Ostrzegano przed tym, że przewlekłość postępowań w WZON zderzy się z problemem śmierci osoby niepełnosprawnej, która złożyła wniosek o świadczenie wspierające, spełnia kryteria, ale nie doczekała decyzji WZON. Rodziny osób zmarłych koszty opieki pokryją ze świadczenia pielęgnacyjnego. Część z nich próbuje spierać się z WZON w sądach administracyjnych. Nie mają szansy. Stroną takich postępowań może być tylko osoba niepełnosprawna, a ta zmarła. Trzeba zapomnieć o świadczeniu wspierającym.
Rodziny osób niepełnosprawnych szukają w sądach możliwości otrzymania pieniędzy ze świadczenia wspierającego, których nie zdążyła przed śmiercią otrzymać zmarła osoba niepełnosprawna.
Jest to prawdopodobnie niewykonalne prawnie. Przykładem porażki sądowej jest omówione w dalszej części artykułu postanowienie WSA w Olsztynie z 21 listopada 2024 r. (sygn. akt II SAB/Ol 130/24). W sprawie tej chodziło o 31.605 zł. Link
Proces otrzymania świadczenia wspierającego jest tak długi, że jest ono wypłacane wstecznie. Jeżeli w czasie przyznawania świadczenia osoba niepełnosprawna umrze, pieniądze przypadają, chyba że udało się złożyć dokumenty w ZUS.
Świadczenie wspierające przyznane i wypłacone, trzeba oddać świadczenie pielęgnacyjne
Procedura przyznania świadczenia wspierającego jest dwuetapowa:
Etap 1) Wniosek do WZON i decyzja WZON (poziom potrzeby wsparcia w punktach)
Etap 2) wniosek do ZUS i decyzja ZUS.
Przykład
Wniosek do WZON został złożony w styczniu 2024 r. Decyzja WZON została wydana w listopadzie 2024 r. Wniosek do ZUS złożono w grudniu 2024 r. ZUS wypłacił świadczenie wspierające w lutym 2025 r. za okres od stycznia 2024 r. (czyli od daty wniosku do WZON).
Z przykładu wynika, że po przyznaniu świadczenia wspierającego przez ZUS wypłata sięga na przykład 12 miesięcy wstecz. To są kwoty rzędu 30 000 – 45 000 zł. Wiążę się też z tym obowiązek oddania świadczenia pielęgnacyjnego.
Przykład
Opiekun przez 10 miesięcy oczekiwania na decyzję WZON finansował życie osoby niepełnosprawnej. Ze świadczenia pielęgnacyjnego. Z przyznaniem świadczenia wspierającego wiąże się obowiązek zwrotu świadczenia pielęgnacyjnego za 10 miesięcy. W przypadku śmierci osoby niepełnosprawnej i nie pozyskania środków ze świadczenia wspierającego, opiekun powinien zachować świadczenie pielęgnacyjne za ten okres.
Świadczenie wspierające nieprzyznane i niewypłacone, można zatrzymać świadczenie pielęgnacyjne
Pieniądze ze świadczenia wspierającego przepadają, jeżeli osoba niepełnosprawna zmarła przed złożeniem wniosku w ZUS. Czyli nawet jeżeli została wydana decyzja przez WZON, ale nie został złożony wniosek w ZUS, to pieniądze przepadają. Ale opiekun zachowuje świadczenie pielęgnacyjne.
Rodziny osób zmarłych idą do sądów. Na razie WSA i NSA
Rodziny zmarłych osób niepełnosprawnych próbowały sobie radzić z tą sytuacją. Czują się pokrzywdzone tym, że najpierw państwo skrzywdziło osobę niepełnosprawną przewlekłością przy przyznawaniu świadczenia wspierającego, a następnie to samo państwo nie zamierza ponieść konsekwencji sytuacji, które spowodowało.
Pomysłem rodzin osób niepełnosprawnych była instytucja bezczynności – złożyć wniosek w sądzie i sąd zmusi WZON do szybszego wydania decyzji. Zobaczmy jak wyglądała taka próba. Przykładem jest postanowienie WSA w Olsztynie z 21 listopada 2024 r. (sygn. akt II SAB/Ol 130/24).
Stan faktyczny jest taki:
1) 26 stycznia 2024 r. osoba niepełnosprawna złożyła do Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Województwie Warmińsko-Mazurskim wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Wniosek poprawnie zawierał:
a) kwestionariusz samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem i
b) kopię orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.
2) Początek września 2024 r. - osoba niepełnosprawna zmarła.
3) Połowa października 2024 r. - organ umorzył postępowanie w sprawie wydania decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia.
W dniu 1 października 2024 r. córka osoby niepełnosprawnej wniosła skargę na bezczynność organu w rozpoznaniu wniosku o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, żądając wypłaty należnego świadczenia wspierającego za okres od 26 stycznia 2024 r. do 1 września 2024 r. w wysokości 31.604,50 zł. Sąd oczywiście odmówił zajęcia się sprawą – jedyną osobą, która miała legitymację procesową do popędzenia urzędu, który nie wydał decyzji była osoba niepełnosprawna. Osoba ta zmarła więc sprawa w sądzie nie mogła się znaleźć po jej śmierci. Śmierć nastąpiła 1 września 2024 r. a córka zmarłej skierowała sprawę do sądu 1 października, a więc miesiąc później.
ZUS o śmierci w czasie procedury przyznawania świadczenia wspierającego
Prawo do świadczenia wspierającego ustaje wraz ze śmiercią osoby uprawnionej.
W przypadku jej śmierci przed przyznaniem świadczenia wspierającego, rodzina może złożyć wniosek w ZUS o wypłatę niezrealizowanego świadczenia, o ile była:
1) korzystna decyzja WZON (wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności), w której ilość punktów ustalono na poziomie uprawniającym do przyznania świadczenia,
2) wniosek do ZUS-u o świadczenie wspierające po tym, jak decyzja WZON-u stała się ostateczna,
Osoby uprawnione muszą w tej sprawie złożyć stosowny wniosek (formularz SWN-INF).
Jeśli osoba zmarła wniosek o świadczenie wspierające złożyła do ZUS-u w ciągu 3 miesięcy od otrzymania ostatecznej decyzji WZON, to ZUS wypłaci osobie uprawnionej świadczenie z wyrównaniem od dnia jego przyznania. Jeśli wniosek wpłynął po tym terminie, to świadczenie będzie przyznane od miesiąca złożenia wniosku do ZUS.