Kto może dostać orzeczenie o niepełnosprawności na stałe? [Przepisy i wytyczne 2025]

• Kiedy orzeczenie na stałe? Aktualne przepisy
• Nowe wytyczne dla zespołów orzeczniczych
• Podsumowanie

Kiedy orzeczenie na stałe? Aktualne przepisy

Szczegółowo te kwestie określa rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Zgodnie z tymi przepisami stopień niepełnosprawności (znaczny, umiarkowany, lekki) orzeka się na czas określony lub na stałe. Z kolei niepełnosprawność dziecka orzeka się na czas określony, jednak nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 16. roku życia.

Naruszenie sprawności organizmu uważa się za:

• trwałe (stałe) – jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy;

• okresowe – jeżeli według wiedzy medycznej może nastąpić poprawa stanu zdrowia.

Przy orzekaniu o niepełnosprawności dziecka, które nie ukończyło 16 roku życia brane są pod uwagę:

• zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się dziecko, oraz inne posiadane dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie niepełnosprawności;

• ocena stanu zdrowia wystawioną przez lekarza – przewodniczącego składu orzekającego, zawierająca opis przebiegu choroby zasadniczej oraz wyniki dotychczasowego leczenia i rehabilitacji, opis badania przedmiotowego, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących oraz rokowania odnośnie do przebiegu choroby, a także ograniczenia w funkcjonowaniu występujące w życiu codziennym w porównaniu do dzieci z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną właściwą dla wieku dziecka;

• możliwość poprawy zaburzonej funkcji organizmu poprzez zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki techniczne, środki pomocnicze lub inne działania.

W przypadku orzekania o stopniu niepełnosprawności osoby, która ukończyła 16 rok życia, bierze się pod uwagę:

• zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących potwierdzone aktualnymi wynikami badań diagnostycznych, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się osoba zainteresowana, oraz inne posiadane dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie stopnia niepełnosprawności;

• ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza – przewodniczącego składu orzekającego, zawierającą opis przebiegu choroby zasadniczej oraz wyniki dotychczasowego leczenia i rehabilitacji, opis badania przedmiotowego, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących oraz rokowania odnośnie do przebiegu choroby;

• wiek, płeć, wykształcenie, zawód i posiadane kwalifikacje;

• możliwość całkowitego lub częściowego przywrócenia zdolności do wykonywania dotychczasowego lub innego zatrudnienia – poprzez leczenie, rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe;

• ograniczenia występujące w samodzielnej egzystencji i uczestnictwie w życiu społecznym;

• możliwość poprawy funkcjonowania osoby zainteresowanej w samodzielnej egzystencji oraz w pełnieniu ról społecznych – poprzez leczenie, rehabilitację, zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, środki techniczne, usługi opiekuńcze lub inne działania.

W praktyce zatem w tego typu sprawach istotne znaczenie ma indywidualna ocena rokowania ustalona na dzień wydania orzeczenia. Jeżeli zatem stan zdrowia może ulec poprawie, przykładowo przy zastosowaniu leczenia czy rehabilitacji, to orzeczenie wydaje się na czas określony.

Pamiętajmy, iż w przypadku zmiany stanu zdrowia osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności może w okresie ważności tego orzeczenia wystąpić do powiatowego zespołu z wnioskiem o wydanie orzeczenia uwzględniającego zmianę stanu zdrowia. Stanowi o tym art. 6ba ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Nowe wytyczne dla zespołów orzeczniczych

21 marca 2025 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej poinformowało o wydaniu zaleceń dla wojewódzkich oraz powiatowych zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności. „21 marca, czyli Światowy Dzień Zespołu Downa, to nie tylko dzień, w którym mówimy o potrzebach osób zespołem Downa, o tym, kim te osoby są. To także dzień, w którym możemy realnie zmienić ich życie. Bardzo cieszę się, że dzisiaj podpisuję nowe wytyczne Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych dla zespołów orzeczniczych” - mówił pełnomocnik rządu Łukasz Krasoń.

Jak podkreśla pełnomocnik, osoby chorujące na część z chorób rzadkich w wypadku zwrócenia się do tych zespołów i udokumentowania swojego schorzenia, otrzymają orzeczenia o niepełnosprawności na stałe (a w wypadku dzieci obowiązujące zgodnie z prawem do ukończenia 16 lat) z uwzględnieniem punktów 7 i 8 orzeczenia. W wypadku dzieci z zespołem Downa oraz chorujących na niektóre inne typu chorób rzadkich podobne zalecenie dotyczą orzeczeń wydawanych na maksymalny możliwy okres (czyli do ukończenia 16 lat) oraz konieczności stosowania punktu 7 orzeczenia.

Co oznaczają te punkty? Punkt 7 w orzeczeniu wskazuje na konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, a punt 8 na konieczność stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Oba te punkty są wymagane, jeśli rodzic ubiega się o świadczenie pielęgnacyjne na dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności.

Dyskusja nad stworzeniem takiej listy trwała od wielu lat. O konieczne zmiany w tym zakresie apelowała m.in. Rzeczniczka Praw Dziecka.

Teraz Biuro RPD pyta wiceministra Krasonia o kolejne możliwe zmiany dla dzieci z cukrzycą typu 1.

„Znaczący krok naprzód w dziedzinie orzekania o niepełnosprawności dzieci przyćmiewa jednak fakt, że od momentu opublikowania zaleceń do Biura Rzecznika Praw Dziecka kierowane są liczne zgłoszenia rodziców dzieci chorujących na cukrzycę typu 1 wyrażające żal i rozczarowanie wobec braku uwzględnienia sytuacji tych małoletnich w treści wydanych wytycznych. Rodzice dzieci podnoszą, że ujęcie cukrzycy typu 1 w wydanych zaleceniach rozwiązałoby sytuację niepewności, w jakiej się znajdują – podniesiono, że również w przypadku tego schorzenia ich dzieci, wydawane orzeczenia nie są jednolite i uzależnione od Zespołu, który je wydawał” – pisze zastępca rzecznika, Adam Chmura.

Wytyczne dla zespołów orzeczniczych można znaleźć na stronie https://niepelnosprawni.gov.pl/a,1590,wytyczne-dla-zespolow-orzeczniczych-w-sprawie-genetycznych-chorob-rzadkich-juz-dostepne

Podsumowanie

Przepisy ustaw i rozporządzeń nie określają wprost chorób, które automatycznie kwalifikowałyby osobę niepełnosprawną do uzyskania orzeczenia na stałe. W takich sytuacjach organy orzekające mają swobodę decyzyjną, jednak powinny opierać się na wiedzy medycznej i aktualnych przepisach. Nowe zalecenia dla zespołów orzeczniczych są z pewnością długo oczekiwaną zmianą, która w określonych przypadkach powinna ułatwić uzyskanie odpowiedniego dokumentu.

Polecamy: Pomoc społeczna. Komentarz do ustawy