Jeśli rozpocząłeś pracę przed 1999 rokiem, Twoja emerytura może być niższa z powodu brakujących dokumentów w ZUS. Odnalezienie starych świadectw pracy i innych dokumentów potwierdzających zatrudnienie może znacząco wpłynąć na wysokość Twojego świadczenia. Dowiedz się, jak uzupełnić swoją dokumentację i zwiększyć emeryturę.
- Dlaczego dokumenty sprzed 1999 roku są kluczowe dla Twojej emerytury
- Jakie dokumenty warto odnaleźć w domowym archiwum
- Gdzie szukać brakujących dokumentów, gdy firma już nie istnieje
- Jak ZUS może pomóc w uzupełnieniu Twojej dokumentacji
- Krok po kroku: proces składania brakujących dokumentów w ZUS
W Polsce wiek emerytalny wynosi obecnie 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn. Po osiągnięciu tego wieku, osoba zainteresowana może złożyć wniosek o emeryturę, jednakże decyzja o przejściu na nią jest dobrowolna.
Dlaczego dokumenty sprzed 1999 roku są kluczowe dla Twojej emerytury
Przed 1999 r. obowiązywał tzw. stary system emerytalny. Wtedy też emerytura obliczana była na podstawie stażu pracy oraz przeciętnych zarobków. Osoby, które pracowały przez 1999 r. powinny przedstawić ZUS odpowiednie dokumenty potwierdzające zatrudnienie. Na podstawie tych dokumentów, ZUS ustala, ile lat składkowych i nieskładkowych ma dana osoba oraz jakie były jej dochody. Brak dokumentów z tego okresu może skutkować tym, że część pracy lub wynagrodzeń nie zostanie uwzględniona. To zaś może wpłynąć na wysokość wypłacanego świadczenia i je znacząco obniżyć.
Jakie dokumenty warto odnaleźć w domowym archiwum
W domowym archiwum warto poszukać dokumentów, które potwierdzać będą zatrudnienie przez 1999 r. Są to m.in.: świadectwa pracy, umowy o pracę, zaświadczenia, „książeczkowy” dowód osobisty z wpisami o zatrudnieniu, legitymacja ubezpieczeniowa z wpisanymi informacjami o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, książeczka wojskowa, czy listy płac. Część z powyższych dokumentów, jest dowodami szczątkowymi, dzięki którym ZUS będzie mógł przeanalizować sprawę. Z informacji zamieszczonej na stronie ZUS wynika, że w przypadku, gdy nie ma się dokumentów potwierdzających okresy zatrudnienia, a zakład pracy został zlikwidowany i nie ma możliwości odnalezienia swoich akt osobowych, niektóre okresy zatrudnienia można udowodnić zeznaniami świadków – najlepiej byłych współpracowników. Zeznaniami świadków można udowodnić okresy zatrudnienia:
- sprzed 15 listopada 1991 r.,
- po 14 listopada 1991 r., jeśli dokumenty zostały zniszczone wskutek powodzi w 1997 r., 2010 r. lub 2024 r.,
- jako pracownik młodociany przed 1 stycznia 1975 r., gdy pracodawca nie ma dokumentacji z tego okresu i nie może potwierdzić, że zawierał umowy z pracownikami młodocianymi, albo gdy może potwierdzić zawieranie umów, ale nie może potwierdzić, że zatrudniał konkretną osobę.
Gdzie szukać brakujących dokumentów, gdy firma już nie istnieje
W przypadku, gdy firma została zlikwidowana, a było to przedsiębiorstwo państwowe, dokumentacji można szukać w trzech miejscach. Są to:
- następca prawny, czyli np. przedsiębiorstwo, które powstało w wyniku zmian organizacyjnych lub przekształceń, spółka prawa cywilnego lub handlowego, która powstała po sprywatyzowaniu przedsiębiorstwa,
- organ założycielski – najczęściej wojewoda,
- organ nadrzędny – np. ministerstwo.
Każde województwo posiada archiwum, w którym gromadzi dokumentację ze zlikwidowanych państwowych zakładów pracy. Można skorzystać z bazy zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy, która znajduje się na stronie ZUS. W przypadku, gdy osoba zatrudniona była w zlikwidowanej już spółdzielni lub organizacji spółdzielczej, dokumentację przejąć mógł związek rewizyjny (w którym ta spółdzielnia była zrzeszona) lub Krajowa Rada Spółdzielcza. Zaś w przypadku dokumentów pracowniczych ze zlikwidowanych spółek prawa cywilnego lub handlowego zabezpiecza je syndyk masy upadłościowej albo likwidator.
Jak ZUS może pomóc w uzupełnieniu Twojej dokumentacji
W uzupełnieniu dokumentacji pracowniczej może pomóc także ZUS. Zakład może potwierdzić okresy ubezpieczenia przed 1999 r., w przypadku gdy były opłacone składki na ubezpieczenie społeczne. Zakład może pomóc w przypadku gdy dana osoba:
- była zatrudniona w gospodarstwie domowym albo gospodarstwach domowych lub przy obsłudze prywatnego domu mieszkalnego albo prywatnych domów mieszkalnych – od 1 lipca 1970 r.,
- była pracownikiem nieuspołecznionego zakładu pracy albo nieuspołecznionych zakładów pracy, a od 1 stycznia 1990 r. – pracownikiem zakładu pracy albo zakładów pracy, które zatrudniały do 20 pracowników,
- prowadziła działalność na własny rachunek lub była osobą współpracującą
- była rzemieślnikiem lub osobą, która z nim współpracowała – od 1 lipca 1965 r.,
- była taksówkarzem – od 1 lipca 1969 r.,
- prowadziła działalność handlowo-usługową – od 25 sierpnia 1973 r.,
- była twórcą i artystą – od 1 stycznia 1974 r.,
- była adwokatem i wykonywała zawód indywidualnie (poza zespołem adwokackim) – od stycznia 1983 r.,
- była duchownym – od 1 lipca 1989 r.
ZUS potwierdzi okresy ubezpieczenia oraz podstawę wymiaru składek, w przypadku, gdy w formularzu ZUS ERP-6 zostaną popadnę następujące informacje:
- w przypadku pracownika: okres pracy, nazwę zakładu pracy lub nazwisko pracodawcy i adres byłego miejsca pracy oraz numer konta płatnika (NKP),
- w przypadku prowadzenia działalności, współpracy przy prowadzeniu działalności lub wykonywania zawodu wolnego: okres, w którym była prowadzona działalność, i adres miejsca, w którym była prowadzona, numer NKP, adres ZUS, do którego były opłacane składki.
Krok po kroku: proces składania brakujących dokumentów w ZUS
ZUS może, a w określonych przypadkach powinien, ponownie przeliczyć wysokość emerytury. Dzieje się tak, gdy:
- osoba ubiegająca się o świadczenie nie przedstawiła wszystkich dokumentów potwierdzających okresy ubezpieczenia, które mogłyby wpłynąć na jego wysokość,
- emeryt jest obecnie w stanie udokumentować zarobki sprzed przejścia na emeryturę lub uzyskiwane już po jej przyznaniu,
- po rozpoczęciu pobierania emerytury kontynuował pracę lub odprowadzał składki na ubezpieczenie społeczne.
W przypadku, gdy dana osoba chciałaby, by ZUS przeliczył jej kapitał początkowy, należy złożyć wniosek w sprawie kapitału początkowego (EKP). Wniosek ten można złożyć w placówce ZUS, wysłać pocztą lub np. poprzez drogę elektroniczną (platforma PUE/eZUS). Dokumenty, które należy dołączyć do wniosku należy jednak złożyć w placówce ZUS lub wysłać pocztą. Wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego można złożyć w każdej chwili. Nawet w przypadku, gdy dana osoba pobiera już świadczenie.
Jeżeli nie złożysz wniosku o ponowne ustalenie kapitału początkowego, to ZUS dokona jego przeliczenia w zakresie, w jakim Ci przysługuje z chwilą rozpatrywania Twojego wniosku o emeryturę na nowych zasadach lub o inne świadczenie, na którego wysokość ma wpływ kapitał – przy obliczaniu wysokości tych świadczeń. Jeżeli ZUS ustalił Ci emeryturę na nowych zasadach lub inne świadczenie, na którego wysokość ma wpływ kapitał, przed zmianą przepisów, to na Twój wniosek ponownie obliczy przysługujące Ci świadczenie i uwzględni przeliczony kapitał początkowy.