Stanowią one kompleksową regulację poświęconą ochronie pokrzywdzonych i świadków biorących udział w postępowaniu karnym i karnym skarbowym.
Ustawa o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka określa zasady, warunki i zakres stosowania środków ochrony i pomocy kierowanej do pokrzywdzonego i świadka oraz osób im najbliższych w sytuacji toczącego się lub zakończonego postępowania karnego (postępowania karnego skarbowego), jeśli istnieje zagrożenie dla ich życia lub zdrowia.
Zagwarantowanie właściwej ochrony dla pokrzywdzonych i świadków w związku z ich udziałem w postępowaniu karnym jest ważnym zadaniem Ministra Sprawiedliwości. Ich zeznania lub wyjaśnienia, obciążające sprawcę przestępstwa, powodują często zagrożenie dla zdrowia lub życia nie tylko ich samych, ale również osób im najbliższych.
Zobacz serwis: Sprawy karne
Rodzaje ochrony i pomocy
Ustawa wprowadza instrumenty ochrony i pomocy pokrzywdzonemu i świadkowi w związku z postępowaniem karnym. Środki te realizowane będą w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub świadka. Są to:
- ochrona na czas czynności procesowej;
- ochrona osobista;
- pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu oraz związana z nią pomoc finansowa na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, potrzeb mieszkaniowych lub na uzyskanie świadczeń opieki zdrowotnej.
Zastosowanie poszczególnych środków ochrony i pomocy będzie możliwe odpowiednio do stopnia zagrożenia życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub świadka, po uzyskaniu jego zgody.
Środki uzupełniające
Przewiduje się powołanie koordynatorów działań Policji w zakresie ochrony pokrzywdzonych i świadków. Do ich zadań będzie należało m.in.: zapewnienie współdziałania jednostek Policji w udzielaniu i zapewnianiu pomocy i ochrony, gromadzenie informacji o ewentualnych zagrożeniach, zapewnienie pomocy psychologicznej.
Ustawa zakłada również ułatwienia w dostępie do pomocy psychologicznej dla pokrzywdzonych, świadczonej z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Poufność danych i przesłuchanie wideo
W ramach zmian w obrębie Kodeksu postępowania karnego przewiduje się wprowadzenie dodatkowych środków o charakterze procesowym służących ochronie pokrzywdzonych i świadków, np. zasadą stanie się zachowanie poufności danych adresowych tych osób.
Anonimizacja danych osób przesłuchiwanych w postępowaniu karnym będzie polegać na tym, że w protokole przesłuchania nie zostaną zamieszczone dane dotyczące miejsca zamieszkania oraz miejsca pracy osób biorących udział w czynności. Dane te zostaną zamieszczone w załączniku do wyłącznej wiadomości organu prowadzącego postepowanie.
Ponadto przepisy ustawy umożliwiają przesłuchanie w formie wideokonferencji (nie tylko – jak dotychczas – osób małoletnich i nie tylko w przypadku przeszkód o charakterze geograficznym, ale także, gdy istnieje ryzyko krępującego oddziaływania obecności oskarżonego na świadka).
Europejski Nakaz Ochrony
Przepisy ustawy wprowadzają tzw. Europejski Nakaz Ochrony (zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/99/UE). Dzięki niemu możliwe stanie się przekazanie środka ochrony do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Przepisy te gwarantują osobom chronionym w chwili przeniesienia się do innego państwa członkowskiego możliwość wystąpienia z wnioskiem o wydanie tzw. europejskiego nakazu ochrony, a w konsekwencji objęcie ich w nowym miejscu zamieszkania odpowiednimi środkami ochrony, identycznymi z tymi, którymi były objęte w poprzednim państwie. W tej części ustawa weszła w życie już 11 stycznia 2015 zgodnie z terminem implementacji dyrektywy 2011/99.
Do ustawy wprowadzono także regulacje wynikające z wdrożenia do polskiego systemu prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE, w tym m.in. rozwiązania dotyczące:
- rozszerzenia katalogu osób uprawnionych do wstąpienia w prawa zmarłego pokrzywdzonego (chodzi o osoby pozostające na utrzymaniu pokrzywdzonego);
- pouczenia o przysługujących uprawnieniach i obowiązkach;
- prawa do informacji o sprawie, np. o ucieczce skazanego z zakładu karnego;
- prawa do tłumaczenia pisemnego niektórych dokumentów;
- prawa do udziału osoby trzeciej w czynnościach postępowania przygotowawczego.
Źródło: Ministerstwo Sprawiedliwości