Prezydent zdecydował: Gminy będą mogły zablokować budowę tysięcy domów. Zmiana ważnego terminu dla właścicieli nieruchomości i koniec z bezterminowymi decyzjami o warunkach zabudowy

• Prezydent podpisał ustawę zmieniającą termin na opracowanie przez samorządy tzw. planów ogólnych
• Od 1 lipca 2026 r. decyzje o warunkach zabudowy będą musiały być zgodne z planem ogólnym, a tym samym – gmina będzie mogła uniemożliwić właścicielowi nieruchomości np. budowę domu
• Rolnicy, celem budowy domu – „pomimo posiadania znacznych areałów będą zmuszani do zakupu działki na terenie wyznaczonym w miejscowym planie lub na obszarze uzupełnienia zabudowy”
• Klamka zapadła – na uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy, które będą bezterminowe, inwestorzy mają czas tylko do 31 grudnia 2025 r.

Prezydent podpisał ustawę zmieniającą termin na opracowanie przez samorządy tzw. planów ogólnych

W dniu 16 kwietnia 2025 r. Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 4 kwietnia 2025 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw, która wprowadza zmianę ważnego terminu w zakresie reformy planowania przestrzennego. Chodzi o termin dla gmin, na opracowanie planów ogólnych (tj. nowych opracowań planistycznych w randze aktu prawa miejscowego, obejmujących całą gminę, które mają zastąpić studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy), który został wydłużony z 31 grudnia 2025 r. – do 30 czerwca 2026 r.

Tym samym – przedłużony został również termin obowiązywania studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, które – zgodnie z nowelizacją ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, która weszła w życie w dniu 24 września 2023 r.¹ – miały stracić moc z dniem 1 stycznia 2026 r., a stracą ją dopiero z dniem 1 lipca 2026 r. Wydłużenie ww. terminu o pół roku – ma pozwolić na uniknięcie paraliżu inwestycyjnego, który mógłby wystąpić w związku z tym, że samorządy nie zdążyłyby z opracowaniem planów ogólnych do 1 stycznia 2026 r. Jeżeli bowiem gmina nie uchwaliłaby planu ogólnego do dnia 1 stycznia 2026 r. – zgodnie z art. 59 ust. 3 ustawy z dnia 7.07.2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw – wydanie nowej decyzji o warunkach zabudowy lub decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego nie byłoby możliwe. Po 1 lipca 2026 r. – do czasu uchwalenia planu ogólnego gminy, inwestycje będą mogły być realizowane wyłącznie w oparciu o decyzje, które zostały wydane wcześniej i nie utraciły mocy, lub o obowiązujące plany miejscowe. Wyjątek od powyższej zasady, przewidziano tylko dla terenów zamkniętych, dla których możliwe będzie wydawanie decyzji nawet, jeżeli nie zostanie uchwalony plan ogólny. Jest to uzasadnione faktem, że plan ogólny i tak nie obejmuje terenów zamkniętych, innych niż ustalone przez ministra właściwego do spraw transportu, a tym samym – nie będzie wpływał na rozstrzygnięcia decyzji.

Jak wynika z komunikatu Prezydenta z dnia 16 kwietnia br. (publikowanego po podpisaniu ustawy wydłużającej ww. termin) – zmiana ww. terminu ma „pozwolić gminom na dokończenie procedur sporządzania planów ogólnych bez zawieszenia uchwalania planów miejscowych oraz wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu”, istniała bowiem obawa, że termin opracowania ww. planów ogólnych do 31 grudnia 2025 r., byłby dla wielu gmin niewystarczający.

Z pełną treścią komunikatu kancelarii Prezydenta w sprawie podpisanej ustawy z dnia 4 kwietnia 2025 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw, można zapoznać się poniżej:

Warto również zwrócić uwagę na art. 1 pkt 6 omawianej nowelizacji, zgodnie z którym – w art. 27a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – uchyla się zdanie drugie. I tak: „Plan miejscowy albo jego zmiana będą mogły być sporządzane w trakcie sporządzania planu ogólnego albo jego zmiany.” Dla uchwalenia planu miejscowego albo jego zmiany – po zmianie – nie będzie już wymagany wcześniejszy upływ terminu na wydanie wojewodę rozstrzygnięcia nadzorczego dotyczącego uchwały w sprawie planu ogólnego albo jego zmiany. Jak argumentował we wniosku mniejszości o wykreślenie z nowelizacji zmiany w zakresie ww. art. 27a poseł PiS Włodzimierza Tomaszewskiego (na etapie procedowania nowelizacji w Sejmie) – zmiana ta „tak naprawdę służy patologii i deweloperom”, ponieważ ma ona umożliwić przyjmowanie planów miejscowych i zmiany tych planów bez związku z planami ogólnymi lub zmianami tych planów ogólnych. Jego wniosek nie został finalnie uwzględniony i zdanie drugie art. 27a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zniknie z ustawy, a tym samym – uchwalenie planu miejscowego lub jego zmiany będzie możliwe w trakcie sporządzania planu ogólnego lub jego zmiany, niezależnie od wydawanego przez wojewodę rozstrzygnięcia nadzorczego dotyczącego uchwały w sprawie planu ogólnego albo jego zmiany.

Od 1 lipca 2026 r. decyzje o warunkach zabudowy będą musiały być zgodne z planem ogólnym, a tym samym – gmina będzie mogła uniemożliwić właścicielowi nieruchomości np. budowę domu

Dotychczasowy system planowania lokalnego opierał się na miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz decyzjach o warunkach zabudowy, które nie musiały być zgodne ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Reforma systemu planowania przestrzennego, która została wprowadzona ustawą z dnia 7.07.2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (która weszła w życie z dniem 24 września 2023 r.) zmienia jednak ten system, nakładając obowiązek zgodności nowych planów miejscowych i decyzji o warunkach zabudowy (tj. wydanych od 1 lipca 2026 r. – w związku z wydłużeniem ww. terminu) z planem ogólnym (czyli nowym aktem prawa miejscowego, który zastąpi studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy), który wszystkie gminy w Polsce muszą opracować najpóźniej do 30 czerwca 2026 r.

Jak argumentował podczas drugiego czytania projektu ustawy, która wydłużyła ww. termin na opracowanie planów ogólnych, poseł Michał Krawczyk – „obecnie wydawane decyzje o warunkach zabudowy mogą prowadzić i czasami prowadzą do niekontrolowanego rozlewania się zabudowy, co generuje duże koszty, związane chociażby z utrzymaniem infrastruktury.” Nad ową niekontrolowanie rozlewającą się zabudową – ma „zapanować” wspomniana reforma systemu planowania przestrzennego, zgodnie z którą – gmina, ustalając w planie ogólnym, na danym terenie np. strefę otwartą z zakazem zabudowy – będzie mogła uniemożliwić budowę domów na określonych obszarach. Dzięki temu rozwiązaniu – gminy będą posiadały większy wpływ na to, gdzie może rozwijać się zabudowa i jaki charakter ma ta zabudowa utrzymywać.

Warto jednak podkreślić, że nowe przepisy nie anulują obecnie obowiązujących decyzji o warunkach zabudowy, ale decyzje WZ wydane od 1 lipca 2026 r. (w związku ze zmianą ww. terminu) będą już musiały być zgodne z planami ogólnymi, a te wydane od dnia 1 stycznia 2026 r. (tego terminu ustawa z dnia 4 kwietnia 2025 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw – którą w dniu 16 kwietnia br. podpisał Prezydent – bowiem nie wydłużyła) będą miały określony termin ważności (5 lat od dnia, w którym decyzja stała się prawomocna). Dotychczas – decyzje WZ były bowiem bezterminowe (dotyczy to wszystkich decyzji, które stały się prawomocne przed dniem 1 stycznia 2026 r.).

Rolnicy, celem budowy domu – „pomimo posiadania znacznych areałów będą zmuszani do zakupu działki na terenie wyznaczonym w miejscowym planie lub na obszarze uzupełnienia zabudowy”

Reformy systemu planowania przestrzennego i wynikających z niej planów ogólnych, nad którymi pracują gminy, obawiają się rolnicy. Podczas drugiego czytania projektu ustawy, która wydłużyła ww. termin na opracowanie planów ogólnych (które odbyło się w dniu 2 kwietnia br.), poseł Polskiego Stronnictwa Ludowego – Trzeciej Drogi, Michał Pyrzyk, stwierdził, że – nowelizacja zakładająca wydłużenie terminu na opracowanie przez gminy planów ogólnych, w dalszym ciągu nie do końca chroni interesy rolników, którzy mają bądź będą chcieli mieć w przyszłości siedliska poza terenami objętymi planem lub obszarem uzupełnienia zabudowy.

– „W zdecydowanej większości gmin, na terenach rolnych, ustala się bowiem strefę otwartą z zakazem zabudowy. Oczywiście wynika to z ograniczeń bilansów sporządzanych przez gminy. Rolnik, w takiej strefie, niestety nic nie wybuduje i pomimo znacznych areałów będzie zmuszony do zakupu działki na terenie wyznaczonym w miejscowym planie lub na obszarze uzupełnienia zabudowy i dopiero tam – nierzadko w oddaleniu od swoich gruntów – będzie mógł pobudować siedlisko.” – argumentował poseł.

Klamka zapadła – na uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy, które będą bezterminowe, inwestorzy mają czas tylko do 31 grudnia 2025 r.

Jak zostało już wspomniane powyżej – na uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy, które będą bezterminowe – inwestorzy mają czas do 31 grudnia 2025 r. (a nie do 30 czerwca 2026 r. – tego terminu bowiem nie wydłużyła ustawa z dnia 4 kwietnia 2025 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw, którą w dniu 16 kwietnia br. podpisał Prezydent). Jak wynika z komunikatu kancelarii Prezydenta z dnia 16 kwietnia 2026 r.:

– „Informacyjnie zaznaczenia wymaga, że obecnie obowiązująca ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, zgodnie z wprowadzoną reformą systemu planowania i zagospodarowania przestrzennego zawartą w nowelizacji ustawy z dnia 7 lipca 2023 r., ograniczyła obowiązywanie decyzji o warunkach zabudowy. Będą one obowiązywały przez okres 5 lat. Ustawa z dnia 4 kwietnia 2025 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw nie wprowadziła zmiany wydłużającej okres na wydawanie bezterminowej decyzji o warunkach zabudowy. Tak więc gminy od dnia 1 stycznia 2026 r. mają obowiązek wydawać terminowe decyzję o warunkach zabudowy, czyli ważne przez pięć lat. Zgodnie z art. 64c ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym decyzje o warunkach zabudowy będą wygasały po upływie 5 lat od dnia, kiedy stały się prawomocne. Przepis ten wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2026 r.”

Po 1 lipca 2026 r. – gmina będzie mogła zatem zablokować realizację inwestycji polegającej np. na budowie domu przez właściciela nieruchomości, na posiadanej przez niego działce, jeżeli w planie ogólnym – teren ten zostanie objęty zakazem zabudowy. Jeżeli jednak właściciel nieruchomości zdąży uzyskać bezterminową decyzję o warunkach zabudowy przed 1 stycznia 2026 r. – może „spać spokojnie”.

¹ Ustawa z dnia 7.07.2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r., poz. 1688 z późn. zm.)

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 4.04.2025 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (podpisana przez Prezydenta w dniu 16 kwietnia 2025 r.)
• Ustawa z dnia 27.03.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1130 z późn. zm.)