300 tys. wniosków o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. O czym powinny wiedzieć osoby niepełnosprawne?

• Kto może uzyskać świadczenie wspierające?
• Kto może złożyć wniosek o wydanie decyzji o potrzebie wsparcia?
• Kto ustala poziom potrzeby wsparcia?
• Czy można dokonać oceny w domu osoby niepełnosprawnej?
• Skąd wynikają opóźnienia w wydawaniu decyzji?

Kto może uzyskać świadczenie wspierające?

Świadczenie wspierające ma na celu udzielenie osobom niepełnosprawnym, mającym potrzebę wsparcia pomocy, służącej częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych tych osób. O wsparcie w te formie mogą ubiegać się osoby dorosłe, które posiadają odpowiednią decyzję o potrzebie wsparcia.

W poszczególnych latach obowiązują inne limity niezbędnych do uzyskania punktów. W 2024 r. (poza określonymi wyjątkami) do świadczenia wspierającego są uprawnione osoby niepełnosprawne, jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono w przedziale od 90 do 100 punktów.

Od ilości punktów w skali potrzeby wsparcia zależy też wysokość świadczenia. Jest ona też ściśle związana z kwotą renty socjalnej. 

Świadczenie wspierające wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wcześniej trzeba jednak złożyć wiosek o wydanie decyzji o ustaleniu poziomu potrzeby wsparcia.

Kto może złożyć wniosek o wydanie decyzji o potrzebie wsparcia?

O wydanie takiej decyzji może zawnioskować osoba, która ma status osoby z niepełnosprawnością potwierdzony w formie odpowiedniego orzeczenia. Chodzi tu o orzeczenie o niepełnosprawności i jej stopniu (wydane przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności); orzeczenie o niezdolności do pracy lub orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji (wydane przez lekarzy orzekających w ZUS); orzeczenie o inwalidztwie (wydane przed wrześniem 1997 r. przez komisje lekarskie do spraw inwalidztwa i zatrudnienia).

Kto ustala poziom potrzeby wsparcia?

Zgodnie z przepisami przewodniczący WZON wyznacza co najmniej dwuosobowy skład ustalający poziom potrzeby wsparcia, spośród określonych specjalistów. Warto pamiętać, iż specjaliści do spraw ustalania poziomu potrzeby wsparcia są obowiązani do odbycia szkolenia przeprowadzonego przez Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych i zaliczenia, z wynikiem pozytywnym, testu sprawdzającego. 

W czasie wykonywania czynności oceniających, członek składu ustalającego poziom potrzeby wsparcia na wezwanie osoby podlegającej ocenie jest obowiązany przedstawić dokument potwierdzający wyznaczenie go do składu ustalającego.

Czy można dokonać oceny w domu osoby niepełnosprawnej?

Ustalenia poziomu potrzeby wsparcia dokonuje się, za zgodą osoby ubiegającej się o to ustalenie, w miejscu jej stałego pobytu albo w siedzibie wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności lub w miejscu przez ten zespół wyznaczonym. Informację o wyrażeniu zgody na ustalenie oceny w miejscu stałego pobytu zawiera wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. W praktyce zatem to czy ustalenie poziomu potrzeby wsparcia będzie miało miejsce w siedzibie WZON czy np. w domu zależy od woli osoby niepełnosprawnej lub jej opiekuna prawnego.

Skąd wynikają opóźnienia w wydawaniu decyzji?

„Sytuacje przekroczenia terminu rozpatrzenia przez wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności wniosku w postępowaniu o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia mają charakter wieloaspektowy i powinny być analizowane nie jedynie przez pryzmat realizowania zadań przez zespoły, ale również prawidłowego składania wniosku przez osoby niepełnosprawne albo ich opiekunów prawnych” – poinformował w połowie sierpnia 2024 r. Łukasz Krasoń, Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, w odpowiedzi na interpelację poselską.

Z informacji udzielonej przez wiceministra Krasonia wynika, iż „z wnioskiem o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia wystąpiły osoby niepełnosprawne (legitymujące się np. orzeczeniem o zaliczeniu do lekkiego stopnia niepełnosprawności lub orzeczeniem o celowości przekwalifikowania zawodowego), które nie utraciły lub utraciły jedynie w znikomym stopniu autonomię fizyczną, psychiczną, intelektualną lub sensoryczną. Taki stan rzeczy przyczynia się do wydłużenia średniego czasu oczekiwania na rozpatrzenie wniosku”.

„Na chwilę obecną, do wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności, wpłynęło około 300 tys. wniosków o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Większość z nich wpłynęła bezpośrednio po dniu wejścia w życie ustawy z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym. Zrozumiałym jest, że tak duża liczba wniosków stanowiła dla wojewódzkich zespołów orzekających o niepełnosprawności znaczne obciążenie, pomimo zwiększenia przez nie liczby etatów i zatrudnienia nowych pracowników do obsługi zadań związanych z wydawaniem decyzji ustalających poziom potrzeby wsparcia, jak również przygotowania bazy lokalowej do obsługi tych zadań. Odnotować też trzeba, że duża część osób niepełnosprawnych i ich opiekunów ustawowych składa wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia za pośrednictwem operatora pocztowego albo bezpośrednio do organu wydającego decyzję, a nie drogą elektroniczną, pomimo, udostępnienia takiej funkcjonalności na portalu Emp@tia. Oznacza to konieczność przeformatowania wpływających dokumentów na postać cyfrową i wprowadzenia ich do systemu informatycznego, co również znacząco wydłuża czas procedowania spraw. Nie bez znaczenia pozostaje, że od 30 do 90 procent wpływających wniosków zawiera wady formalne lub wniesiona została przez osobę nieposiadającą legitymacji procesowej do zainicjowania postępowania o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Powoduje to wydłużenie okresu oczekiwania przez osobę niepełnosprawną na wydanie decyzji bez winy wojewódzkiego zespołu orzekającego, skutkując koniecznością skierowania do wnioskodawców wezwań o uzupełnienie wniosku” – czytamy w odpowiedzi na interpelację nr 3337 w sprawie świadczenia wspierającego.

Jednocześnie wiceminister zapewnia, iż sprawna realizacja zdań związanych z wydawaniem decyzji ustalających poziom potrzeby wsparcia jest przedmiotem szczególnej troski organów orzekających o niepełnosprawności. 

Źródło: Interpelacja nr 3337 w sprawie świadczenia wspierającego/Sejm