NSA: Osoba mająca prawo do świadczenia pielęgnacyjnego i jednocześnie renty musi wybrać jedno z tych świadczeń. Nie może pobierać obu. Wydaje się to logiczne. Ale rencista postanowił, że pokona system. I będzie miał rentę i świadczenie pielęgnacyjne. Jak to chciał zrobić?
Chciał połączyć pobieranie:
- renty i
- świadczenia pielęgnacyjnego.
Żądał od sądu akceptacji do teorii: "Pobieranie renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy nie pozbawia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego." Jakim cudem? Bo tak miało wynikać z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 26 czerwca 2019 r. sygn. akt SK 2/17. Na pozór wszystko dla rencisty składało się w spójną całość.
Wyrok TK o prawie rencisty do świadczenia pielęgnacyjnego
Oto wyrok TK:
Art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 2220
i 2354 oraz z 2019 r. poz. 60, 303, 577, 730 i 752) w zakresie, w jakim stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jest niezgodny z art. 71 ust. 1 zdanie drugie w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis ten w zakresie tam wskazanym, traci moc obowiązującą po upływie 6 (sześciu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny przyjął, że różnicowanie sytuacji prawnej osób rezygnujących z pracy w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnymi w oparciu o przyjęte przez ustawodawcę kryterium posiadania przez takie osoby ustalonego prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy jest niedopuszczalne. Prowadzi ono bowiem do wyłączenia opiekunów - rencistów z kręgu podmiotów uprawnionych do świadczeń pielęgnacyjnych, pomimo że sytuacja faktyczna takich osób sprawujących opiekę nad niepełnosprawnymi (gdy nie podejmują oni zatrudnienia, które mogli podjąć przy jednoczesnym pobieraniu świadczenia rentowego) jest tożsama z sytuacją osób zdolnych do pracy, lecz rezygnujących z niej w celu opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem. Jednocześnie Trybunał dostrzegł, że realna wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy może być zdecydowanie niższa niż wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, jak ma to miejsce w przypadku uczestnika postępowania. Trybunał stwierdził, że w systemie świadczeń rodzinnych brak jest rozwiązana pośredniego, które pozwoliłoby tę sytuację rozwiązać dzięki np. obniżeniu wysokości przyznanego świadczenia proporcjonalnie do wysokości pobieranej renty. Sprzeczna z zasadą równości jest jedynie sytuacja, gdy samo przyznanie prawa do takiej renty skutkuje odebraniem świadczenia. Jak wynika z treści wyroku za sprzeczne z Konstytucją RP Trybunał uznał wyłącznie całkowite pozbawienie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osób pobierających rentę z tytułu niezdolności częściowej do pracy, bez rozwiązania zagadnienia kolizji wymienionych świadczeń.
A taka sytuacja nie zachodzi, gdy rencista otrzymuje z urzędu wezwanie "Proszę wybrać: świadczenie pielęgnacyjne albo renta".
Sądy (WSA i NSA) wyjaśniają renciście jak stosować prawo
Celem świadczenia pielęgnacyjnego jest zrekompensowanie opiekunowi braku dochodów z powodu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Dlatego przy zastosowaniu wykładni systemowej, funkcjonalnej i celowościowej art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy, sprawiedliwe i uzasadnione wartościami konstytucyjnymi, jest uznanie prawa do wyboru świadczenia także w sytuacji gdy osoba spełniająca warunki do przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy.
Innymi słowy, wnioskodawca ma prawo dokonać wyboru pomiędzy świadczeniami z sytemu zabezpieczenia społecznego pozostającymi w kolizji, analogicznie do rozwiązania przyjętego przez ustawodawcę miedzy innymi w art. 27 ust. 5 ustawy. Przy czym prawo wyboru wiąże się nie z samym prawem do renty, lecz z jego realizacją w postaci wypłaty świadczenia. Skoro zawieszenie prawa do renty skutkuje wstrzymaniem jej wypłaty, to uznać należy, że eliminuje się w ten sposób negatywną przesłankę wyłączającą nabycie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
Dlatego NSA się z rencistą nie zgodził - pomimo wyroku TK nie można pobierać jednocześnie renty i świadczenia pielęgnacyjnego.
Zaznaczamy, że wyrok dotyczy "starego" świadczenia pielęgnacyjnego. Jeszcze przez wiele lat będziemy mieli dualizm "nowego" i "starego" świadczenia pielęgnacyjnego. Dlatego takie wyroki NSA są ważne dla dużej liczby osób.
NSA: Zbieg prawa do renty i świadczenia pielęgnacyjnego
Skarżący (wnioskujący o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego), miał ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Ale starał się o wyższe świadczenie pielęgnacyjne. Gmina wezwała go do wybrania jednego z tych świadczeń. Ku zaskoczeniu wszystkich znających zasady zbiegu tych dwóch uprawnień wnioskodawca ODMÓWIŁ dokonania wyboru. Dlatego gmina odmówiła przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. NSA potwierdził prawidłowość tego i stwierdził:
Organ I instancji, zgodnie z przyjętą przez sądy administracyjne linią orzeczniczą, wezwał skarżącego do wyboru jednego ze świadczeń. W piśmie z dnia 29 kwietnia 2022 r. obszernie i dokładnie wyjaśniono skarżącemu konieczność dokonania wyboru jednego ze świadczeń. W odpowiedzi, skarżący poinformował jednak organ, że nie będzie występował z wnioskiem o zawieszenie renty. Dodać należy, że skarżący był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika (sądowi chodziło o to, że nie można popełniać takich błędów prawnych jak w tej sprawie mając adwokata)
Szczegóły stanowiska NSA: Nie można pobierać jednocześnie renty i świadczenia pielęgnacyjnego powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego
1. Celem świadczenia pielęgnacyjnego, jest rekompensowanie braku dochodów z pracy zarobkowej z powodu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Obecnie w orzecznictwie przyjmuje się, że pozbawienie prawa do całości świadczenia pielęgnacyjnego osób pobierających rentę w niższej wysokości niż to świadczenie powoduje, że ten cel nie jest w stosunku do tej grupy opiekunów realizowany, mimo że sprawując opiekę po uzyskaniu prawa do emerytury/renty opiekun nie może podjąć pracy zarobkowej (również tak jak ma to miejsce w przypadku świadczenia pielęgnacyjnego).
2) Naczelny Sąd Administracyjny orzekający w niniejszym składzie, opowiada się za rozwiązaniem polegającym na umożliwieniu osobie uprawnionej wyboru jednego ze świadczeń: pielęgnacyjnego lub emerytalno-rentowego. W przypadku zbiegu uprawnień do różnych świadczeń rodzinnych, ustawodawca wprowadził bowiem zasadę wypłaty jednego świadczenia wybranego przez osobę uprawnioną.
3. Należy zgodzić się z Sądem I instancji, że interpretacja art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r., także przy uwzględnieniu poglądów wyrażonych w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2019 r. sygn. akt SK 2/17 nie pozwala – wbrew stanowisku skarżącego – na równoczesne pobieranie przez niego renty i świadczenia pielęgnacyjnego.
4. Naczelny Sąd Administracyjny orzekający w niniejszym składzie, opowiada się za rozwiązaniem polegającym na umożliwieniu osobie uprawnionej wyboru jednego ze świadczeń: pielęgnacyjnego lub emerytalno-rentowego. W przypadku zbiegu uprawnień do różnych świadczeń rodzinnych, ustawodawca wprowadził bowiem zasadę wypłaty jednego świadczenia wybranego przez osobę uprawnioną. Taka regulacja znajduje się w w/w art. 27 ust. 5 u.ś.r.