Zmiana prawa spowodowana jest Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 listopada 2010 r. (K 19/06). Orzekł on, art. 1046 § 4 ustawy Kodeks postępowania cywilnego jest niezgodny z art. 2 i wynikającą z niego zasadą prawidłowej legislacji, z art. 45 ust. 1 oraz z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto w zakresie, w jakim dotyczy wykonania obowiązku opróżnienia lokalu mieszkalnego orzeczonego wyrokiem sądowym z powodu znęcania się nad rodziną, omawiany jest niezgodny także z art. 71 ust. 1 Konstytucji.
Dotychczas komornik miał obowiązek wstrzymania się od egzekucji do czasu wskazania przez gminę pomieszczenia tymczasowego. Taki lokal mógł wskazać również sam dłużnik. Obowiązek ten dotyczył sytuacji, w których eksmitowanemu nie przysługiwało prawo do lokalu socjalnego lub zamiennego.
Jak zauważył Trybunał Konstytucyjny „omawiana regulacja jest nieprecyzyjna i nie pozwala na przyjęcie, że gmina ma obowiązek "wskazania" pomieszczenia tymczasowego, rozumiany jako obowiązek zapewnienia takiego pomieszczenia, jeśli nie "znajdzie" go dłużnik ani nie "wskaże" wierzyciel”. Poza tym niedookreślona była również regulacja dotycząca samego pomieszczenia tymczasowego. Nie wiadomo było czy z osoba zajmująca takie pomieszczenie powinna być zawierana stosowna umowa, a jeśli tak – to w jakiej formie. Nie określono kwestii odpłatności oraz czasu trwania i możliwych powodów zakończenia przebywania dłużnika w pomieszczeniu tymczasowym.
Zobacz również: Co to jest pomieszczenie tymczasowe?
Potrzeba zapewnienia pomieszczenia tymczasowego dotyczy również eksmitowanego sprawcy domowej przemocy, któremu nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego. W praktyce zatem wykonanie orzeczenia sądu staje się bądź całkowicie niemożliwe bądź znacznie opóźnione.
W okresie od 1 listopada do 31 marca nie wykonuje się wyroków eksmisyjnych nakazujących opróżnienie lokalu, jeżeli osobie eksmitowanej nie wskazano lokalu, do którego ma nastąpić przekwaterowanie (zgodnie z ustawą o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego). Ograniczenie to nie ma zastosowania do sytuacji, gdy eksmisję orzeczono z powodu znęcania się nad rodziną.
Obecnie sytuacja w kwestii pomieszczenia tymczasowego uległa zmianie w związku z ustawą z dnia 31 sierpnia 2011 o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego. Nowe przepisy wchodzą w życie 16 listopada 2011 r. Określają one zasady najmu pomieszczeń tymczasowych, w tym czas trwania takiej umowy.
Nowe brzmienie art. 1046 § 4 Kodeksu cywilnego: "Wykonując obowiązek opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika na podstawie tytułu wykonawczego, z którego nie wynika prawo dłużnika do lokalu socjalnego lub zamiennego, komornik usunie dłużnika do innego lokalu lub pomieszczenia, do którego dłużnikowi przysługuje tytuł prawny i w którym może zamieszkać. Jeżeli dłużnikowi nie przysługuje tytuł prawny do innego lokalu lub pomieszczenia, w którym może zamieszkać, komornik wstrzyma się z dokonaniem czynności do czasu, gdy gmina właściwa ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu, na wniosek komornika, wskaże dłużnikowi tymczasowe pomieszczenie, nie dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy. Po upływie tego terminu komornik usunie dłużnika do noclegowni, schroniska lub innej placówki zapewniającej miejsca noclegowe wskazanej przez gminę właściwą ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. Usuwając dłużnika do noclegowni, schroniska lub innej placówki zapewniającej miejsca noclegowe, komornik powiadomi właściwą gminę o potrzebie zapewnienia dłużnikowi tymczasowego pomieszczenia.”
Pomieszczenie tymczasowe
Zgodnie z ustawą z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego pomieszczeniem tymczasowym jest pomieszczenie nadające się do zamieszkania, posiadające dostęp do źródła zaopatrzenia w wodę i do ustępu (chociażby te urządzenia znajdowały się poza budynkiem), oświetlenie naturalne i elektryczne, możliwość ogrzewania, niezawilgocone przegrody budowlane oraz zapewniające możliwość zainstalowania urządzenia do gotowania posiłków. Tymczasowe pomieszczenie powinno zapewniać co najmniej 5 m2 powierzchni mieszkalnej na jedną osobę i w miarę możności znajdować się w tej samej lub pobliskiej miejscowości, w której dotychczas zamieszkiwały osoby przekwaterowywane.
Umowa najmu
Gmina zawiera umowę najmu na oznaczony czas, który wynosi minimalnie jeden miesiąc, maksymalnie zaś – 6 miesięcy.
Kto ma prawo do zamieszkania w pomieszczeniu tymczasowym?
Są to osoby, w stosunku do których wszczęto egzekucję na podstawie tytułu wykonawczego w którym orzeczono obowiązek opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych, bez prawa do lokalu socjalnego lub zamiennego
Jednak ustawa przewiduje tu wyjątki. I tak prawa do pomieszczenia tymczasowego nie mają:
- osoby, wobec których eksmisja została nakazana w związku ze stosowaniem przemocy w rodzinie;
- dłużnicy, którzy zostali zobowiązani do opróżnienia lokalu zajmowanego na podstawie umowy najmu okazjonalnego;
- osoby zobowiązane do opróżnienia pomieszczenia tymczasowego.
Kiedy najczęściej orzeka się eksmisję?
Nakaz opróżnienia lokalu bardzo często wiąże się z brakiem tytułu prawnego do zajmowania lokalu np. w sytuacji, gdy lokal został zajęty bez tytułu prawnego lub gdy lokator taki tytuł utracił. Z ta drugą sytuacją mamy do czynienia w przypadku zalegania z opłacaniem czynszu czy używania lokalu w sposób sprzeczny z umową. Przyczyną orzeczenia eksmisji może być również wykraczanie w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi publicznemu lub znęcanie się nad rodziną.
Zobacz również serwis: Pomoc społeczna