Nowe regulacje, zawarte w nowelizacji ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, nakładają obowiązek publikowania oświadczeń majątkowych sędziów w Biuletynie Informacji Publicznej. W ten sposób zlikwidowane zostanie nieuzasadnione uprzywilejowanie sędziów wobec pozostałych funkcjonariuszy państwowych, zobowiązanych do ujawniania oświadczeń majątkowych.
Oświadczenia w internecie
Zgodnie z ustawą, informacje zawarte w oświadczeniu majątkowym sędziego mają być jawne, analogicznie do uregulowań dotyczących prokuratorów. Oświadczenia sędziów będą publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej, który dostępny jest w internecie, nie później niż do 30 czerwca każdego roku.
Za umyślne podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu majątkowym składanym przez sędziów będzie grozić odpowiedzialność karna.
Na wniosek sędziego, który złożył oświadczenie, prezes sądu może zdecydować o objęciu informacji zawartych w oświadczeniu ochroną przewidzianą dla informacji niejawnych, jeżeli ich ujawnienie mogłoby powodować zagrożenie dla sędziego lub osób dla niego najbliższych. Minister Sprawiedliwości może jednak znieść tę klauzulę i nakazać publikację oświadczenia w Biuletynie Informacji Publicznej.
Obowiązek ujawniania w ten sposób oświadczeń majątkowych obejmuje nie tylko sędziów sądów powszechnych, lecz również sędziów Sądu Najwyższego (wraz z Prezesem Sądu Najwyższego), sędziów sądów administracyjnych (łącznie z Prezesem Naczelnego Sądu Administracyjnego), a także sędziów sądów wojskowych.
Wprowadzenie jawności oświadczeń majątkowych sędziów ma na celu wzmocnienie zaufania do sądów jako instytucji oraz do samych sędziów.
Zobacz serwis: Sprawy karne
Odpowiedzialność sędziów
Ustawa dotyczy również sędziowskiej odpowiedzialności dyscyplinarnej. Wydłuża ona okres, w którym można wszcząć postępowanie dyscyplinarne wobec sędziego, z trzech do pięciu lat od chwili popełnienia czynu. Dłuższy będzie również okres przedawnienia dyscyplinarnego (wzrośnie z pięciu do ośmiu lat).
Wprowadzona też zostaje nowa kara dyscyplinarna w postaci obniżenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego od 5 proc. do 20 proc., na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat. Orzeczenie każdej z kar dyscyplinarnych, poza upomnieniem, skutkować będzie pozbawieniem możliwości awansowania na wyższe stanowisko sędziowskie przez okres pięciu lat, niemożnością udziału w tym okresie w kolegium sądu, orzekania w sądzie dyscyplinarnym oraz objęcia w sądzie funkcji prezesa sądu, wiceprezesa sądu, kierownika ośrodka zamiejscowego sądu.
Ustawa nakłada również obowiązek wymierzania kary łącznej w przypadku jednoczesnego ukarania za kilka przewinień dyscyplinarnych. Przewidziano przy tym możliwość wymierzenia kary łącznej, na wniosek obwinionego, gdy popełnił on dwa lub więcej przewinień dyscyplinarnych – zanim zapadło pierwsze, nawet nieprawomocne orzeczenie, co do któregokolwiek z nich.
Zobacz serwis: Konstytucja
Jawność w prokuraturze
W ustawie znajdują się regulacje dotyczące prokuratorów. Również ich oświadczenia majątkowe będą publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej. Obecnie oświadczenia te są jawne, ale udostępnia się je osobom zainteresowanym na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej.
Zmiany dotyczą też postępowań dyscyplinarnych prowadzonych wobec prokuratorów. Zgodnie z nowymi przepisami, udostępniane będą akta takich postępowań po ich prawomocnym zakończeniu.
Ustawa wprowadza także jawność postępowań dyscyplinarnych prowadzonych wobec asystentów prokuratorów, urzędników i pracowników prokuratury. W odróżnieniu od prokuratorów, w ich przypadku można będzie ujawnić akta postępowania przed jego prawomocnym zakończeniem.
Ułatwienia dla obywateli
Dzięki ustawie, osobom dochodzącym w sądach sprawiedliwości, łatwiej będzie złożyć skargę na przewlekłość postępowania i uzyskać wysoką rekompensatę. Będzie ona wynosić od 2 tys. zł do 20 tys. zł, jednak nie mniej niż 500 zł za każdy rok trwania przewlekłego postępowania. Jeśli postępowanie dotknięte przewlekłością będzie trwało np. 5 lat, sąd orzeknie rekompensatę od 2,5 tys. zł do 20 tys. zł.
Przy podejmowaniu decyzji o tym, czy doszło do przewlekłości, sąd będzie uwzględniał łączny czas dotychczasowego postępowania, tj. od momentu wszczęcia sprawy do chwili rozpoznania skargi – niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona. Oznacza to, że przy badaniu przewlekłości ocenie sądowej podlegać będzie całość postępowania.
Posiedzenie miało miejsce 3-4 listopada 2016 r. Sejm skierował ustawę do Senatu.
Źródło: Ministerstwo Sprawiedliwości