W dniu 25 marca br. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, który zakłada zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego z aktualnych 4 tys. zł do 7 tys. zł. To niewątpliwie zmiana w dobrym kierunku, choć samo MRPiPS przyznaje, że „nawet kwota zwiększona do 7000 zł nie będzie odpowiadała rzeczywistym, rynkowym kosztom pogrzebu i nie wystarczy na pokrycie wszystkich kosztów związanych z pochówkiem”.
- Zasiłek pogrzebowy – co to za świadczenie oraz kto i w jakiej kwocie może je obecnie otrzymać?
- Zasiłek pogrzebowy – do jakiej kwoty ma zostać zwiększony?
- Od kiedy zasiłek pogrzebowy w wyższej kwocie?
Zasiłek pogrzebowy – co to za świadczenie oraz kto i w jakiej kwocie może je obecnie otrzymać?
Zasiłek pogrzebowy, to świadczenie, które przysługuje na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, którego celem jest pokrycie kosztów pogrzebu.
Świadczenie to, może otrzymać każdy (niezależnie od osiąganego dochodu), kto pokrył koszty pogrzebu, osoby, która:
- była ubezpieczona w ZUS (tzn. objęta ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi, także z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego),
- miała przyznane prawo do emerytury lub renty,
- nie miała przyznanej emerytury lub renty, ale – w dniu śmierci – spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
- miała przyznaną emeryturę pomostową,
- miała przyznane nauczycielskie świadczenie kompensacyjne,
- zmarła w czasie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu ubezpieczenia,
- pobierała świadczenie pieniężne jako cywilna niewidoma ofiara działań wojennych,
- pobierała świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny,
- pobierała rentę socjalną,
- zmarła wskutek wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach,
- była członkiem rodziny osoby wymienionej w punktach 1, 2, 4, 5, 8 lub 10 powyżej.
Za członków rodziny, o których mowa powyżej, uznaje się:
- małżonka (wdowę, wdowca, a także małżonka pozostającego w separacji),
- rodziców, ojczyma, macochę oraz osobę przysposabiającą,
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
- dzieci przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej,
- inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności,
- rodzeństwo,
- dziadków,
- wnuki oraz
- osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.
Zasiłek pogrzebowy może otrzymać zarówno osoba z rodziny zmarłego, ale także osoba obca lub instytucja (pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związek wyznaniowy), jeżeli pokryła koszty pogrzebu.
Aktualnie (tj. niezmiennie od 1 marca 2011 r.) zasiłek pogrzebowy przysługuje w kwocie 4 tys. zł, przy czym kwota ta nie podlega waloryzacji przy zastosowaniu średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Kwota zasiłku pogrzebowego, nie została zatem zwiększona od niemal 14 lat. Nie ulega natomiast wątpliwości, iż – w powyższym okresie – znacznie wzrosły koszty pochówku.
Świadczenie w kwocie odpowiadającej równowartości 4 tys. zł otrzyma obecnie członek rodziny zmarłego, który poniósł koszty jego pogrzebu, niezależnie od rzeczywistej kwoty tych kosztów. Osoby obce dla zmarłego (lub niemieszczące się w ww. katalogu członków rodziny), pracodawcy, domy pomocy społecznej, gminy, powiaty oraz osoby prawne kościoła lub związku wyznaniowego – mogą natomiast ubiegać się o kwotę odpowiadającą rzeczywiście poniesionym kosztom pogrzebu, nie otrzymają jednak więcej jak 4 tys. zł.
Zasiłek pogrzebowy – do jakiej kwoty ma zostać zwiększony?
Celem zmniejszenia obciążenia finansowego osób pokrywających koszty pogrzebu – MRPiPS przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UA5), w którym zakłada zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego do 7 tys. zł. Świadczenie to – zgodnie z wersją projektu, która została przyjęta przez Radę Ministrów – ma ponadto podlegać corocznej waloryzacji od dnia 1 marca, ale tylko jeżeli wskaźnik waloryzacji będzie wyższy niż 105. Wskaźnikiem ww. waloryzacji ma być przy tym – iloczyn średniorocznych wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, ogłaszanych przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, podzielonych przez liczbę 100, w okresie od roku kalendarzowego, w którym przeprowadzono ostatnią waloryzację, do roku poprzedzającego termin waloryzacji i liczby 100. W ramach waloryzacji – wysokość zasiłku pogrzebowego, ma ulegać zwiększeniu o wskaźnik waloryzacji i podlegać ogłoszeniu przez Prezesa ZUS, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” (razem z kolejnym wskaźnikiem waloryzacji), co najmniej na 7 dni roboczych przed terminem tej waloryzacji. We wcześniejszej wersji projektu – waloryzacja miała natomiast być dokonywana przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych – z uwzględnieniem wyniku badania wzrostu cen realnych wybranych usług pogrzebowych, uwzględnionych w zbiorze cen Głównego Urzędu Statystycznego (do dnia 1 marca każdego roku). Podwyższenie kwoty zasiłku pogrzebowego w wyniku powyższej weryfikacji (dokonanej przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych) – miało natomiast być pozostawione uznaniu Rady Ministrów, która wydawałaby w tej sprawie stosowne rozporządzenie. Zmiana w zakresie sposobu waloryzacji – polegająca na uniezależnieniu tejże waloryzacji od decyzyjności Rady Ministrów, jest więc korzystna dla przyszłych beneficjentów zasiłku, ponieważ – z dużym prawdopodobieństwem – kwota zasiłku będzie podlegała w ten sposób zwiększeniu częściej, niż gdyby miało to miejsce w ramach mechanizmu waloryzacji przewidzianego w pierwotnej wersji projektu.
Jak przyznało samo MRPiPS – w ramach odniesienia do uwag Ministerstwa Finansów zgłoszonych do projektu1 – nawet zwiększona kwota zasiłku pogrzebowego (do 7000 zł) „nie będzie jednak odpowiadała rzeczywistym, rynkowym kosztom pogrzebu i nie wystarczy na pokrycie wszystkich kosztów związanych z pochówkiem”. Powyższe, potwierdza również załączona do projektu analiza kosztów pogrzebu, zgodnie z którą – szacunkowe, całkowite koszty pogrzebu (z kremacją i nagrobkiem granitowym), w 2024 r., opiewały na kwoty od ok. 11,3 tys. zł w województwie podkarpackim i podlaskim, do ok. 13,3 tys. zł w województwie łódzkim. Bez kremacji natomiast – na kwoty od ok. 12,1 tys. zł w województwie podlaskim, podkarpackim i lubelskim, do ok. 14,3 tys. zł w województwie łódzkim.2 Nic nie wskazuje jednak na to, że w ramach dalszych prac nad projektem – kwota zasiłku pogrzebowego miałaby jeszcze ulec zwiększeniu. W ramach opiniowania projektu ustawy – Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych zaproponowało korektę wysokości zasiłku pogrzebowego z projektowanych 7 tys. zł na 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonego przez Prezesa GUS, obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Na dzień dzisiejszy – oznaczałoby to zatem zasiłek pogrzebowy w wysokości niemal 17 tys. zł, co pozwoliłoby na pokrycie 100 proc. kosztów pogrzebu. MRPiPS nie przystało jednak na powyższą propozycję, twierdząc, iż – nie ma możliwości ustalenia wysokości zasiłku pogrzebowego w wysokości 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia, a zaproponowana w projekcie kwota zasiłku pogrzebowego (na poziomie 7 tys. zł), uwzględnia możliwości finansowe Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i budżetu państwa.
Więcej na temat propozycji OPZZ w zakresie korekty kwoty zasiłku pogrzebowego, można przeczytać w poniższym artykule:
Zgodnie z projektem – nie zmienią się natomiast zasady przyznawania zasiłku członkom rodziny zmarłego i pozostałym osobom oraz instytucjom, tzn. – członkowie rodziny nadal będą mogli liczyć na świadczenie w pełnej kwocie, niezależnie od kwoty poniesionych kosztów pogrzebu, a pozostałe osoby i instytucje, które poniosły koszt pogrzebu – będą mogły otrzymać świadczenie w wysokości stanowiącej równowartość poniesionych kosztów pogrzebu, nie więcej jednak niż 7 tys. zł.
Od kiedy zasiłek pogrzebowy w wyższej kwocie?
W dniu 25 marca br. – projekt autorstwa MRPiPS, który zakłada zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego z aktualnych 4 tys. zł do 7 tys. zł – został przyjęty przez Radę Ministrów. To kolejny krok milowy, w kierunku jego wejścia w życie. Teraz, projekt zostanie teraz skierowany do dalszych prac w Sejmie, aby następnie trafić do Senatu i finalnie – na biurko Prezydenta. Co do jego ewentualnej daty wejścia w życie natomiast – na chwilę obecną, zakłada on, że miałoby to nastąpić z dniem 1 stycznia 2026 r.
Świadczenie w zwiększonej kwocie – zgodnie z projektem – ma natomiast przysługiwać z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu osób, których śmierć nastąpi od dnia wejścia w życie ustawy, czyli nie wcześniej niż od 1 stycznia 2026 r., a pierwsza waloryzacja zasiłku – zostać przeprowadzona dopiero w roku, w którym wskaźnik waloryzacji, liczony od roku wejścia w życie ustawy – będzie wyższy niż 105.
„Pożegnanie bliskiej osoby to trudne doświadczenie, ale też dotkliwy wydatek. Koszty pogrzebu w ostatnich latach znacznie wzrosły, w przeciwieństwie do pomocy ze strony państwa. To się wkrótce zmieni.” – czytamy w komunikacie MRPiPS, opublikowanym po przyjęciu projektu ustawy przez Radę Ministrów.
1 W protokole rozbieżności do projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UA5)
2 MRPiPS, Analiza kosztów pogrzebu w Polsce, 24.06.2024 r.
Podstawa prawna:
- Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UA5)
- Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)