Premier: Każdy dorosły mężczyzna odbędzie szkolenie wojskowe, które ma uczynić z niego pełnoprawnego żołnierza na wypadek wojny. Nie ominie to również kobiet. Czy czeka nas „model szwajcarski” i na czym on polega?

• Premier: trwają prace przygotowujące na wielką skalę szkolenia wojskowe każdego dorosłego mężczyzny w Polsce. Nie ominie to również kobiet
• Na czym polega szwajcarski model szkoleń wojskowych, na którym chce wzorować się polski rząd?
• Kto z „cywilów” – zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami – może zostać powołany na ćwiczenia wojskowe w 2025 r.?
• Premier: nie ma powodu, żeby Europa, a w tym Polska – miała kompleksy względem Rosji

Premier: trwają prace przygotowujące na wielką skalę szkolenia wojskowe każdego dorosłego mężczyzny w Polsce. Nie ominie to również kobiet

Podczas posiedzenia Sejmu, które odbyło się w dniu 7 marca br. – Prezes Rady Ministrów Donald Tusk przedstawił informację w sprawie sytuacji międzynarodowej i bezpieczeństwa Polski po szczycie państw sojuszniczych w Londynie oraz po posiedzeniu Rady Europejskiej, w ramach której poinformował, iż – celem stworzenia w Polsce półmilionowej armii – trwają prace „przygotowujące na wielką skalę szkolenia wojskowe każdego dorosłego mężczyzny w Polsce”. Szkolenia te – „powinny pozwolić, by z tych, którzy nie idą do wojska, uczynić pełnoprawnych i pełnowartościowych żołnierzy w sytuacji konfliktu”. „Będziemy starali się do końca tego roku mieć już gotowy model, aby każdy dorosły mężczyzna w Polsce był szkolony na wypadek wojny, tak aby ta rezerwa była rzeczywiście porównywalna i adekwatna do ewentualnych zagrożeń.” – podsumował premier. Poinformował również, że szkolenia dotyczyć będą również kobiet, chociaż „wojna, to jednak jest ciągle w większym stopniu domena mężczyzn”.

Po wyjściu sali posiedzeń Sejmu, odpowiadając na pytania dziennikarzy, premier Tusk dodał, że – nie planuje powrotu do zasadniczej służby wojskowej. Rozważanych jest kilka modeli i jednym z najbardziej docenianych jest model szwajcarski. W ramach tego modelu – szkolenia wojskowe nie są obowiązkowe, ale istnieją zachęty, które powodują, że mężczyźni decydują się je corocznie odbywać – wyjaśnił premier. „Będziemy gotowi z tym modelem w ciągu najbliższych tygodni” – dodał. Pytany o objęcie szkoleniami również kobiet, potwierdził natomiast, iż – również będą one nimi objęte. „W żaden sposób nie chcę tu umniejszać roli kobiet. Ukraina pokazuje, że są równie bohaterskie i pożyteczne na froncie jak mężczyźni, ale wojna rzeczywiście – ze względu na wymogi fizyczne – bardziej kojarzy nam się z mężczyznami. Ale oczywiście będzie to [red. zapowiadane szkolenia wojskowe] otwarte również na kobiety.”

W sprawie planowanych szkoleń wojskowych, po wyjściu z sali posiedzeń, głos zabrał również Marszałek Sejmu Szymon Hołownia, który także potwierdził, że zapowiedź premiera nie oznacza powrotu do zasadniczej służby wojskowej. „W mojej ocenie oznacza to bardziej model szkoleń. Co do modelu – najbliższy jest model szwajcarski, który będzie polegał na tym, że będą szkolenia, będziemy wiedzieć jak się tymi nowoczesnymi technologiami posługiwać, ale nie będzie to wymagało przerywania swojego życia zawodowego” – wyjaśnił i dodał, że potrzebuje jednak, w tej kwestii, uzyskać więcej szczegółowych informacji, ponieważ również dowiedział się o tym, w dniu dzisiejszym, po raz pierwszy.

Na czym polega szwajcarski model szkoleń wojskowych, na którym chce wzorować się polski rząd?

Jak wspomniał premier Donald Tusk – szkolenia wojskowe w Szwajcarii nie są obowiązkowe, ale obowiązują tam zachęty, które sprawiają, że mężczyźni, chcą je corocznie odbywać.

Na czym zatem polega owy szwajcarski model służby wojskowej?

W Szwajcarii – każdy obywatel musi odbyć służbę wojskową lub alternatywną służbę cywilną. W roku ukończenia 18 lat wszyscy obywatele Szwajcarii otrzymują wezwanie na tzw. dzień orientacyjny, podczas którego otrzymują podstawowe informacje o zasadach służby wojskowej i rozpoczynają naukę w tzw. szkole rekrutacyjnej. W tym dniu – muszą oni określić, kiedy chcieliby ukończyć podstawowe szkolenie wojskowe (musi to nastąpić w wieku pomiędzy ukończeniem przez nich 19, a 25 roku życia).¹ Czas trwania służby wojskowej, różni się w zależności od rodzaju sił zbrojnych i pełnionej funkcji. Zazwyczaj, podstawowy okres służby dla szeregowych żołnierzy, wynosi ok. 21 tygodni, natomiast wyższe stopnie i specjalne funkcje – mogą wymagać dłuższego okresu służby. Po odbyciu podstawowej służby, zazwyczaj wymagane jest uczestnictwo w regularnych kursach szkoleniowych i ćwiczeniach, aby utrzymać gotowość operacyjną. Kursy doszkalające odbywają się co roku i trwają ok. trzech tygodni. Udział w kursach dokształcających jest obowiązkiem wynikającym z obowiązku odbycia służby wojskowej. Poza obowiązkowymi kursami doszkalającymi, w szwajcarskiej armii odbywają się również dobrowolne szkolenia wojskowe. Uczestniczenie w tych ostatnich – cieszy się w Szwajcarii dużą popularnością z tego względu, że – jak informuje Stowarzyszenie LOGOS – osoby biorące w nich udział, znacznie zyskują na statusie społecznym.²

Zwolnienie ze służby wojskowej, następuje w Szwajcarii – w zależności od stopnia – najwcześniej z końcem 10-tego roku kalendarzowego po awansie do stopnia żołnierza (w przypadku szeregowców i niektórych podoficerów), a najpóźniej – z końcem roku, w którym dana osoba kończy 50 lat.

Jako zalety służby wojskowej w szwajcarskiej armii, wymieniane są m.in.: możliwość korzystania z bogatej oferty szkoleniowej (m.in. szkoleń na pilota, kapitana łodzi czy kursów z zakresu cyberbezpieczeństwa), prawo do wynagrodzenia za czas odbywania służby wojskowej lub dochodu zastępczego oraz dodatku do wynagrodzenia (jeżeli ukończy się dodatkowe szkolenie), a także – objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym oraz możliwość korzystania z kredytów szkoleniowych, które można przeznaczyć np. na sfinansowanie studiów.³

Dla osób, które nie mogą pogodzić służby wojskowej ze swoim sumieniem – alternatywą jest natomiast tzw. służba cywilna. Trwa ona jednak 1,5 razy dłużej niż służba wojskowa, konkretnie – 180 dni (6 miesięcy) i musi zostać ukończona w ciągu trzech lat. W ramach służby cywilnej – wykonywane są prace w zakresie opieki zdrowotnej i usług socjalnych oraz ochrony środowiska i przyrody. Za każdy dzień służby cywilnej – Szwajcarom przysługuje rekompensata utraconego wynagrodzenia.⁴

Dla kobiet – zarówno służba wojskowa, jak i służba cywilna, jest w Szwajcarii dobrowolna.⁵

Armia Szwajcarska jest tzw. armią milicyjną, w której niewielki odsetek stanowią żołnierze zawodowi i poborowi. Większość żołnierzy i oficerów ma „normalną” pracę cywilną i odbywa służbę wojskową tylko w określonych porach. Z tego powodu – jak wynika z badań – cieszy się ona szerokim poparciem wśród społeczeństwa. W badaniu dotyczącym bezpieczeństwa i wojska, przeprowadzonym w Szwajcarii na początku 2024 r. – 82 proc. respondentów stwierdziło, że armia szwajcarska jest absolutnie lub (co najmniej) raczej niezbędna.⁶

Z powyższego wynika, że zarówno podstawowa służba wojskowa, jak i coroczne kursy doszkalające są – w ramach szwajcarskiego modelu służby wojskowej – obowiązkowe, a charakter dobrowolny mają wyłącznie dodatkowe szkolenia wojskowe. Pozostaje zatem pytanie – w jakim zakresie, model ten, miałby znaleźć odzwierciedlenie w polskim modelu służby wojskowej. Zgodnie z zapowiedzią premiera – powinniśmy dowiedzieć się tego w ciągu kilku najbliższych tygodni.

Kto z „cywilów” – zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami – może zostać powołany na ćwiczenia wojskowe w 2025 r.?

A jak to wygląda w obecnie obowiązujących przepisach – kto, w 2025 r., może zostać powołany na obowiązkowe szkolenie wojskowe?

Zgodnie z art. 131 par. 3 ustawy z dnia 11.03.2022 r. o obronie Ojczyzny – osoby, które mają uregulowany stosunek do służby wojskowej, nie pełnią innego rodzaju służby wojskowej i nie podlegają militaryzacji oraz nie ukończyły 60 roku życia (a w przypadku osób posiadających stopień podoficerski lub oficerski – 63 roku życia) – tworzą tzw. pasywną rezerwę wojskową.

Osoby te – zgodnie z art. 248 ww. ustawy – mogą być powoływane na ćwiczenia wojskowe, których okres trwania, rodzaj, termin rozpoczęcia i zakończenia oraz cel ich wprowadzenia – określa Minister Obrony Narodowej, w drodze rozporządzenia.

Ćwiczenia te, mogą odbywać się jako:

• jednodniowe,
• krótkotrwałe – trwające nieprzerwanie do 30 dni,
• długotrwałe – trwające nieprzerwanie do 90 dni lub
• rotacyjne – trwające łącznie do 30 dni i odbywające się z przerwami, w określonych dniach, w ciągu danego roku kalendarzowego.

Na ćwiczenia wojskowe w ramach pasywnych rezerw, nie są powoływane wyłącznie osoby, które są wyłączone od obowiązku pełnienia służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny lub:

• prowadzą własną kampanię wyborczą w przypadku kandydowania do sejmu, senatu, Parlamentu Europejskiego lub organów samorządu terytorialnego – w czasie jej trwania,
• zostały wybrane na posła (w tym do Parlamentu Europejskiego) albo senatora – w czasie trwania kadencji,
• pełnią funkcję organów jednostek samorządu terytorialnego albo sprawują mandat radnego,
• zajmują kierownicze stanowiska w urzędach administracji rządowej albo
• zostały przeznaczone do odbycia służby zastępczej lub odbyły tę służbę.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11.12.2024 r. w sprawie określenia liczby osób, które w 2025 r. mogą być powołane do czynnej służby wojskowej, oraz liczby osób, które mogą pełnić służbę wojskową w rezerwie w ramach odbywania ćwiczeń – w tym roku, na ćwiczenia wojskowe, może zostać powołanych do 200 tys. osób.

Premier: nie ma powodu, żeby Europa, a w tym Polska – miała kompleksy względem Rosji

Podczas swojego przemówienia w dniu 7 marca br. – Prezes Rady Ministrów podkreślił również, że – w jego ocenie – nie ma żadnego powodu, żeby Europa, a w tym Polska – miała jakiekolwiek kompleksy względem Rosji.

– „Jeszcze raz powtórzę coś, co jest aż takie uderzające, ale przecież jest prawdziwe: 500 mln Europejczyków błaga 300 mln Amerykanów, żeby chronili nas przed 140 mln Rosjan, którzy od 3 lat nie są w stanie sobie poradzić z 40 mln Ukraińców. Nie ma żadnego powodu, naprawdę obiektywnie – nie ma żadnego powodu – żeby Europa, jako całość, miała jakiekolwiek kompleksy wobec Rosji, jeśli chodzi o realne potencjały.” – powiedział premier Tusk i podsumował: „Rosja będzie bezradna wobec zjednoczonej Europy, kiedy my zjednoczymy nasze wysiłki, także na rzecz mądrego zbrojenia. I to jest jedyna metoda, aby w dalszej perspektywie uchronić Europę i Polskę przed gorącą konfrontacją z Rosją.”

¹ https://www.ch.ch/de/sicherheit-und-recht/militardienst-und-zivildienst/militardienst/#weitere-informationen

² https://logos-europa.org/pl/szwajcarski-model-szkolen-wojskowych-funkcjonowania-armii-i-wojskowosci-czy-mozliwy-do-powielenia-w-polsce/

³ https://www.armee.ch/de/rekrutierung-finanziell-abgesichert

⁴ https://www.ch.ch/de/sicherheit-und-recht/militardienst-und-zivildienst/zivildienst#einsatz

⁵ https://www.armee.ch/de/rekrutierung-dienstpflicht

⁶ https://de.statista.com/statistik/daten/studie/1295274/umfrage/umfrage-zur-notwendigkeit-der-schweizer-armee-in-der-schweiz/

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 11.03.2022 r. o obronie Ojczyzny (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 248 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11.12.2024 r. w sprawie określenia liczby osób, które w 2025 r. mogą być powołane do czynnej służby wojskowej, oraz liczby osób, które mogą pełnić służbę wojskową w rezerwie w ramach odbywania ćwiczeń wojskowych (Dz.U. z 2024 r., poz. 1866)