Twoje długi mogą zostać całkowicie umorzone bez obowiązku dokonywania jakichkolwiek spłat. To szansa na nowy start dla tysięcy osób

• Upadłość konsumencka – na czym polega?
• Ustalenie planu spłaty wierzycieli, jako jeden ze sposobów oddłużenia
• Jakie długi są uwzględniane w planie spłaty wierzycieli (i umorzenie których długów jest niemożliwe)?
• Które składniki majątku zostaną – w ramach postępowania upadłościowego – spieniężone, a które będzie można zatrzymać oraz – do jakiej wysokości syndyk może zająć wynagrodzenie, emeryturę i rentę?
• Warunkowe umorzenie długów bez ustalania planu spłaty wierzycieli na okres 5 lat – kto i na jakich warunkach może je uzyskać?
• Całkowite umorzenie długów, bez ustalania planu spłaty wierzycieli – kto może je uzyskać?
• W jaki sposób rozpocząć procedurę ogłoszenia upadłości konsumenckiej?

Upadłość konsumencka – na czym polega?

Upadłość konsumencka – bo o niej mowa – to postępowanie upadłościowe, które stosowane jest wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, uregulowane w ustawie z dnia 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe. Znajduje do niego zastosowanie ogólna zasada dotycząca postępowania upadłościowego, wyrażona w art. 10 ww. ustawy, zgodnie z którą – upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. W praktyce: jest to mechanizm, który zapobiega sytuacji, która jest niekorzystna zarówno dla dłużnika, jak i w rezultacie również dla jego wierzyciela lub wierzycieli. Osoba, która przeceni swoje możliwości finansowe, straci pracę, dotknie ją choroba lub nieszczęśliwe zdarzenie losowe, przez co nie będzie w stanie spłacać zobowiązań, w następstwie czego – zostanie „odarta” z całego majątku – tj. posiadanego domu lub mieszkania i praktycznie całych zarobków – może w ten sposób nie dokonać spłaty wszystkich wierzytelności (a zatem jej wierzyciele mogą nie odzyskać w pełni swoich należności), za to dłużnik – z dużym prawdopodobieństwem – może nabawić się problemów rodzinnych i depresji. Upadłość konsumencka, która zmierza do ustalenia planu spłaty wierzycieli, przy uwzględnieniu możliwości zarobkowych dłużnika i kosztów utrzymania jego rodziny – w wielu przypadkach, może okazać się korzystniejsza niż tradycyjna egzekucja komornicza – nie tylko dla dłużnika, ale również dla jego wierzycieli.

Co więcej – w wyjątkowych przypadkach – w ramach upadłości konsumenckiej – długi mogą zostać całkowicie umorzone, bez obowiązku dokonywania przez dłużnika jakichkolwiek spłat.

Jeżeli sytuacja majątkowa dłużnika nie jest złożona (tj. m.in. dłużnik nie prowadził w przeszłości firmy, nie posiada znacznego majątku z nieuregulowanym stanem prawnym i nie ma bardzo wielu wierzycieli) – upadłość konsumencka, może zostać przeprowadzona w ramach tzw. uproszczonej upadłości konsumenckiej, która uregulowana jest w art. 491¹-491³⁸ ustawy z dnia 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe. W tej procedurze, aktywność sądu ograniczona została do najważniejszych decyzji, takich jak ogłoszenie samej upadłości, ustalenie planu spłaty wierzycieli, a także rozpatrywanie ewentualnych skarg na czynności lub zaniechania syndyka, a postępowanie nie powinno trwać dłużej niż 6-8 miesięcy.

Ustalenie planu spłaty wierzycieli, jako jeden ze sposobów oddłużenia

Jednym ze sposobów oddłużenia w ramach konsumenckiego uproszczonego postępowania upadłościowego, który ma na celu zaspokojenie wierzycieli w jak największym możliwym stopniu – jest ustalenie przez sąd planu spłaty wierzycieli.

W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd:

1. wymienia wierzycieli uczestniczących w planie spłaty,
2. dokonuje podziału funduszy masy upadłości pomiędzy wierzycieli uczestniczących w planie spłaty (jeżeli w postępowaniu zgromadzono fundusze masy upadłości),
3. ustala, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa oraz
4. określa, w jakim zakresie i okresie, nie dłuższym niż 36 miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania oraz jaka część zobowiązań upadłego, powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości, zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli.

W przypadku ustalenia przez sąd – w toku postępowania – że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa – plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż 36 miesięcy ani dłuższy niż 84 miesiące.

Po stwierdzeniu przez sąd wykonania przez dłużnika planu spłat wierzycieli – wszystkie pozostałe, nieuregulowane zobowiązania zostaną definitywnie umorzone, tym samym – uwalniając upadłego od wszelkich ograniczeń oraz obowiązków związanych z upadłością konsumencką (do których należą m.in. określone obowiązki sprawozdawcze, o których będzie mowa poniżej).

Jakie długi są uwzględniane w planie spłaty wierzycieli (i umorzenie których długów jest niemożliwe)?

Upadłość dotyczy tylko długów powstałych przed ogłoszeniem upadłości. Oznacza to, że wszystkie zobowiązania, które powstaną po tej dacie – muszą zostać uregulowane w terminach ich płatności, tj. np. czynsz za mieszkanie, opłaty za media, opłaty za telefon itp.

Istnieją również długi, których umorzenie w ramach postępowania upadłościowego, jest niemożliwe. Należą do nich:

• długi alimentacyjne,
• długi z tytułu rent i odszkodowań, czyli – długi, które stanowią rekompensatę za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci,
• długi z orzeczeń w sprawach karnych i o wykroczenia – czyli długi, których źródłem jest orzeczenie przez sąd: grzywny, obowiązku naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, nawiązki lub zobowiązania do naprawienia szkody oraz
• długi umyślnie zatajone – czyli długi nieuwzględnione przez dłużnika we wniosku o ogłoszenie upadłości.

Które składniki majątku zostaną – w ramach postępowania upadłościowego – spieniężone, a które będzie można zatrzymać oraz – do jakiej wysokości syndyk może zająć wynagrodzenie, emeryturę i rentę?

W ramach postępowania upadłościowego – celem dokonania spłaty wierzycieli – syndyk dokona sprzedaży wartościowego majątku dłużnika. Dotyczy to:

• nieruchomości – w ramach ochrony przed bezdomnością, z sumy uzyskanej ze sprzedaży, sąd może jednak wydzielić kwotę, która pozwoli dłużnikowi na wynajem mieszkania na okres od 1 roku do 2 lat. Kwota ta, będzie odpowiadać przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości (zgodnie z art. 342a ustawy z dnia 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe);
• jak również ruchomości, w tym m.in. posiadanego samochodu, motocykla lub motoroweru (chyba, że pojazd jest niezbędny ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członka jego rodziny). Sprzedaży przez syndyka nie będą natomiast podlegać:
• • wyposażenie domu lub mieszkania, jeżeli jest to standardowe wyposażenie nie mające charakteru luksusowego,
  • przedmioty służące do nauki lub przedmioty codziennego użytku, jeżeli mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, ale zachowują dla dłużnika znaczną wartość użytkową (może to być dotyczyć np. średniej klasy roweru czy komputera),
  • narzędzia niezbędne do pracy,
  • żywność oraz
  • ubrania.

Wynagrodzenie za pracę może zostać zajęte przez syndyka do wysokości połowy wynagrodzenia (przy czym – na koncie dłużnika powinna pozostać kwota nie mniejsza niż kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, która obecnie opiewa na 4666 zł brutto), a w odniesieniu do świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodzenia. Stanowią o tym art. 87-871 kodeksu pracy.

Emerytura i renta mogą natomiast zostać zajęte przez syndyka do wysokości 75% świadczenia (zgodnie z art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), przy czym minimalna kwota pozostawiona do dyspozycji emeryta lub rencisty, nie może być niższa niż 1331,03 zł netto¹ (art. 141 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy).

Warunkowe umorzenie długów bez ustalania planu spłaty wierzycieli na okres 5 lat – kto i na jakich warunkach może je uzyskać?

Jeżeli sytuacja osobista dłużnika w sposób oczywisty wskazuje, że jest on obecnie (ale jednocześnie nie jest przesądzone, że trwale) niezdolny do jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli – sąd, zgodnie z art. 49116 ust. 2a ustawy z dnia 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe, dokona warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego, bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Jeżeli jednak – w terminie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli – jakikolwiek z wierzycieli upadłego, złoży wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli, na skutek którego sąd uzna, że ustała niezdolność upadłego do dokonywania spłat w ramach planu spłaty wierzycieli – sąd uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustali plan spłaty. Jeżeli natomiast – w ww. terminie 5 lat – żaden z wierzycieli upadłego nie złoży takiego wniosku – zobowiązania upadłego zostaną definitywnie umorzone. W całym 5-letnim okresie warunkowego umorzenia zobowiązań – dłużnik musi jednak realizować obowiązki i stosować się do ograniczeń, jak przy realizacji planu spłaty wierzycieli, w tym m.in. musi składać coroczne sprawozdania ze swojej sytuacji majątkowej i zawodowej, obejmujące takie informacje jak:

• osiągnięte przychody,
• nabyte składniki majątkowe o wartości wyższej niż przeciętne wynagrodzenie,
• swoje możliwości zarobkowe oraz
• wydatki potrzebne na utrzymanie swoje (i osób pozostających na jego utrzymaniu).

Do sprawozdania tego – załącza się również kopię złożonego rocznego zeznania podatkowego.

Całkowite umorzenie długów, bez ustalania planu spłaty wierzycieli – kto może je uzyskać?

Umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli ma charakter zupełnie wyjątkowy, co jednak nie oznacza, że jest niemożliwe. Zgodnie z art. 491¹⁶ ust. 1 ustawy z dnia 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe – może mieć ono miejsce, jeżeli sytuacja osobista dłużnika, w sposób oczywisty wskazuje, że jest on trwale niezdolny do jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Jak podaje Ministerstwo Sprawiedliwości – najczęstszym przypadkiem kwalifikującym do takiego umorzenia jest sytuacja prowadzącego jednoosobowe gospodarstwo domowe emeryta, który uzyskuje świadczenie zbliżone do najniższej emerytury.² Należy jednak mieć na względzie, że istnieją pewne kategorie zobowiązań, które w żadnym wypadku nie ulegają umorzeniu (należą do nich m.in. długi alimentacyjne).

Umarzając zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania, sąd obciąża Skarb Państwa.

W jaki sposób rozpocząć procedurę ogłoszenia upadłości konsumenckiej?

W celu ogłoszenia upadłości konsumenckiej – do właściwego miejscowo sądu upadłościowego – należy złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Ww. wniosek składa się na urzędowym formularzu, którego wzór stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17.12.2015 r. w sprawie określenia wzorów formularzy wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Można go pobrać poniżej:

Wraz z ww. wnioskiem – jeżeli przemawiają za tym omówione powyżej, ustawowe przesłanki – można jednocześnie złożyć do sądu wniosek o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub odpowiednio – wniosek o warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.

¹ Zgodnie z pkt 4 komunikatu Prezesa ZUS z dnia 18.02.2025 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych, kwot maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent oraz kwot emerytur i rent wolnych od egzekucji i potrąceń (M.P. z 2025 r., poz. 152)

² Ministerstwo Sprawiedliwości, Upadłość konsumencka oraz układ konsumencki. Praktyczny poradnik dłużnika, 02.2021 r.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 794 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 277)
• Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17.12.2015 r. w sprawie określenia wzorów formularzy wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 392)