Rząd zdecydował w sprawie podwyższenia kwoty zasiłku pogrzebowego, ale MRPiPS przyznaje, że nawet ta kwota świadczenia nie pokryje wszystkich kosztów pogrzebu

• Zasiłek pogrzebowy – co to za świadczenie oraz kto i w jakiej kwocie może je obecnie otrzymać?
• Zasiłek pogrzebowy – do jakiej kwoty ma zostać zwiększony?
• Od kiedy zasiłek pogrzebowy w wyższej kwocie?

Zasiłek pogrzebowy – co to za świadczenie oraz kto i w jakiej kwocie może je obecnie otrzymać?

Zasiłek pogrzebowy, to świadczenie, które przysługuje na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, którego celem jest pokrycie kosztów pogrzebu.

Świadczenie to, może otrzymać każdy (niezależnie od osiąganego dochodu), kto pokrył koszty pogrzebu, osoby, która:

1. była ubezpieczona w ZUS (tzn. objęta ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi, także z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego),
2. miała przyznane prawo do emerytury lub renty,
3. nie miała przyznanej emerytury lub renty, ale – w dniu śmierci – spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
4. miała przyznaną emeryturę pomostową,
5. miała przyznane nauczycielskie świadczenie kompensacyjne,
6. zmarła w czasie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu ubezpieczenia,
7. pobierała świadczenie pieniężne jako cywilna niewidoma ofiara działań wojennych,
8. pobierała świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny,
9. pobierała rentę socjalną,
10. zmarła wskutek wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach,
11. była członkiem rodziny osoby wymienionej w punktach 1, 2, 4, 5, 8 lub 10 powyżej.

Za członków rodziny, o których mowa powyżej, uznaje się:

• małżonka (wdowę, wdowca, a także małżonka pozostającego w separacji),
• rodziców, ojczyma, macochę oraz osobę przysposabiającą,
• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
• dzieci przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej,
• inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności,
• rodzeństwo,
• dziadków,
• wnuki oraz
• osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.

Zasiłek pogrzebowy może otrzymać zarówno osoba z rodziny zmarłego, ale także osoba obca lub instytucja (pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związek wyznaniowy), jeżeli pokryła koszty pogrzebu.

Aktualnie (tj. niezmiennie od 1 marca 2011 r.) zasiłek pogrzebowy przysługuje w kwocie 4 tys. zł, przy czym kwota ta nie podlega waloryzacji przy zastosowaniu średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Kwota zasiłku pogrzebowego, nie została zatem zwiększona od niemal 14 lat. Nie ulega natomiast wątpliwości, iż – w powyższym okresie – znacznie wzrosły koszty pochówku.

Świadczenie w kwocie odpowiadającej równowartości 4 tys. zł otrzyma obecnie członek rodziny zmarłego, który poniósł koszty jego pogrzebu, niezależnie od rzeczywistej kwoty tych kosztów. Osoby obce dla zmarłego (lub niemieszczące się w ww. katalogu członków rodziny), pracodawcy, domy pomocy społecznej, gminy, powiaty oraz osoby prawne kościoła lub związku wyznaniowego – mogą natomiast ubiegać się o kwotę odpowiadającą rzeczywiście poniesionym kosztom pogrzebu, nie otrzymają jednak więcej jak 4 tys. zł.

Zasiłek pogrzebowy – do jakiej kwoty ma zostać zwiększony?

Celem zmniejszenia obciążenia finansowego osób pokrywających koszty pogrzebu – MRPiPS przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UA5), w którym zakłada zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego do 7 tys. zł. Świadczenie to – zgodnie z wersją projektu, która została przyjęta przez Radę Ministrów – ma ponadto podlegać corocznej waloryzacji od dnia 1 marca, ale tylko jeżeli wskaźnik waloryzacji będzie wyższy niż 105. Wskaźnikiem ww. waloryzacji ma być przy tym – iloczyn średniorocznych wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, ogłaszanych przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, podzielonych przez liczbę 100, w okresie od roku kalendarzowego, w którym przeprowadzono ostatnią waloryzację, do roku poprzedzającego termin waloryzacji i liczby 100. W ramach waloryzacji – wysokość zasiłku pogrzebowego, ma ulegać zwiększeniu o wskaźnik waloryzacji i podlegać ogłoszeniu przez Prezesa ZUS, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” (razem z kolejnym wskaźnikiem waloryzacji), co najmniej na 7 dni roboczych przed terminem tej waloryzacji. We wcześniejszej wersji projektu – waloryzacja miała natomiast być dokonywana przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych – z uwzględnieniem wyniku badania wzrostu cen realnych wybranych usług pogrzebowych, uwzględnionych w zbiorze cen Głównego Urzędu Statystycznego (do dnia 1 marca każdego roku). Podwyższenie kwoty zasiłku pogrzebowego w wyniku powyższej weryfikacji (dokonanej przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych) – miało natomiast być pozostawione uznaniu Rady Ministrów, która wydawałaby w tej sprawie stosowne rozporządzenie. Zmiana w zakresie sposobu waloryzacji – polegająca na uniezależnieniu tejże waloryzacji od decyzyjności Rady Ministrów, jest więc korzystna dla przyszłych beneficjentów zasiłku, ponieważ – z dużym prawdopodobieństwem – kwota zasiłku będzie podlegała w ten sposób zwiększeniu częściej, niż gdyby miało to miejsce w ramach mechanizmu waloryzacji przewidzianego w pierwotnej wersji projektu.

Jak przyznało samo MRPiPS – w ramach odniesienia do uwag Ministerstwa Finansów zgłoszonych do projektu¹ – nawet zwiększona kwota zasiłku pogrzebowego (do 7000 zł) „nie będzie jednak odpowiadała rzeczywistym, rynkowym kosztom pogrzebu i nie wystarczy na pokrycie wszystkich kosztów związanych z pochówkiem”. Powyższe, potwierdza również załączona do projektu analiza kosztów pogrzebu, zgodnie z którą – szacunkowe, całkowite koszty pogrzebu (z kremacją i nagrobkiem granitowym), w 2024 r., opiewały na kwoty od ok. 11,3 tys. zł w województwie podkarpackim i podlaskim, do ok. 13,3 tys. zł w województwie łódzkim. Bez kremacji natomiast – na kwoty od ok. 12,1 tys. zł w województwie podlaskim, podkarpackim i lubelskim, do ok. 14,3 tys. zł w województwie łódzkim.² Nic nie wskazuje jednak na to, że w ramach dalszych prac nad projektem – kwota zasiłku pogrzebowego miałaby jeszcze ulec zwiększeniu. W ramach opiniowania projektu ustawy – Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych zaproponowało korektę wysokości zasiłku pogrzebowego z projektowanych 7 tys. zł na 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonego przez Prezesa GUS, obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Na dzień dzisiejszy – oznaczałoby to zatem zasiłek pogrzebowy w wysokości niemal 17 tys. zł, co pozwoliłoby na pokrycie 100 proc. kosztów pogrzebu. MRPiPS nie przystało jednak na powyższą propozycję, twierdząc, iż – nie ma możliwości ustalenia wysokości zasiłku pogrzebowego w wysokości 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia, a zaproponowana w projekcie kwota zasiłku pogrzebowego (na poziomie 7 tys. zł), uwzględnia możliwości finansowe Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i budżetu państwa.

Więcej na temat propozycji OPZZ w zakresie korekty kwoty zasiłku pogrzebowego, można przeczytać w poniższym artykule:

Zgodnie z projektem – nie zmienią się natomiast zasady przyznawania zasiłku członkom rodziny zmarłego i pozostałym osobom oraz instytucjom, tzn. – członkowie rodziny nadal będą mogli liczyć na świadczenie w pełnej kwocie, niezależnie od kwoty poniesionych kosztów pogrzebu, a pozostałe osoby i instytucje, które poniosły koszt pogrzebu – będą mogły otrzymać świadczenie w wysokości stanowiącej równowartość poniesionych kosztów pogrzebu, nie więcej jednak niż 7 tys. zł.

Od kiedy zasiłek pogrzebowy w wyższej kwocie?

W dniu 25 marca br. – projekt autorstwa MRPiPS, który zakłada zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego z aktualnych 4 tys. zł do 7 tys. zł – został przyjęty przez Radę Ministrów. To kolejny krok milowy, w kierunku jego wejścia w życie. Teraz, projekt zostanie teraz skierowany do dalszych prac w Sejmie, aby następnie trafić do Senatu i finalnie – na biurko Prezydenta. Co do jego ewentualnej daty wejścia w życie natomiast – na chwilę obecną, zakłada on, że miałoby to nastąpić z dniem 1 stycznia 2026 r.

Świadczenie w zwiększonej kwocie – zgodnie z projektem – ma natomiast przysługiwać z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu osób, których śmierć nastąpi od dnia wejścia w życie ustawy, czyli nie wcześniej niż od 1 stycznia 2026 r., a pierwsza waloryzacja zasiłku – zostać przeprowadzona dopiero w roku, w którym wskaźnik waloryzacji, liczony od roku wejścia w życie ustawy – będzie wyższy niż 105.

„Pożegnanie bliskiej osoby to trudne doświadczenie, ale też dotkliwy wydatek. Koszty pogrzebu w ostatnich latach znacznie wzrosły, w przeciwieństwie do pomocy ze strony państwa. To się wkrótce zmieni.” – czytamy w komunikacie MRPiPS, opublikowanym po przyjęciu projektu ustawy przez Radę Ministrów.

¹ W protokole rozbieżności do projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UA5)

² MRPiPS, Analiza kosztów pogrzebu w Polsce, 24.06.2024 r.

Podstawa prawna:

• Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UA5)
• Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)