Składka zdrowotna 2025: pracownik płaci 777 zł, przedsiębiorca 315 zł - obaj zarabiają po 10 tys. zł brutto miesięcznie. A dostęp do państwowej służby zdrowia taki sam

• Konstytucyjne podstawy systemu daninowego w Polsce
• Jaka jest rola składki zdrowotnej
• Składka zdrowotna jako element całościowego systemu danin publicznych
• Porównanie obciążeń finansowych pracowników i przedsiębiorców
• Zmiany od 2026 r.
• Czy różne składki zdrowotne są sprawiedliwe? Nie ma jednej odpowiedzi

Konstytucyjne podstawy systemu daninowego w Polsce

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 84 stanowi, że „każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie”. Natomiast art. 32 Konstytucji gwarantuje równość wszystkich wobec prawa, zakazując dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym. Jednak w praktyce, składka zdrowotna w Polsce różni się znacznie w zależności od rodzaju zatrudnienia i wysokości osiąganych przychodów/dochodów.

Warto podkreślić, że przywołana powyżej zasada równości nie oznacza, że obciążenia publicznoprawne muszą być identyczne dla wszystkich obywateli. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie potwierdził, że zróżnicowanie obciążeń publicznoprawnych jest dopuszczalne, jeśli służy realizacji konstytucyjnych wartości i jest proporcjonalne do celów, którym ma służyć. Jaka jest więc rola składki zdrowotnej?

Jaka jest rola składki zdrowotnej

Składka zdrowotna pełni kluczową rolę w finansowaniu systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Jest to danina celowa, której głównym zadaniem jest zapewnienie obywatelom dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. W przeciwieństwie do podatków, które zasilają budżet państwa i mogą być wydatkowane na różne cele, składka zdrowotna jest dedykowana wyłącznie finansowaniu Narodowego Funduszu Zdrowia.

Warto podkreślić, że składka zdrowotna jest wyrazem solidaryzmu społecznego – wszyscy obywatele, niezależnie od statusu zawodowego, mają dostęp do tych samych świadczeń medycznych, a wysokość składki jest uzależniona od możliwości finansowych płatnika. Tym samym mają oni dostęp do takiej samej pomocy służby zdrowia niezależnie od tego, czy płacą jej 400 zł miesięcznie, czy 3 300 zł. Z drugiej jednak strony musimy pamiętać, że składka zdrowotna nie funkcjonuje w oderwaniu od innych danin publicznoprawnych.

Składka zdrowotna jako element całościowego systemu danin publicznych

Analizując wysokość składki zdrowotnej opłacanej przez pracowników i przedsiębiorców, należy pamiętać, że stanowi ona tylko jeden z elementów całego systemu danin publicznych. Pełna ocena obciążeń finansowych wymaga uwzględnienia wszystkich składek na ubezpieczenia społeczne oraz podatku dochodowego.

Pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę oraz przedsiębiorcy podlegają odmiennym zasadom opodatkowania i oskładkowania. Wynika to z różnych form prowadzenia działalności zarobkowej oraz związanych z tym ryzyk i korzyści. Nie ulega wątpliwości, że w większości przypadków przedsiębiorcy ponoszą ryzyko gospodarcze, inwestują własny kapitał, nie mają gwarantowanego wynagrodzenia, a ich dochód uzależniony jest od powodzenia prowadzonej działalności.

Porównanie obciążeń finansowych pracowników i przedsiębiorców

Aby rzetelnie porównać obciążenia pracowników i przedsiębiorców, poniżej przedstawiamy tabelę ilustrującą wysokość składek ZUS, składki zdrowotnej, podatku PIT oraz kwoty netto wynagrodzenia dla czterech poziomów przychodów/dochodów. W tabeli przedstawiliśmy jak będę prezentować się obciążenia miesięczne dla danego poziomu wynagrodzeń rocznych (w zaokrągleniu do pełnych złotych).

Mimo różnic w sposobie obliczania składek społecznych, pracownicy na umowie o pracę pokrywają wyższe zobowiązania i otrzymują niższe wynagrodzenie netto.

Należy jednak zauważyć, że pracownicy mają znaczące korzyści (nie związane akurat ze składką zdrowotną) – ochronę wynikającą z Kodeksu pracy (np. gwarantowany płatny urlop, „L4”) i wyższe świadczenia chorobowe i emerytalne. A w tym zapewnienie minimalnego wynagrodzenia za pracę, terminową wypłatę wynagrodzenia, ochronę przed dyskryminacją i mobbingiem, wynagrodzenie za nadgodziny, odpoczynek dobowy, urlop: wypoczynkowy, na żądanie, macierzyński, rodzicielski, ojcowski, zwolnienie na opiekę nad dzieckiem, zapewnienie bezpiecznego środowiska pracy. Ponadto Kodeks pracy zapewnia również ochronę kobiet w ciąży, młodocianych, pracowników w wieku przedemerytalny oraz działaczy związkowych. Patrząc na liczbę i rodzaj tych świadczeń, nie można nie brać ich pod uwagę analizując całokształt sytuacji.

Zmiany od 2026 r.

Uchwalone przez Sejm 4 kwietnia 2025 r. zmiany w systemie składki zdrowotnej od 2026 roku mają na celu utrzymanie wspomnianego wcześniej solidaryzmu przy jednoczesnym uwzględnieniu specyfiki prowadzenia działalności gospodarczej. Poniżej prezentujemy kilka kluczowych założeń:
1. Nowe progi dochodowe i przychodowe:

a) Skala podatkowa i podatek liniowy (19%):
- Do 1,5-krotności przeciętnego wynagrodzenia: składka 9% od 75% minimalnego wynagrodzenia.
- Powyżej 1,5-krotności: dodatkowa składka 4,9% od nadwyżki.

b) Ryczałt:
- Do 3-krotności przeciętnego wynagrodzenia: składka 9% od 75% minimalnego wynagrodzenia.
- Powyżej 3-krotności: dodatkowa składka 3,5% od nadwyżki.

2. Zniesienie odliczania składki zdrowotnej od podatku dochodowego.

Więcej na ten temat zmian od 2026 r. w poniższym artykule:

Czy różne składki zdrowotne są sprawiedliwe? Nie ma jednej odpowiedzi

Analizując obciążenia finansowe pracowników i przedsiębiorców, należy uwzględnić kilka kluczowych aspektów:
1. Różnice w ryzyku gospodarczym – Przedsiębiorcy ponoszą pełne ryzyko prowadzonej działalności, nie mają gwarantowanego dochodu, a także sami muszą dbać o ciągłość zleceń i płynność finansową.
2. Zróżnicowanie w zależności od poziomu dochodów – Jak widać z przedstawionej tabeli, przy niższych dochodach korzystniejsza finansowo może być umowa o pracę, podczas gdy przy wyższych dochodach – działalność gospodarcza.
3. Stabilność zatrudnienia i przywileje pracownicze – Pracownicy etatowi korzystają z ochrony Kodeksu pracy, płatnego urlopu, zwolnień chorobowych, odpraw oraz innych przywilejów, których nie mają przedsiębiorcy (lub mają w ograniczonym zakresie).
4. Progresywny charakter składki zdrowotnej – Planowane zmiany od 2026 roku wprowadzają większą progresywność składki zdrowotnej, co może sprawić, że system będzie bardziej sprawiedliwy względem osób o niższych dochodach.

Podsumowując, nie można jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy wyższa składka zdrowotna pracowników w porównaniu do przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą jest obiektywnie sprawiedliwa.

Należy jednak przyznać, że wyższa składka zdrowotna płacona przez pracowników jest zgodna z prawem i Konstytucją RP, ponieważ zasada równości wobec prawa dopuszcza odmienne traktowanie podmiotów różniących się istotną cechą, a różne formy aktywności zawodowej charakteryzują się odmienną specyfiką i ryzykami.

Konstytucyjna zasada sprawiedliwości społecznej realizowana jest poprzez całościowy system obciążeń publicznoprawnych, gdzie przy niższych dochodach korzystniejsza jest umowa o pracę, a przy wyższych – prowadzenie działalności gospodarczej. Całościowa analiza obciążeń pokazuje, że system zachowuje równowagę między różnymi formami aktywności zawodowej, realizując przy tym zasadę solidaryzmu społecznego, co potwierdza również Trybunał Konstytucyjny. Różnice w składce zdrowotnej są tylko jednym z elementów systemu, który jako całość realizuje konstytucyjne zasady sprawiedliwości społecznej i równości wobec prawa.

Autorzy: Michał Panek, Magdalena Marcińska - doradcy podatkowi - CRIDO