- Z bezkarności cwaniaków, którzy udzielają lichwiarskich pożyczek, wynika ogromna ludzka krzywda. Bezwzględni przestępcy, wykorzystując łatwowierność i ciężką sytuację osób będących w potrzebie, często starszych, doprowadzają tysiące ludzi do stanu zupełnej bezradności i beznadziejności. Wiele ofiar lichwiarzy ląduje na bruku, a zdarzały się też przypadki samobójstw. Wobec tej patologii państwo nie może pozostawać obojętne – powiedział Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro.
Podczas konferencji prasowej, w której wzięła udział senator Lidia Staroń, zaprezentowano zmiany w prawie, które pozwolą na skuteczną walkę z lichwą.
Jak podkreślono, lichwiarskie pożyczki żerujące na biedzie i ludzkich dramatach, a często też na łatwowierności osób starszych czy niedołężnych, to bulwersujący problem społeczny. Dotychczasowe regulacje prawne są nieskuteczne. Dlatego Ministerstwo Sprawiedliwości wprowadza zmiany, które realnie uderzą w lichwiarzy i wezmą pod obronę ich ofiary.
- W państwach cywilizowanych, w kręgu kulturowym, z którym się identyfikujemy, w przygniatającej większości tego rodzaju obrona ze strony państwa ma miejsce – zaznaczył Zbigniew Ziobro.
Zobacz serwis: Sprawy karne
W myśl proponowanej nowelizacji, traktujący o lichwiarskich pożyczkach art. 304 Kodeksu karnego rozszerzony zostanie o dodatkowy paragraf:
„Kto, w zamian za udzielone osobie fizycznej świadczenie pieniężne, niepozostające w bezpośrednim związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, żąda od niej odsetek, wynagrodzenia lub jakiegokolwiek innego świadczenia pieniężnego z tytułu udzielenia świadczenia, o łącznej wartości przekraczającej równowartość należnych odsetek maksymalnych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
Przepis ten będzie miał zastosowanie do konsumentów, wobec pożyczek udzielanych między przedsiębiorcami w dalszym ciągu będą miały zastosowanie dotychczasowe zasady.
Zmiana ta spowoduje, że nie będzie już dochodziło do nagminnego ignorowania przez prokuraturę i sądy przypadków ewidentnej lichwy lub pobłażliwego traktowania tego procederu. Według badań Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, w latach 2008-2010 aż w prawie 90 proc. spraw związanych z lichwiarskimi pożyczkami umorzono postępowania lub odmówiono ich wszczęcia. Jedynie 20 przypadków zakończyło się skierowaniem do sądów aktów oskarżenia, a tylko w 4 sprawach wydano wyroki skazujące lichwiarzy.
Obecny przepis w Kodeksie karnym dotyczący lichwy pozwala bowiem na daleko idącą uznaniowość oceny, czy w danym przypadku doszło do złamania prawa. Aby lichwiarską pożyczkę uznać za przestępstwo, trzeba wykazać, że osoba pokrzywdzona znajdowała się w „przymusowym położeniu”, a sprawca, w myśl wykładni Sądu Najwyższego, „miał pełną świadomość” swego czynu – czyli działał umyślnie w celu osiągnięcia korzyści, zdając sobie sprawę z położenia pokrzywdzonego.
Projekt Ministerstwa Sprawiedliwości diametralnie zmienia ten stan rzeczy.
- Nowością jest oderwanie się od badania elementów subiektywnych, takich jak przymusowe położenie osoby, która bierze pożyczkę – relacjonował Tomasz Darkowski, dyrektor Departamentu Legislacyjnego Ministerstwa Sprawiedliwości.
Nowy przepis Kodeksu karnego uznaje za przestępstwo - zagrożone karą od 3 miesięcy do 5 lat więzienia – żądanie spłaty pożyczki, której oprocentowanie (liczone łącznie z przewidzianymi w umowie karami, opłatami, prowizjami czy odsetkami za zwłokę) przekracza dopuszczalną wysokość odsetek, czyli stawkę odsetek maksymalnych, wynoszącą w stosunku rocznym dwukrotność wysokości odsetek ustawowych (obecnie 2 x 5 %, czyli w sumie 10%). Ta maksymalna stawka ma zastosowanie do odsetek lub innych świadczeń, związanych z udzieleniem pożyczek cywilnych.
Zobacz serwis: Kodeks karny
W projekcie przewidziana jednak jest również możliwość określenia odsetek maksymalnych dla kredytów konsumenckich przy zastosowaniu sposobu obliczania obciążeń opartych na istniejących rzeczywistych stopach oprocentowania i całkowitych kosztach udzielenia kredytu. Zmiany w tym zakresie mają na celu skorelowanie ustawy z kredytem konsumenckim. W trakcie konsultacji zostanie określony właściwy poziom odsetek, do których będą miały zastosowanie przepisy o kredycie konsumenckim.
Przepisy te pozwolą na skuteczne ściganie lichwiarzy i sprawią, że ich ofiary nie będą już pozostawione samym sobie, lecz znajdą się pod ochroną wymiaru sprawiedliwości.
Polska dołączy do krajów, które bezwzględnie walczą z lichwą. Np. w Austrii i Kanadzie za udzielanie lichwiarskich pożyczek można trafić na 5 lat do więzienia, w Niemczech na 10, a w USA nawet na 20 lat.
Polski przepis jest wzorowany na rozwiązaniach francuskich, gdzie kwestię lichwiarskich pożyczek reguluje art. 313-3 i kolejne Kodeksu Konsumenckiego. Pożyczką lichwiarską jest pożyczka, której wartość realnej stopy procentowej (wliczając w to wszelkie prowizje i opłaty) przekracza o 1/3 wartość przeciętnej stopy procentowej z poprzedniego kwartału przewidzianej dla podobnych pożyczek udzielanych przez instytucje finansowe.
Ustawodawca francuski nie przewiduje badania żadnego elementu subiektywnego, takiego jak przymusowe położenie.
Jak zapowiedział Zbigniew Ziobro, proponowana zmiana w Kodeksie karnym to dopiero pierwszy krok w walce z lichwą. Minister Sprawiedliwości weźmie też pod uwagę przygotowany przez senator Lidię Staroń projekt nowelizacji ustawy o notariacie, który przewiduje nagrywanie czynności notarialnych. Minister rozważa także zaostrzenie kar dyscyplinarnych dla notariuszy, którzy zatwierdzają lichwiarskie umowy.
Zobacz serwis: Wykroczenia
Zbigniew Ziobro poinformował również, że jako Prokurator Generalny zlecił analizę śledztw dotyczących lichwiarskich pożyczek. Na tej podstawie przygotowane zostaną wytyczne dla prokuratorów.
Źródło: Ministerstwo Sprawiedliwości