Prawa i obowiązki świadka w sądzie regulują dwa kodeksy dotyczące postępowań, mianowicie kodeks postępowania cywilnego oraz kodeks postępowania karnego.
Prawa świadka w procesie sądowym
Ważnym uprawnieniem świadka w procesie karnym jest prawo odmowy składania zeznań. Jest to możliwe, jeżeli jedna ze stron lub uczestników postępowania jest bliską osobą dla świadka. Prawo to można wykorzystać, jednak nie ma obowiązku korzystania z tego prawa. Świadek może zeznawać przeciwko bliskiej mu osobie.
Prawo odmowy zeznań nie przysługuje w sprawach o unieważnienie małżeństwa, ustalenie ojcostwa, zaprzeczenie ojcostwa, rozwiązanie adopcji.
Świadek ma również prawo do odmowy odpowiedzi na konkretne pytanie. Może odmówić, jeżeli odpowiedź na pytanie mogłaby narazić świadka lub bliską mu osobę na odpowiedzialność karną lub spowodowanie szkody majątkowej.
Świadek może również ubiegać się o zwrot wydatków poniesionych na dojazd i powrót z sądu oraz prawo do zwrotu równowartości utraconego przez to zarobku. Aby uzyskać zwrot za wymienione koszty należy zażądać takiego zwrotu na rozprawie lub nie później niż na drugi dzień po rozprawie.
Kolejnym uprawnieniem świadka jest prawo do dnia wolnego od pracy. Dzień wolny od pracy przysługuje świadkowi na podstawie wezwania do sądu lub adnotacji sekretariatu sądu na takim wezwaniu.
Zobacz: Przesłuchanie świadka w miejscu zamieszkania
Obowiązki świadka w procesie sądowym
Podstawowym obowiązkiem świadka w procesie jest stawienie się na nim i złożenie zeznań. Nieobecność świadka może mieć różne konsekwencje. Najczęściej sąd zadecyduje o grzywnie, której wysokość może wynosić nawet 10 tysięcy złotych. W przypadkach radykalnych sąd może zadecydować o doprowadzeniu świadka przed sąd w celu złożenia zeznań.
Świadek ma obowiązek stawić się na każde wezwanie sądu, nawet, jeżeli ma prawo odmówić złożenia zeznań.
Obowiązkowe jest również złożenie przyrzeczenia o mówieniu prawdy. Przyrzeczenie takie nie obowiązuje małoletniego do 17 roku życia, a także osoby skazanej za składanie fałszywych zeznań. Obowiązek mówienia prawdy jest sankcjonowany. Za składanie fałszywych zeznań ustawodawca przewiduje karę pozbawienia wolności do lat trzech.
Świadek może uniknąć odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań, jeśli jego zeznania nie mają wpływu na rozstrzygnięcie sprawy lub, gdy sprostuje zeznanie przed nieprawomocnym rozstrzygnięciem proces.
Zobacz serwis: Pomoc prawna