Kto może dostać orzeczenie o niepełnosprawności na stałe? [Przepisy i wytyczne 2025]

• Kiedy stopień niepełnosprawności na stałe? Na jak długo orzeczenie?
• Orzeczenie o niepełnosprawności na stałe a lista chorób
• Co w sytuacji pogorszenia stanu zdrowia?
• Podsumowanie

Kiedy stopień niepełnosprawności na stałe? Na jak długo orzeczenie?

Szczegółowo te kwestie określa rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Zgodnie z tymi przepisami stopień niepełnosprawności (znaczny, umiarkowany, lekki) orzeka się na czas określony lub na stałe. Z kolei niepełnosprawność dziecka orzeka się na czas określony, jednak nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 16. roku życia.

Naruszenie sprawności organizmu uważa się za:

• trwałe (stałe) – jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy;
• okresowe – jeżeli według wiedzy medycznej może nastąpić poprawa stanu zdrowia.

Przy orzekaniu o niepełnosprawności dziecka, które nie ukończyło 16 roku życia brane są pod uwagę:

• zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się dziecko, oraz inne posiadane dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie niepełnosprawności;

• ocena stanu zdrowia wystawioną przez lekarza – przewodniczącego składu orzekającego, zawierająca opis przebiegu choroby zasadniczej oraz wyniki dotychczasowego leczenia i rehabilitacji, opis badania przedmiotowego, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących oraz rokowania odnośnie do przebiegu choroby, a także ograniczenia w funkcjonowaniu występujące w życiu codziennym w porównaniu do dzieci z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną właściwą dla wieku dziecka;

• możliwość poprawy zaburzonej funkcji organizmu poprzez zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki techniczne, środki pomocnicze lub inne działania.

W przypadku orzekania o stopniu niepełnosprawności osoby, która ukończyła 16 rok życia, bierze się pod uwagę:

• zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących potwierdzone aktualnymi wynikami badań diagnostycznych, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się osoba zainteresowana, oraz inne posiadane dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie stopnia niepełnosprawności;

• ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza – przewodniczącego składu orzekającego, zawierającą opis przebiegu choroby zasadniczej oraz wyniki dotychczasowego leczenia i rehabilitacji, opis badania przedmiotowego, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących oraz rokowania odnośnie do przebiegu choroby;

• wiek, płeć, wykształcenie, zawód i posiadane kwalifikacje;

• możliwość całkowitego lub częściowego przywrócenia zdolności do wykonywania dotychczasowego lub innego zatrudnienia – poprzez leczenie, rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe;

• ograniczenia występujące w samodzielnej egzystencji i uczestnictwie w życiu społecznym;

• możliwość poprawy funkcjonowania osoby zainteresowanej w samodzielnej egzystencji oraz w pełnieniu ról społecznych – poprzez leczenie, rehabilitację, zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, środki techniczne, usługi opiekuńcze lub inne działania.

Orzeczenie o niepełnosprawności na stałe a lista chorób

21 marca 2025 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej poinformowało o wydaniu zaleceń dla zespołów orzeczniczych. „21 marca, czyli Światowy Dzień Zespołu Downa, to nie tylko dzień, w którym mówimy o potrzebach osób zespołem Downa, o tym, kim te osoby są. To także dzień, w którym możemy realnie zmienić ich życie. Bardzo cieszę się, że dzisiaj podpisuję nowe wytyczne Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych dla zespołów orzeczniczych” - mówił Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasoń.

Przypomnijmy, iż wprowadzenie takiej listy wcześniej nie uzyskało rekomendacji Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych i Rady Organizacji Pacjentów. „Uwzględniając powyższe rekomendacje, we współpracy ze specjalistami w dziedzinie medycyny opracowane zostanie narzędzie wspomagające proces podejmowania decyzji przez lekarzy - członków zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności w przedmiocie kwalifikacji dzieci z chorobami rzadkimi, w tym genetycznymi do osób niepełnosprawnych oraz okresu, na jaki winno zostać wydane orzeczenie o niepełnosprawności” – informował w kwietniu 2024 r. wiceminister Łukasz Krasoń w odpowiedzi na interpelację poselską nr 785 w sprawie listy chorób uprawniających do uzyskania bezterminowego orzeczenia o niepełnosprawności.

Na problem w tym zakresie zwracała też uwagę m.in. Rzeczniczka Praw Dziecka. Piszemy o tym w artykule: Dziecko nieuleczalnie chore z krótkim orzeczeniem. Jest apel o wprowadzenie zmian

Wcześniej Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zapowiadało też zmiany w systemie orzekania o niepełnosprawności. 20 lutego 2025 r., Komitet Monitorujący FERS zatwierdził projekt przebudowy modelu orzekania w Polsce oraz uporządkowania systemu świadczeń. Reforma ma objąć m.in.: orzekanie przez specjalistów odpowiednich dla danej niepełnosprawności, uproszczenie całego systemu, niezależność komisji odwoławczej oraz szczegółową analizę dokumentacji medycznej przez orzeczników. „Finalizowane są prace nad regulacjami, które uporządkuję sytuację osób orzekanych mających choroby genetyczne i choroby rzadkie. Prace trwają od początku kadencji rządu i na bieżąco są konsultowane ze stroną społeczną. Uregulowana zostanie również sytuacji dzieci otrzymujących orzeczenia na krótki czas, co usprawni proces i odciąży rodziny oraz system” – czytamy w komunikacie MRPiPS.

Co w sytuacji pogorszenia stanu zdrowia?

Podsumowanie

Przepisy nie określają wprost chorób, które automatycznie kwalifikowałyby osobę niepełnosprawną do uzyskania orzeczenia na stałe. W taki sytuacjach organy orzekające mają swobodę decyzyjną, jednak powinny opierać się na wiedzy medycznej i aktualnych przepisach. Warto pamiętać o możliwości wniesienia odwołania do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Pismo wnosi się za pośrednictwem powiatowego zespołu, który wydał orzeczenie w terminie 14 dni od otrzymania orzeczenia.