiły okoliczności, w których członek rodziny, osoba ucząca się lub dziecko pozostające pod opieką opiekuna prawnego utracili dochód z tych tytułów i w okresie 3 miesięcy, licząc od dnia utraty dochodu, uzyskali dochód u tego samego pracodawcy lub zleceniodawcy, lub zamawiającego dzieło lub ponownie rozpoczęli pozarolniczą działalność gospodarczą;
- świadczenia rodzinne przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą te świadczenia;
- świadczenia rodzinne wypłacone w przypadku, gdy wojewoda, w sytuacji przebywania osoby uprawnionej do świadczeń rodzinnych lub członka rodziny poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, ustali, że mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, za okres od dnia, w którym osoba stała się uprawniona do świadczeń rodzinnych w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, do dnia wydania decyzji o uchyleniu decyzji przyznającej świadczenia rodzinne;
- świadczenia rodzinne przyznane na podstawie decyzji, której następnie stwierdzono nieważność z powodu jej wydania bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa albo świadczenie rodzinne przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania i osobie odmówiono prawa do świadczenia rodzinnego;
- świadczenia rodzinne wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenia rodzinne, z przyczyn niezależnych od organu, który wydał tę decyzję.
Konsekwencje pobrania nienależnego świadczenia rodzinnego
Należy pamiętać, że wszelkie nienależnie pobrane świadczenia podlegają zwrotowi. W związku z tym osoba, która bezpodstawnie pobierała świadczenia rodzinne zobowiązana jest je zwrócić organowi przyznającemu takie świadczenia. Właściwy w tych sprawach organ administracyjny powinien wydać decyzję ustalającą wysokość podlegających zwrotowi środków wraz ze wskazaniem terminu ich zwrotu. Zgodnie z art. 30 ust. 2b ustawy o świadczeniach rodzinnych od kwot nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych naliczane są odsetki ustawowe za opóźnienie, w związku z czym kwoty nienależnie pobranych świadczeń podlegają zwrotowi łącznie z ustawowymi odsetkami.
Gdyby jednak okazało się, że osobie przysługuje prawo do pobierania świadczenia rodzinnego, wówczas ustalone decyzją kwoty nienależnie pobranych wcześniej świadczeń, podlegają potrąceniu z wypłacanych na bieżąco świadczeń rodzinnych.
Możliwe działania państwa w sytuacji nienależnego pobrania świadczenia rodzinnego
Zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach rodzinnych, nienależnie pobrane świadczenia rodzinne podlegają egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. To oznacza, że wierzyciel, którym jest organ administracyjny, wystawia tytuł wykonawczy. Następnie przesyła go do właściwego organu egzekucyjnego w celu odzyskania nienależnie pobranego świadczenia rodzinnego.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o świadczeniach rodzinnych, należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych przedawniają się z upływem 3 lat, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności. To oznacza, że w zakresie należności przedawnionych organ nie dysponuje żadnymi środkami przymusu, służącymi wyegzekwowaniu zwrotu świadczenia. Jednak gdyby osoba nieuprawniona zwróciła kwoty nienależne po upływie 3 lat od uprawomocnienia się decyzji, nie może ona powoływać się na przesłankę przedawnienia i próbować w ten sposób odzyskać zwrócone świadczenia.
Należy jednak mieć na uwadze, że bieg terminu przedawnienia może zostać przerwany, gdy następuje:
- odroczenie terminu płatności należności,
- rozłożenie spłaty należności na raty,
- zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym dłużnik został powiadomiony – przy czym po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo odpowiednio od dnia następującego po dniu odroczenia terminu płatności należności, rozłożenia spłaty należności na raty lub zastosowania środka egzekucyjnego, o którym dłużnik został powiadomiony.
Nienależnie pobrane świadczenie rodzinne - brak obowiązku zwrotu
Decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych nie jest wydawana, jeżeli od terminu ich pobrania upłynęło więcej niż 10 lat. To oznacza, że po tym okresie nie jest możliwe stosowanie żadnych środków przymusu przez organy wobec osób nieuprawnionych.
Należy pamiętać, iż zgodnie z ustawą istnieje szczególna procedura postępowania w sytuacji, gdy rodzina zobowiązana do zwrotu nienależnego świadczenia znajduje się w bardzo złej kondycji finansowej. Wówczas właściwy organ, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty. Zgodnie z ustawą jest to możliwe, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2003 r., Nr 228, poz. 2255).
Polecamy serwis: Pomoc społeczna