Celem najnowszej nowelizacji jest wzmocnienie ochrony finansowania zabytków. Ma się to odbyć poprzez powołanie nowego funduszu celowego - Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków (NFOZ). Jego dysponentem ma być Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Nowe przepisy zakładają, że przychodem funduszu, będą kary pieniężne orzekane m.in. za przestępstwa niszczenia lub uszkadzania zabytków. Szacuje się, że do funduszu wpływać będzie ok 20 mln zł rocznie. Środki z NFOZ mają być przeznaczane na ratowanie zniszczonych lub uszkodzonych zabytków, np. w wyniku powodzi lub pożarów.
Nakłady konieczne na prace konserwatorskie będą finansowane z dwóch źródeł: pozabudżetowego z NFOZ oraz, jak do tej pory, budżetowego.
Obecnie przyznawana grzywna za popełnienie wykroczenia , trafiała do tej pory do ogólnego budżetu. Dzięki nowelizacji ustawy i wprowadzeniu kar administracyjnych pieniądze będą przekazywane do NFOZ.
Kary nakładane przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków będą podlegały miarkowaniu zgodnie ze nowymi przepisami kodeksu postępowania administracyjnego. W uzasadnionych przypadkach będzie można się od nich odwołać. Wysokość kary będzie zależeć będzie m.in. od wartości zabytku czy sytuacji finansowej właściciela. Kary będą zaczynać się na kwocie 500 zł, a kończyć na 500 tys. zł i zaczną obowiązywać od stycznia 2018 r.
Kolejną istotną zmianą jaką wprowadza nowelizacja jest wzmocnienie służb konserwatorskich. Od teraz Generalny Konserwator Zabytków będzie decydował o obsadzaniu stanowisk konserwatorów wojewódzkich i kierowników delegatur. GKZ będzie miał także możliwość wydawania wytycznych w sprawach merytorycznych, w celu ujednolicenia polityki konserwatorskiej w skali kraju.
Ustawa przewiduje także wprowadzenie instytucji ochrony tymczasowej tym zabytkom nieruchomym, wobec których wszczęto postępowanie o wpis do rejestru zabytków. Prace konserwatorskie , restauratorskie oraz inne działania mogące prowadzić do naruszenia lub zmiany wyglądu zabytku, będą przy pomniku zabronione, od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja w tej sprawie stanie się ostateczna. Zakaz ten jednak nie będzie dotyczył zabytku wpisanego do rejestru, inwentarza muzeum albo wchodzącego w skład narodowego zasobu bibliotecznego.
Ustawa, co do zasady ma wejść w życie w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia. Przepisy dotyczące administracyjnych kar pieniężnych i zmian z nimi związanych wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2018 r. Z dniem 1 stycznia 2024 r. uchylone zostaną przepisy karne, które dotąd pewne zachowania kwalifikowały jako wykroczenia (będą one teraz zagrożone administracyjnymi karami pieniężnymi).