Zapadają kolejne wyroki w sprawie ponownego przeliczenia przez ZUS emerytur w wykonaniu wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. na korzyść osób poszkodowanych przez niekonstytucyjne przepisy z 2013 r. Sądy powołują się na rozróżnienie miedzy ex tunc (niekonstytucyjność słynnego art. 25 ust. 1b od samego początku jego obowiązywania). Zasada ex tunc oznacza, że krzywdzący emerytów przepis nie obowiązuje od 2013 r. (od samego początku) i można przeliczyć wstecznie emeryturę pokrzywdzonym.
Nie jest trudno zrozumieć różnice ex tunc i ex nunc. Ma to znaczenie dla emerytów poszkodowanych przez pomniejszenie emerytur o korzyści z emerytur wcześniejszych.
Czym jest ex tunc (z mocą wsteczną) i ex nunc (na przyszłość)
Zacznijmy od ex tunc. I na przykładzie sądów cywilnych, a nie wyroków Trybunału Konstytucyjnego (podział ex tunc i ex nunc obowiązuje szerzej niż tylko w prawie konstytucyjnym).
Sąd cywilny wydał wyrok w 2025 r., ale unieważnił nim umowę najmu zawartą w 2020 r. Sąd cofnął się wstecz 5 lat. Umowa jest nieważna od 2020 r. (od samego początku). Osoba, która przegrała proces musi oddać wszystko, co otrzymała na podstawie tej umowy od 2020 r. (aoże się zdarzyć, że wygrywający proces też będzie musiał oddać swoje korzyści od 2020 r.)
W opozycji do zwrotu ex tunc mamy zwrot ex nunc. W powyższym przykładzie sąd nie unieważniłby umowy wstecznie od 2020 r. Korygowałby rozliczenia między stronami na przyszłość (od wybranej przez siebie daty).
Przełóżmy to na wyrok TK z 4 czerwca 2024 r.
Sąd: Tajemnicze (ex tunc). Dzięki temu emerycie wygrywają z ZUS w sądach [Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r.]
TK wydaje 4 czerwca 2024 r. wyrok w sprawie pomniejszania emerytur zasadniczych o wartości wypłacone w czasie korzystania z emerytur wcześniejszych. Sąd w wyroku uznaje za niekonstytycyjny art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS. Sąd okręgowy stosując ten wyrok uznał, że przepis jest nieważny ex tunc, czyli od samego początku. Dlatego nakazał przeliczyć ZUS na korzyść emeryta tak jakby art. 25 ust. 1b nigdy nie było.
To jest właśnie skutek ex tunc. Teraz przykład na poziomie sądu okręgowego, który orzeka dla emeryta przeciwko ZUS:
Sędzia Ryszard Sadlik (Sąd Okręgowy w Kielcach V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) w uzasadnieniu wyroku umieścił taką myśl:
"Sąd w pełni podziela również stanowisko, zgodnie z którym wyroki Trybunału Konstytucyjnego są skuteczne ex tunc, tj. wywierają skutki retroaktywne. Ubezpieczonej przysługuje zatem prawo do ponownego wyliczenia wysokości świadczenia z pominięciem przepisu uznanego za sprzeczny z Konstytucją (czyli przeliczenia świadczenia)."
Powyższy fragment uzasadnienia pochodzi z wyroku z 4 grudnia 2024 r. Sądu Okręgowego w Kielcach V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Sygnatura akt V U 1524/24.
Wyrok: ZUS ma przeliczyć na nowo emeryturę bez pomniejszania
Sąd Okręgowy w Kielcach V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w wyroku z dnia 4 grudnia 2024 r. sygn. akt V U 1524/24
Wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym. Do sądu wpłynęło odwołanie C.C. od decyzji ZUS w sprawie o ponowne ustalenie wysokości emerytury. Sąd zmienił decyzję ZUS i i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział do ponownego ustalenia wysokości emerytury poprzez jej obliczenie z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS.
Emerytura była przyznana w czerwca 2014 roku i poprzedzona w okresie 2012 r. - 2014 r. emeryturą wcześniejszą.
Omówienie innych wyroków w artykule dr Andrzeja Hańderka, radcy prawnego