Uchwała o sygn. akt III CZP 38/16 została podjęta w wyniku rozstrzygnięcia prawnego przedstawionego przez Sąd Apelacyjny w Katowicach. Zgodnie z art. 545 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, jego krewni w linii prostej oraz rodzeństwo. Ponadto wniosek może zgłosić przedstawiciel ustawowy osoby, która ma być ubezwłasnowolniona. Jako, że z literalnej treści przepisu nie wynika uprawnienie do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie samego siebie Sąd Apelacyjny powziął poważne wątpliwości. Przepis nie zezwala na samoubezwłasnowolnienie, jednakże warto zwrócić uwagę no to, że już w 1965 r. SN dopuścił taką możliwość (sygn. akt II CR 273/65).
Zobacz serwis: Sprawy rodzinne
Mimo, że przepisy w kręgu osób uprawnionych do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie nie uwzględniają osoby, która ma być ubezwłasnowolniona to SN uznał, że należy jej takie uprawnienie przyznać.
Sąd Najwyższy przypomniał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 marca 2007 r. o sygn. akt K28/05 stwierdzający, że nieprzyznanie osobie ubezwłasnowolnionej uprawnień dotyczących zgłaszania wniosku o uchylenia lub zmianę sposobu ubezwłasnowolnienia narusza przepisy Konstytucji (art. 30 i 31). Należy zwrócić uwagę także na naruszenie prawa do sądu wynikającego z art. 45 Konstytucji oraz art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Strony Nowojorskiej Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych z dnia 13 grudnia 2006 r. (ratyfikowana przez Polskę w dniu 25 października 2012 r.) zobowiązały się zapewnić niepełnosprawnym skuteczny dostęp do wymiaru sprawiedliwości na równi z innymi osobami. Zgodnie z Konwencją należy dostosować przepisy procesowe w celu ułatwienia dostępu do sądu osobom niepełnosprawnym. W związku z tym wykładnia umożliwiająca osobie ubezwłasnowolnionej złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie samej siebie respektuje postanowienia Konwencji podpisanej w Nowym Jorku.
Zobacz serwis: Prawa seniora
Po zmianie art. 559 k.p.c. w orzecznictwie mogły powstać poważne rozbieżności. Mogłoby dojść do sytuacji, w której część sądów oddalałaby tego typu wnioski, a część zajmowałaby całkowicie odmienne stanowisko. W konsekwencji ta niejednolitość mogłaby doprowadzić do rażącego naruszania zasady równości praw obywateli szukających ochrony sądowej. Stąd tak istotne było ustalenie czy można złożyć wniosek o swoje własne ubezwłasnowolnienie. Uchwała ta wiąże sąd, który skierował pytanie. Pozostałe sądy mogą ją brać pod uwagę.