W artykule opisujemy sytuacje, o których informują nas czytelnicy portalu Infor.pl. Rodzice niepełnosprawnych nastolatków pobiegli do WZON z najnowszą nowelizacją przepisów o przedłużaniu orzeczeń. I odbili się od ściany. Nie udało im się przedłużyć ważności orzeczeń o niepełnosprawności osób w wieku 17 lat. Bo orzeczenia te - choć przedłużane - są formalnie dla osób w wieku do 16. roku życia. Ostatnia nowelizacja miała rozwiązać ich problemy. Nic nie zmieniła?
Problem jest następujący:
W okresie covidowym przedłużano orzeczenia o niepełnosprawności nastolatkom, którzy we wrześniu 2024 r. wciąż mieli ważne orzeczenie o niepełnosprawności wydane dla osób w wieku do 16 roku życia, a przekroczyli już ten wiek. Wszyscy wiemy, że niedawno rząd przedłużył ważność wszystkich orzeczeń o niepełnosprawności. Warunek był jeden - złożenie wniosku o przedłużenie do końca września 2024 r. Jak to zrobić? Jak przedłużyć orzeczenie dla 17-latka, gdy miał on do tej pory orzeczenie z limitem "do 16 roku życia"? W praktyce to orzeczenie jest nieaktualne i zostało tylko sztucznie przedłużone z uwagi na pandemię. Ale w dalszym ciągu to orzeczenie ma moc prawną.
WZON stosują więc zasadę, że takiego orzeczenia nie można przedłużyć. Inaczej 17-latek po przedłużeniu dysponowałby orzeczeniem o niepełnosprawności "dla 16-latka". Na pozór WZON ma rację. Nawet po ostatnich zmianach w prawie (ustawa nowelizująca na końcu artykułu).
Bo art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 września 2024 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych stanowi:
| "Do osób niepełnosprawnych, o których mowa w art. 6bb ust. 2 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, które ukończyły 16 rok życia po dniu 30 września 2024 r. stosuje się art. 6bb ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1." |
Wyciągany jest z niego w wojewódzkich zespołach orzeczniczych ds osób niepełnosprawnych wniosek, że możliwość przedłużenia ważności orzeczeń dotyczy tylko osób w wieku 16 lat (we wrześniu 2024 r.). WZON interpretują ten przepis tak:
Stanowisko WZON - przykład
Wskutek przesunięć covidowych 16-latek dysponował we wrześniu 2024 r. orzeczeniem dla osoby niepełnosprawnej w wieku do 16 lat. We wrześniu 2024 r. rodzic nastolatka (jako opiekun) złożył wniosek o przedłużeniu ważności orzeczenia o niepełnosprawności wydanego dla osoby w wieku do 16 roku życia. 16-latek wszedł w 17 rok życia 15 października 2024 r. Zdaniem WZON można mu przedłużyć ważność orzeczenia dla osób w wieku do 16 roku życia.
Wskutek przesunięć covidowych 17-latek dysponował we wrześniu 2024 r. orzeczeniem dla osoby niepełnosprawnej w wieku do 16 lat. We wrześniu 2024 r. rodzic nastolatka (jako opiekun) złożył wniosek o przedłużeniu ważności orzeczenia o niepełnosprawności wydanego dla osoby w wieku do 16 roku życia. WZON twierdzi, że nie ma możliwości przedłużenia tego orzeczenia. Odmawia również wydania zaświadczenia, o którym mowa w przepisach (do przedstawienia np. w MOPS).
Przepis ma skomplikowaną konstrukcję i jest interpretowany w ten sposób, że przedłużyć orzeczenie o niepełnosprawności może tylko nastolatek, który nie ukończył 16. roku życia do końca września 2024 r. Skąd więc wątpliwości skoro WZON mają taką podstawę prawną? Bo są jeszcze inne przepisy obowiązujące po omawianej nowelizacji. Np.:
Art. 6bb ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych: Jeżeli wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności został złożony w okresie ważności odpowiednio orzeczenia ustalającego niepełnosprawność albo orzeczenia ustalającego stopień niepełnosprawności, to zachowuje ono ważność do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność. - Komentarz: Przepis nie zawiera zastrzeżenia, że nie stosuje się go wobec nastolatków.
Art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 25 września 2024 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych: Do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, dotyczących wniosków osób niepełnosprawnych, o których mowa w art. 6bb ust. 2 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, dotyczących wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, stosuje się art. 6bb ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1. Komentarz: Rodzice nastolatków złożyli wnioski o przedłużenie ważności orzeczeń. Mają sprawę wszczętą i niezakończoną.
Z uwagi na komplikację sytuacji prawnej jaka powstała, redakcja zwróciła się z zapytaniem do Ministerstwa Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej z prośbą o komentarz.
Poniżej pełna treść ustawy, która spowodowała wątpliwości interpretacyjne
USTAWA z dnia 25 września 2024 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
Art. 1. [Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych]
Art. 2. [Zmiana decyzji i rozstrzygnięć]
1. Decyzje i rozstrzygnięcia, na mocy których przyznano prawo do uzależnionych od niepełnosprawności świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zasiłków dla opiekunów, świadczeń lub dodatków na pokrycie kosztów utrzymania dziecka lub osoby pełnoletniej w rodzinnej pieczy zastępczej albo świadczenia „aktywni rodzice w pracy” lub „aktywnie w żłobku”, wydane na podstawie orzeczeń o niepełnosprawności albo orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, których okres ważności uległ przedłużeniu na podstawie art. 6bb ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 zmienia się w zakresie okresu, na jaki przyznano prawo do tych świadczeń, zasiłków albo dodatków, z uwzględnieniem określonego w art. 6bb ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 terminu ważności orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.
2. Postępowanie w sprawie zmiany decyzji i rozstrzygnięć przyznających prawo do świadczeń, zasiłków albo dodatków, o których mowa w ust. 1, wszczyna się z urzędu na podstawie danych z systemu, o którym mowa w art. 6d ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, lub danych z zaświadczenia, o którym mowa w art. 6bb ust. 3 ustawy zmienianej w art. 1. Przepisów art. 10 i art. 61 § 4 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2024 r. poz. 572) nie stosuje się.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się także do decyzji i rozstrzygnięć, w których upłynął już okres, na który przyznano prawo do uzależnionych od niepełnosprawności świadczeń, zasiłków albo dodatków.
Art. 3. [Przedłużenie okresu wskazanego w decyzji]
1. Jeżeli decyzja przyznająca świadczenie z pomocy społecznej, o której mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2024 r. poz. 1283), została wydana w związku z niepełnosprawnością potwierdzoną orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności i okres, na który została przyznana pomoc, jest uzależniony od terminu ważności tego orzeczenia, którego okres ważności uległ przedłużeniu na podstawie art. 6bb ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, okres wskazany w decyzji ulega przedłużeniu na okres, na jaki zachowuje ważność orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, zgodnie z art. 6bb ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, na podstawie decyzji wydanej z urzędu.
2. Zmiana decyzji w przypadku, o którym mowa w ust. 1, następuje na podstawie danych z systemu, o którym mowa w art. 6d ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, lub danych z zaświadczenia, o którym mowa w art. 6bb ust. 3 ustawy zmienianej w art. 1, i nie wymaga przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego ani jego aktualizacji.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się także do decyzji, w których upłynął już okres, na który przyznano prawo do uzależnionych od niepełnosprawności świadczeń z pomocy społecznej.
Art. 4. [Stosowanie przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych]
1. Do osób niepełnosprawnych, o których mowa w art. 6bb ust. 2 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, które ukończyły 16 rok życia po dniu 30 września 2024 r. stosuje się art. 6bb ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1.
2. Do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, dotyczących wniosków osób niepełnosprawnych, o których mowa w art. 6bb ust. 2 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, dotyczących wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, stosuje się art. 6bb ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1.
3. Osobom niepełnosprawnym, o których mowa w ust. 1 i 2, przewodniczący powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wydaje zaświadczenie określające nowy termin ważności dotychczasowego orzeczenia o niepełnosprawności, uwzględniając przepisy art. 6bb ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1.
Art. 5. [Ustalenie poziomu potrzeby wsparcia]
Art. 6. [Wejście w życie]
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej: A. Duda