Osoby niepełnosprawne mogą ubiegać się o różnego rodzaju świadczenia i dodatki. Prezentujemy zestawienie najważniejszych form wsparcia i niezbędne kryteria do ich uzyskania.
- Jakie zasiłki i dodatki dla osób niepełnosprawnych?
- Świadczenie wspierające
- Świadczenie pielęgnacyjne
- Zasiłek pielęgnacyjny
- Dodatek na niepełnosprawne dziecko
- 4000 zł jednorazowego świadczenia "Za życiem"
- Renta inwalidzka
- Renta socjalna
- Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji
Jakie zasiłki i dodatki dla osób niepełnosprawnych?
Warto pamiętać, iż są to tylko najważniejsze informacje, a szczegółowe uprawnienia zależą od konkretnej sytuacji. Często też poszczególne świadczenia nie łączą się ze sobą.
W artykule prezentujemy aktualne kryteria i stawki. Będziemy informowali na bieżąco, jeśli ulegną one zmianie.
Świadczenie wspierające
To nowe świadczenie, które zostało wprowadzone na początku 2024 roku. Ta forma wsparcia jest kierowana bezpośrednio do osoby niepełnosprawnej.
Celem świadczenia wpierającego jest udzielenie osobom niepełnosprawnym mającym potrzebę wsparcia pomocy służącej częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych tych osób.
Świadczenie wspierające przysługuje osobie w wieku od ukończenia 18. roku życia posiadającej decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, w której potrzebę wsparcia określono na poziomie od 70 do 100 punktów.
Wprawdzie wniosek o świadczenie wspierające składa się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jednak wcześniej trzeba uzyskać decyzję o ustaleniu poziomu potrzeby wsparcia. Decyzję taką wydaje wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności.
Świadczenie wspierające jest wprowadzane etapami, co oznacza, iż od 2024 roku mogą się o nie ubiegać osoby, które mają od 87 do 100 pkt w skali potrzeby wsparcia. Te, które mają 70 pkt, mogą uzyskać od 2024 roku uzyskać świadczenie pod warunkiem, że po 31 grudnia 2023 r. opiekunom tych osób będzie przysługiwało prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego albo zasiłku dla opiekuna wypłacanego przez organ gminy.
Od 2025 r. świadczenie będą mogły uzyskać osoby z liczbą punktów od 78 do 86, a od 2026 roku – od 70 do 77 pkt.
Jest kilka sytuacji, gdy świadczenie wspierajcie nie będzie przysługiwało, m.in. gdy osoba uprawniona została umieszczona w domu pomocy społecznej.
To ile wynosi świadczenie wspierające, jest uzależnione od poziomu potrzeby wsparcia i kwity renty socjalnej.
W przypadku 70-74 pkt jest to 40 procent renty socjalnej, a dla 95-100 pkt 220 procent. Od 1 marca 2024 r. renta socjalna wynosi 1780,96 zł.
Świadczenie wspierające zmieniło też zasady przyznawania i kręgu osób uprawnionych do innych świadczeń, głównie specjalnego zasiłku opiekuńczego i świadczenia pielęgnacyjnego.
Od 1 stycznia 2024 r. specjalny zasiłek opiekuńczy nie jest już przyznawany, ale przysługuje jeszcze osobom korzystającym z ochrony praw nabytych.
Świadczenie pielęgnacyjne
Ustawa o świadczeniu wspierającym w dość istotny sposób zmieniła zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. Przede wszystkim nowe przepisy umożliwiły łączenie pracy zawodowej z pobieraniem świadczenia i zmieniły krąg osób uprawnionych.
Od 1 stycznia 2024 r. świadczenie pielęgnacyjne przysługuje:
- matce albo ojcu,
- innym osobom, na których zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom,
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego
- jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje m.in. w sytuacji, gdy osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna. Podobnie jest w sytuacji, gdy osoba wymagająca opieki została umieszczona lub przebywa w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku.
Ustawa o świadczeniu wspierającym określa warunki na jakich można w dalszym ciągu pobierać świadczenia pielęgnacyjne, które zostały przyznane na zasadach „starych”.
Od 1 stycznia 2024 r. wysokość świadczenia pielęgnacyjnego wynosi 2988 zł miesięcznie.
Kwota świadczenia pielęgnacyjnego podlega corocznej waloryzacji od dnia 1 stycznia.
Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego na 2025 rok zostanie ogłoszona w „Monitorze Polskim” w terminie do 15 listopada 2024 roku.
Świadczenie to wypłacają gminy.
Zasiłek pielęgnacyjny
Zasiłek pielęgnacyjny jest przyznawany w celu przyznaje w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje niepełnosprawnemu dziecku; osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; osobie, która ukończyła 75 lat. Osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności zasiłek pielęgnacyjny przysługuje, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia.
Aktualnie zasiłek wynosi 215,84 zł.
Podobnie jak świadczenie pielęgnacyjne, zasiłek pielęgnacyjny wypłacają gminy.
Dodatek na niepełnosprawne dziecko
To jeden z dodatków, który przysługuje do zasiłku rodzinnego. Osoby uprawione do takiego zasiłku mogą dodatkowo otrzymać dodatek na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka w wieku:
- do ukończenia 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności;
- powyżej 16. roku życia do ukończenia 24. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Dodatek obecnie przysługuje miesięcznie w wysokości:
- 90,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5. roku życia;
- 110,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5. roku życia do ukończenia 24. roku życia.
4000 zł jednorazowego świadczenia "Za życiem"
To świadczenie przysługuje z tytułu urodzenia się żywego dziecka z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem albo nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu. O jednorazowe świadczenie w wysokości 4000 zł może ubiegać się matka lub ojciec dziecka, opiekun prawny dziecka albo opiekun faktyczny dziecka, na podstawie ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”.
Renta inwalidzka
Renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem wypłacanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jest ona wypłacana osobom, które są niezdolne do pracy, nie mają ustalonego prawa do emerytury oraz posiadają wymagany do wieku staż pracy. Ważne, aby niezdolność do pracy powstała w czasie okresów składkowych lub nieskładkowych albo w ciągu 18 miesięcy od zakończenia takiego okresu.
Rentę inwalidzką przyznaje się na stałe lub na określony czas (renta okresowa).
Renta socjalna
To kolejne świadczenie, o które można wnioskować w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Renta socjalna jest przeznaczona dla osób pełnoletnich niezdolnych do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
- przed ukończeniem 18 lat,
- przed ukończeniem 25 lat - w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej;
- w okresie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji
Tzw. 500 plus dla osób niepełnosprawnych przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o:
- całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo
- niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo
- całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo
- całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.
W przypadku tego świadczenia obowiązuje próg dochodowy. Otóż suma (brutto) otrzymywanych świadczeń finansowanych ze środków publicznych nie może przekroczyć określonej kwoty. Od 1 marca takie kryterium wynosi 2419,33 zł. Maksymalna wysokość świadczenia to 500 zł „na rękę”. Stosuje się tu tzw. zasadę złotówka za złotówkę.
Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r., poz. 1429);
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 323);
Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (j. t. Dz. U. z 2023 r., poz. 2194);
Ustawa z dnia z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 256; ost. zm. Dz. U. z 2024 r., poz. 859);
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2023 r., poz. 1251; ost. zm. Dz. U. z 2023 r., poz. 1429);
Obwieszczenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 13 listopada 2023 r. w sprawie wysokości świadczenia pielęgnacyjnego w roku 2024 (Dz. U. z 2023 r., poz. 1224).