Czyste Powietrze w nowej odsłonie, już od kwietnia: Co się zmieni w programie? Jest sporo nowości

• "Czyste Powietrze" wraca: nowej odsłonie programu towarzyszą trzy podstawowe cele
• Nowe elementy w programie "Czyste Powietrze": operatorzy programu, obowiązek audytu energetycznego
• Dotację tylko na jeden budynek i wyższe progi dochodowe
• Przykłady dotacji, jakie będzie można uzyskać w nowym "Czystym Powietrzu"
• Kocił gazowy wypada z programu

"Jesteśmy gotowi, program "Czyste Powietrze" ruszy z początkiem kwietnia. Bardzo dobrą wiadomością jest też to, że pozyskaliśmy na ten program nową pulę pieniędzy - 10 mld zł" - powiedziała na konferencji minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska. Chodzi o 10 mld zł z Funduszu Modernizacyjnego, na których uruchomienie wydał niedawno zgodę Europejski Bank Inwestycyjny.

"Czyste Powietrze" wraca: nowej odsłonie programu towarzyszą trzy podstawowe cele

Szefowa MKiŚ podkreśliła, że nowej odsłonie programu "Czyste Powietrze" towarzyszą trzy podstawowe cele:

• skuteczniejsza walka z ubóstwem energetycznym,
• koniec z tzw. rachunkami grozy, a także
• wyeliminowanie nadużyć.

"Musimy chronić obywateli przed nadużyciami, bo to oni ostatecznie odpowiadają za rozliczenie inwestycji i przerwa w przyjmowaniu wniosków miała m.in. to na celu i faktycznie program modernizujemy tak, by tych nadużyć nie było, aby całkowicie je wyliniować" - powiedziała. Jej zdaniem nadużycia w największym zakresie dotyczą inwestycji, które były przeprowadzone 2-3 lata temu, a dzisiaj są rozliczane.

Wiceminister klimatu Krzysztof Bolesta podkreślił na konferencji, że główną przesłanką nowego programu są korzyści dla beneficjentów. "Koncentrujemy się na tej uboższej grupie beneficjentów, którzy najbardziej potrzebują wsparcia; i tu będzie 100 proc. wsparcia dla tych zagrożonych ubóstwem energetycznym na ich inwestycje" - powiedział.

Nowe elementy w programie "Czyste Powietrze": operatorzy programu, obowiązek audytu energetycznego

Nowym elementem programu, o którym wspomniał Bolesta, jest wprowadzenie operatorów programu - osób, które będą prowadzić beneficjów przez całą inwestycję od początku do końca. Mogą nimi być przedstawiciele gmin, które za "rozliczony" wniosek otrzymają 1,7 tys. zł, oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska. Bolesta podkreślił, że udział operatorów ma być gwarancją, że inwestycja "została przeprowadzona w odpowiedni sposób". Obecność operatorów będzie obowiązkowa w przypadku beneficjentów kwalifikujących się do najwyższych dotacji.

Kolejną nowością w programie będzie konieczność przeprowadzenia audytu energetycznego budynku jeszcze przed przeprowadzeniem inwestycji; po niej wymagane będzie świadectwo energetyczne. "To będzie nam gwarantować, że inwestycja nie będzie doprowadzała do rachunków grozy, efektywnie będziemy te rachunki obniżać" - dodał Bolesta. Oba te dokumenty będą musiały być podpisane przez osoby wpisane do rejestru osób uprawnionych do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej. Taki wykaz znajduje się na stronie resortu rozwoju. Na audyt można z "Czystego Powietrza" uzyskać do 1,6 tys. zł dotacji.

Szefowa NFOŚiGW Dorota Zawadzka-Stępniak poinformowała, że nowa odsłona programy była szeroko konsultowana z rynkiem, organizacjami pozarządowymi, wykonawcami, administracją. "Z nową odsłoną programu ruszamy 31 marca" - zapowiedziała.

Dotację tylko na jeden budynek i wyższe progi dochodowe

Wyjaśniła, że dotację będzie można otrzymać na jeden budynek, natomiast w poprzedniej wersji programu zdarzało się, że wnioski były składane na kilka lub kilkanaście domów. "Teraz zasada jest prosta: jeden budynek - jedna dotacja" - podkreśliła. Składając wniosek o wsparcie trzeba będzie udowodnić, że jest się właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości przez minimum trzy lata. "Pewnym wyjątkiem jest kwestia spadku, ale co do zasady nie będzie możliwe takie działanie, jakie również miało miejsce w poprzedniej wersji programu, że następowało przepisywanie budynku np. na niepracującego członka rodziny lub studenta, który nie ma dochodów" - wskazała.

Zawadzka-Stępniak zwróciła uwagę, że w programie podniesione zostały progi dochodowe uprawniające do określonej wysokości dotacji. Program zakłada trzy poziomy wsparcia:

1. Poziom podstawowy przewiduje dotacje do 40 proc. kosztów kwalifikowanych inwestycji i z takiego wsparcia będą mogli skorzystać ci, których roczny dochód nie przekracza 135 tys. zł.
2. Do drugiej grupy zaliczać się będą ci, których miesięczny dochód na osobę wynosi 2 250 zł w gospodarstwie wieloosobowym, a w gospodarstwie jednoosobowym - 3 150 zł; dla nich wsparcie ograniczone jest do 70 proc. kosztów kwalifikowanych.
3. Natomiast najwyższy poziom wsparcia, do 100 proc. kosztów, będzie obowiązywać przy miesięcznym dochodzie do 1 300 zł na osobę w gospodarstwach wieloosobowych lub do 1 800 zł w gospodarstwie domowym jednoosobowym.

Z najwyższych dotacji skorzystać będą mogły też osoby, które mają ustalone prawo do zasiłku - stałego, okresowego, rodzinnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego. "Dofinansowanie w najwyższym progu przewidziano tylko dla ubogich energetycznie, czyli dla budynków lub lokali, w których zapotrzebowanie na energię użytkową do ogrzewania wynosi powyżej 140 kWh/m2 rocznie" - wyjaśniono na stronie MKiŚ. Osoby, które zarabiają powyżej 135 tys. zł rocznie, mogą skorzystać z ulgi termomodernizacyjnej.

Przykłady dotacji, jakie będzie można uzyskać w nowym "Czystym Powietrzu"

Szefowa NFOŚiGW podała również przykłady dotacji, jakie będzie można uzyskać w nowym "Czystym Powietrzu". Dla termomodernizacji i instalacji gruntowej pompy ciepła przy najwyższym poziomie dotacji będzie można otrzymać 170 tys. 100 zł, w podwyższonym - 119 tys. 70 zł, a przy podstawowym - 68 tys. 40 zł. Dla inwestycji termomodernizacyjnej i pompa ciepła powietrze/woda będzie to odpowiednio: 140 tys. 300 zł, 98 tys. 210 zł oraz 56 tys. 120 zł.

Zawadzka-Stępniak zapowiedziała też kontynuowanie zasady finansowania urządzeń znajdujących się na liście ZUM - zielonych urządzeń i materiałów. Dotacje będą przysługiwać tylko do pomp ciepła, kotłów zgazowujących drewno i kotłów na pellet, które mają odpowiednie certyfikaty i badania laboratoryjne.

Kocił gazowy wypada z programu

W nowej wersji programu nie będzie można otrzymać dotacji do kupna kotła gazowego. Prezes Funduszu poinformowała, że będzie obowiązywać okres przejściowy, w którym będzie można rozliczyć takie inwestycje. "Jeśli beneficjent poniósł koszty przed 28 listopada 2024 r., to nadal może otrzymać dofinansowanie w pewnym okresie 4 miesięcy, oczywiście pod warunkiem, że inwestycja spełnia warunki programu" - powiedziała.

Pod koniec listopada 2024 r. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wstrzymał przyjmowanie nowych wniosków do programu, tłumacząc to koniecznością jego reformy i uszczelnienia systemu. Informowano wówczas, że bez zatrzymania przyjmowania nowych wniosków byłoby jeszcze więcej oszukanych osób i pieniędzy wyłudzonych przez nieuczciwych wykonawców. Najwięcej wątpliwości dotyczyło komponentu programu, w ramach którego można było otrzymać najwyższą dotację i zastosować prefinansowanie. W grudniu informowano, że złożono do prokuratury zawiadomienie dotyczące kilku firm, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie popełniania przestępstw w ramach programu. Podejrzane umowy miały opiewać na ok. 600 mln zł.

Tabela: Nowości w programie "Czyste Powietrze"

Nowość	Opis
Nowa pula środków	Program otrzymał 10 mld zł z Funduszu Modernizacyjnego, zatwierdzone przez Europejski Bank Inwestycyjny.
Trzy główne cele	1. Skuteczniejsza walka z ubóstwem energetycznym. 2. Koniec z „rachunkami grozy”. 3. Eliminacja nadużyć.
Operatorzy programu	Osoby wspierające beneficjentów przez cały proces inwestycyjny. Gminy otrzymają 1,7 tys. zł za każdy rozliczony wniosek. Operatorzy obowiązkowi dla najwyższych dotacji.
Obowiązkowy audyt energetyczny	Przed rozpoczęciem inwestycji wymagany audyt budynku, a po zakończeniu – świadectwo energetyczne. Można uzyskać do 1,6 tys. zł dotacji na audyt.
Maksymalne koszty inwestycji	Określone limity kosztów na poszczególne elementy inwestycji.
Dotacja tylko na jeden budynek	Wnioski mogą być składane tylko na jeden budynek. Wymóg posiadania nieruchomości przez minimum 3 lata.
Podwyższone progi dochodowe	Nowe limity dochodowe dla trzech poziomów wsparcia: - 40% kosztów: dochód roczny do 135 tys. zł. - 70% kosztów: 2 250 zł/os. (gospodarstwo wieloosobowe) lub 3 150 zł/os. (jednoosobowe). - 100% kosztów: 1 300 zł/os. (wieloosobowe) lub 1 800 zł/os. (jednoosobowe).
Zmiany w dotacjach	Wsparcie tylko dla urządzeń z listy ZUM. Brak dotacji na kotły gazowe (okres przejściowy do rozliczenia kosztów do 28.11.2024 r.).
Nowe kwoty dotacji	Przykładowe maksymalne dotacje: - Termomodernizacja + gruntowa pompa ciepła: 170 100 zł (najwyższy poziom), 119 070 zł (podwyższony), 68 040 zł (podstawowy). - Termomodernizacja + pompa powietrze/woda: 140 300 zł, 98 210 zł, 56 120 zł.