Niebezpieczne pułapki w umowach o dożywocie. Jak nie stracić mieszkania i zabezpieczyć swoje prawa?

Pułapki w umowach o dożywocie. Jak ich uniknąć i co zrobić w razie problemów? / Shutterstock

Umowa o dożywocie może zapewnić seniorom spokojną przyszłość, ale nieostrożność przy jej podpisywaniu grozi utratą nieruchomości i finansowymi problemami. Brak precyzyjnych zapisów, zaniżone świadczenia czy niewypłacane renty – to tylko niektóre z zagrożeń. Sprawdź, na co zwrócić uwagę i jak skutecznie się zabezpieczyć przed ryzykiem.

Umowa o dożywocie to rozwiązanie, które może zapewnić seniorom spokojną przyszłość, ale jednocześnie niesie ze sobą poważne ryzyko. Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w ostatnich latach podpisywano rocznie około 14 tysięcy takich kontraktów – aż 99% z nich między osobami prywatnymi, a zaledwie 1% z funduszami hipotecznymi. Eksperci ostrzegają, że brak precyzyjnych zapisów w prywatnych umowach często prowadzi do problemów prawnych i finansowych, a w skrajnych przypadkach nawet do utraty nieruchomości. Wspólnie z Małgorzatą Rosińską, kierowniczką Działu Prawnego Funduszu Hipotecznego DOM, analizujemy najczęstsze pułapki, w które mogą wpaść seniorzy, oraz wskazujemy, jak skutecznie się przed nimi bronić.

Pułapka 1: Zła wycena nieruchomości i zaniżone świadczenia dla seniora

W nieprofesjonalnych umowach często pomija się rzetelną wycenę nieruchomości, co skutkuje zaniżeniem świadczeń pieniężnych lub innych zobowiązań. Senior może nie zdawać sobie sprawy, że wartość przekazanej nieruchomości jest znacznie wyższa, niż wykazał nowy nabywca. A przecież rynkowa cena mieszkania lub domu ma kluczowe znaczenie przy wyliczaniu wysokości comiesięcznej renty.

– Przed podpisaniem umowy należy zlecić niezależną wycenę nieruchomości u rzeczoznawcy majątkowego. Warto też dopilnować, by wysokość świadczeń pieniężnych była wpisana do kontraktu w całości, wraz z dokładnym terminem kiedy pieniądze będą wypłacane w każdym miesiącu – radzi Małgorzata Rosińska. Jeżeli świadczeniodawca poza wypłatą pieniędzy zobowiązuje się do dodatkowych usług, to warto je szczegółowo opisać. Bardzo często w umowach z osobami prywatnymi padają deklaracje o robieniu zakupów dla seniora, opiece, pomocy. Od razu warto doprecyzować – jak często, kiedy dana usługa będzie wyświadczona, co konkretnie oznaczają tak szerokie pojęcia jak pomoc, opieka etc. Im mniej niedomówień tym mniej nieporozumień i konfliktów w przyszłości.

Pułapka 2: Brak wypłaty świadczeń pieniężnych; użyj klauzuli trzech siódemek

Częstym problemem jest niewywiązywanie się nabywcy z obowiązku wypłaty renty lub zapewnienia innych świadczeń. Jeśli w umowie nie zawarto mechanizmów egzekwowania tych zobowiązań, senior może pozostać bez środków do życia.

Jak sobie z tym poradzić? Najpierw można wezwać nabywcę do realizacji świadczeń w formie pisemnej (z podaniem terminu). Jeśli wezwanie nie przyniesie skutku, należy złożyć pozew do sądu cywilnego o rozwiązanie umowy (art. 913 § 2 Kodeksu cywilnego). Można również zwrócić się do komornika o egzekucję niewypłaconych świadczeń na podstawie wyroku sądu. Warto pamiętać, że przed zgłoszeniem sprawy do sądu trzeba zgromadzić dowody potwierdzające brak wypłat (np. korespondencję, czy wyciągi bankowe).

– W tym miejscu chciałabym też przypomnieć o tzw. klauzuli trzech siódemek (czyli art. 777 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego), którą najczęściej stosuje się w umowach sprzedaży, ale można ją też zastosować w umowie o dożywocie. Przykładem może być akt notarialny obejmujący umowę o dożywocie lub umowę renty odpłatnej, w której nabywca nieruchomości (świadczeniodawca) może poddać się egzekucji w zakresie zapłaty comiesięcznych świadczeń, w kwocie uzgodnionej ze zbywcą. W praktyce oznacza to, że jeśli nabywca nieruchomości (świadczeniodawca) spóźni się z wypłatą renty dożywotniej, chociażby o jeden dzień, jej dotychczasowy właściciel może wystąpić do sądu o nadanie aktowi notarialnemu tzw. klauzuli wykonalności (zgodnie z przepisami sąd nadaje taką klauzulę niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni), po czym zwraca się bezpośrednio do komornika, by ten wyegzekwował należne mu pieniądze. Jest to najprostszy i najszybszy sposób dochodzenia roszczeń – radzi Małgorzata Rosińska.

Pułapka 3: Umowa nie zawiera zapisu o służebności osobistej mieszkania; brak ochrony seniora

Służebność osobista mieszkania gwarantuje seniorowi, że nawet po przekazaniu prawa własności do nieruchomości, będzie mógł on dalej zamieszkiwać w swoim lokum, dożywotnio. Warto tu podkreślić, że umowa o dożywocie bardzo często (choć nie zawsze) zawiera w swojej treści służebność osobistą mieszkania. Zdarza się nawet, że nabywca nieruchomości idzie o krok dalej i przyjmuje seniora jako domownika. Natomiast umowa renty już powyższych zapisów nie ma i należy „przypilnować”, by one się tam znalazły. Jeśli ich zabraknie, to nabywca będzie mógł przejąć nieruchomość i pozbawić seniora prawa do dalszego zamieszkiwania. A taka sytuacja może prowadzić do eksmisji.

– To bardzo trudna, wręcz dramatyczna sytuacja, która wskazuje, że najlepiej zawierać tego typu kontrakty z profesjonalnymi instytucjami, które stosują w swoich umowach odpowiednie zapisy a przede wszystkim działają zgodnie z normami etycznymi. Jeżeli natomiast nieprofesjonalna umowa nie chroni seniora, można spróbować dochodzić swoich praw w sądzie. Jeżeli dojdzie do ponownego negocjowania umowy, co nie zawsze musi się zdarzyć, warto do niej wprowadzić zapis o służebności i dokonać odpowiedniego wpisu do księgi wieczystej nieruchomości – mówi Małgorzata Rosińska, prawniczka z Funduszu Hipotecznego DOM.

oprac. Adam Kuchta
rozwiń więcej
Prawo
Wyrok TK otwarł roszenia do MOPS o 40 000 zł - 90 000 zł ze świadczenia pielęgnacyjnego. Najnowszy wyrok TK także bez publikacji. Więc po MOPS sąd
19 mar 2025

Osoba niepełnosprawna (stopień znaczny) przez lata nie mogła otrzymać świadczenia pielęgnacyjnego (jako opiekun innej osoby niepełnosprawnej ze znacznym stopniem niepełnosprawności). Brzmi skomplikowanie. Ale chodzi o to, że mąż jest niepełnosprawny i opiekuje się niepełnosprawną żoną (albo odwrotnie). Pomimo faktycznej opieki nie mógł otrzymać świadczenia pielęgnacyjnego. Wydaje się to logiczne. Jak niby jedna osoba z poważnymi ograniczeniami zdrowotnymi mogłaby opiekować się osobą także niepełnosprawną. Jednak w praktyce w rodzinach (zwłaszcza wielopokoleniowych) występuje taka sytuacja. Ale prawo było tak napisane przez polityków jakby takich sytuacji nie było - opiekunowie byli pozbawieni świadczenia pielęgnacyjnego pod pretekstem, że często będzie tu wyłudzanie przez osoby niepełnosprawne świadczeń.

Procedury KYC: czy firmy mogą żądać od konsumenta kopii dokumentu tożsamości?
18 mar 2025

Procedury KYC czyli "Poznaj swojego klienta" muszą równoważyć bezpieczeństwo i prawa konsumenta. Na czym mogą polegać procedury KYC? Czemu mają przeciwdziałać? Jakie dane osobowe zbierają przedsiębiorcy? Czy mogą żądać kopii dokumentu tożsamości?

Nauczyciele i podwyżki brutto: 5153 zł (początkujący), 5310 zł (mianowany) 6211 zł (dyplomowany). Wsteczne 5%. Od 239 zł do 296 zł. 6 stawek. Tabela
18 mar 2025

Minimalne wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli wzrasta o 5 proc., czyli o od 239 zł do 296 zł brutto, zależnie od stopnia awansu zawodowego i grupy zaszeregowania.

Zasiłek chorobowy od 1. dnia niezdolności do pracy - od kiedy? MRPiPS: Teraz nad projektem pracuje Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów
18 mar 2025

Projekt w sprawie finansowania przez ZUS zasiłku chorobowego dla pracowników od 1. dnia niezdolności do pracy jest obecnie przedmiotem prac Komitetu Stałego Rady Ministrów - poinformował minister rodziny, pracy i polityki społecznej w odpowiedzi na interpelację poselską.

Poczta Polska: nie wszyscy emeryci są zwolnieni z abonamentu RTV
18 mar 2025

Emeryci, którzy ukończyli 60 lat i miesięcznie otrzymują do 4090,86 zł (brutto) są zwolnieni z opłaty abonamentu RTV; w tym celu muszą zgłosić się do placówki pocztowej - przekazała Poczta Polska w odpowiedzi na pytania PAP. Zwolnienie dotyczy ponadto m.in. osób po 75 roku życia, bezrobotnych i z niepełnosprawnościami.

Zakłócanie spokoju dziennego w 2025 r. Kiedy pies może szczekać w bloku?
18 mar 2025

Zakłócanie spokoju dziennego w 2025 r. Kiedy pies może szczekać w bloku? Czy właściciel czworonoga może zostać ukarany? Czym jest zakłócanie spokoju dziennego? Co grozi za zakłócanie spokoju dziennego?

Błonica: groźny przypadek we Wrocławiu. Chore dziecko podróżowało trzema samolotami
18 mar 2025

Wrocławscy lekarze potwierdzili przypadek błonicy u nieszczepionego dziecka, które wróciło z Afryki. Stan pacjenta jest ciężki, ale stabilny. GIS prowadzi dochodzenie epidemiologiczne – dziecko podróżowało trzema samolotami, a pasażerowie z najbliższego kontaktu mogą zostać objęci nadzorem.

Przemoc a rozwód [WYWIAD]
18 mar 2025

„Przygotowanie się do rozwodu w przypadku przemocy wymaga przemyślanej strategii” – podkreśla adwokat Karolina Jagiełło-Przychodzka. Na co warto zwrócić uwagę?

Niebezpieczne pułapki w umowach o dożywocie. Jak nie stracić mieszkania i zabezpieczyć swoje prawa?
18 mar 2025

Umowa o dożywocie może zapewnić seniorom spokojną przyszłość, ale nieostrożność przy jej podpisywaniu grozi utratą nieruchomości i finansowymi problemami. Brak precyzyjnych zapisów, zaniżone świadczenia czy niewypłacane renty – to tylko niektóre z zagrożeń. Sprawdź, na co zwrócić uwagę i jak skutecznie się zabezpieczyć przed ryzykiem.

Pracownik po 50. roku życia bardziej opłacalny. Pracodawcy dostaną dofinansowanie do wynagrodzeń. [Senat klepną poprawki, kiedy podpis prezydenta]
18 mar 2025

Pracownik po 50. roku życia bardziej opłacalny. Pracodawcy dostaną dofinansowanie do wynagrodzeń. Sejmowa Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących rynku pracy oraz cudzoziemców przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zajmie się uchwałą Senatu w środę, 19 marca.

pokaż więcej