Emerytury podniesione po wyroku TK z 4 czerwca - ale nie dla wszystkich pokrzywdzonych roczników i bez wyrównania. Są założenia nowej ustawy

• Czego dotyczy problem, który ma uregulować nowa ustawa
• Jak nowa ustawa zmieni sytuację prawną osób, które złożyły wniosek o wcześniejszą emeryturę przed 6 czerwca 2012 r., a prawo do zwykłej emerytury uzyskali decyzją ZUS po 2012 r.
• Dlaczego nowa ustawa ma objąć tylko kobiety urodzone w latach 1954-1959 i mężczyzn urodzonych w latach 1949-1952 oraz w 1954
• Nowe przepisy mają dotyczyć osób, które pobierają lub pobierały wcześniejsze emerytury
• Nowe przepisy mają dotyczyć osób, dla których data przyznania prawa do emerytury wcześniejszej przypada przed 6 czerwca 2012 r., a data przyznania (nabycia) prawa do emerytury powszechnej przypada po 2012 r.
• MRPiPS: Nie będzie sztucznej kapitalizacji świadczenia
• Jak będzie przebiegać ponowne przeliczenie emerytury po wejściu w życie nowych przepisów
• Kiedy nowa ustawa wejdzie w życie

Co ciekawe w komunikacie dot. założeń omawianego projektu nie wspomina się wprost o ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r., który przecież dotyczy tej samej kwestii prawnej i jest z pewnością bezpośrednią faktyczną przyczyną powstania omawianego projektu ustawy. Warto bowiem przypomnieć, że Rządowe Centrum Legislacji nie publikuje wyroków TK w związku z przyjętą 6 marcu 2024 r. uchwałą Sejmu w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego lat 2015-2023 w kontekście działalności Trybunału Konstytucyjnego.
Sejm uznał w tej uchwale, że Mariusz Muszyński, Justyn Piskorski i Jarosław Wyrembak nie są sędziami Trybunału Konstytucyjnego a liczne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są dotknięte wadą prawną. Stwierdził też, że „funkcję Prezesa TK sprawuje osoba nieuprawniona”. Uzasadniono, wybór Julii Przyłębskiej został dokonany bez uzyskania wymaganej prawem uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK.

Omawiany projekt ustawy powstaje w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, a osobą odpowiedzialną za jego powstanie jest Sebastian Gajewski Podsekretarz Stanu w MRPiPS.

Czego dotyczy problem, który ma uregulować nowa ustawa

Jak wyjaśniono w Wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów, reforma ubezpieczeń emerytalnych z 1998 r. wprowadziła przepisy skierowane do ubezpieczonych urodzonych w latach 1949-1968 (art. 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – Dz. U. z 2024 r. poz. 1631, z późn. zm., zwanej dalej „ustawą emerytalną”). Ta regulacja przewidywała, że jeżeli ww. osoby nie osiągnęły wieku emerytalnego określonego w art. 27 pkt 1 ustawy emerytalnej (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), mogą przejść na emeryturę wcześniej (kobieta - po osiągnięciu wieku 55 lat, mężczyzna - 60 lat), w przypadku gdy mają odpowiednią liczbę lat składkowych lub nieskładkowych oraz spełniają łącznie następujące warunki:
- nie przystąpili do OFE,
- warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do końca 2006 r. (później zmieniono na 2008 r.) oraz nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy.

Ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 637) wprowadzono przepis (art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej) przewidujący, że jeżeli ubezpieczony pobrał tzw. wcześniejszą emeryturę, zwaloryzowaną podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy emerytalnej (czyli tzw. emerytury powszechnej) pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych wcześniejszych emerytur. Przepis wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2013 r. Powyższy przepis został zaskarżony do Trybunału Konstytucyjnego, który orzeczeniem z dnia 6 marca 2019 r., P 20/16, uznał go za niezgodny z art. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim dotyczy kobiet urodzonych w 1953 r., które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego wprowadzenie do ustawy emerytalnej wspomnianego mechanizmu potrącania kwot pobranych świadczeń z tytułu wcześniejszej emerytury przy obliczaniu podstawy emerytury powszechnej dla kobiet urodzonych w roku 1953 nastąpiło z naruszeniem wynikającej z art. 2 Konstytucji zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Ubezpieczone, które zdecydowały się przejść na wcześniejszą emeryturę, nie miały – w momencie podejmowania tej decyzji na podstawie obowiązującego wówczas stanu prawnego – świadomości co do skutków prawnych, jakie może ona wywoływać w sferze ich przyszłych uprawnień z tytułu emerytury powszechnej. Nie mogły przewidzieć, że przejście na emeryturę przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego będzie się wiązało z pomniejszeniem zgromadzonego kapitału o pobrane świadczenia. Ustawodawca naruszył zatem zasadę lojalności państwa względem obywateli, wprowadzając nowe, mniej korzystne zasady po rozpoczęciu realizacji uprawnień w zakresie wcześniejszej emerytury. W ten sposób naraził tę grupę kobiet na nieprzewidziane skutki, które w istocie stanowiły dla nich pułapkę. Ubezpieczone bowiem osiągały powszechny wiek emerytalny w 2013 r., a więc wówczas, gdy art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej wszedł w życie (z dniem 1 stycznia 2013 r.). Osiągając zatem powszechny wiek emerytalny, mimo sześciomiesięcznego vacatio legis ustawy nowelizującej, i składając wniosek o przyznanie emerytury powszechnej, uzyskiwały ją odpowiednio pomniejszoną o sumę kwot pobranych emerytur wcześniejszych. Celem realizacji omawianego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego opracowana została ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 1222), która weszła w życie 10 lipca 2020 r.

Regulacje prawne zawarte w tym akcie prawnym umożliwiły przeliczenie emerytur powszechnych już bez zastosowania mechanizmu pomniejszania podstawy ich obliczenia o sumę kwot pobranych emerytur wcześniejszych, ubezpieczonym z rocznika 1953, pobierającym emeryturę wcześniejszą na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r. Osoby uprawnione, które występowały po raz pierwszy o przyznanie emerytury powszechnej, mogły w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy złożyć do organu rentowego wniosek o jej przeliczenie. Natomiast te osoby uprawnione, które przed wydaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego składały do ZUS wniosek o ustalenie prawa do emerytury powszechnej, a następnie skutecznie go nie wycofały, skorzystały z przeliczenia emerytury powszechnej z urzędu przez organ rentowy po upływie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie przepisów ustawy.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił w uzasadnieniu wspomnianego wyroku, że nie kwestionuje możliwości stosowania mechanizmu potrącania, przewidzianego w art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, w stosunku do pozostałych osób.

Zdaniem Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (w którym powstaje ów projekt), emerytura wcześniejsza ma charakter przywileju umożliwiającego niektórym ubezpieczonym objętym systemem zdefiniowanej składki (emerytura powszechna) skorzystanie z możliwości nabycia prawa do emerytury w systemie zdefiniowanego świadczenia (emerytura obliczana według tzw. starych zasad). Przywilej ten posiada charakter wygasający. Umożliwienie stosowania tzw. starych zasad do ustalenia wysokości wcześniejszego świadczenia emerytalnego ma charakter łagodzący. Wysokość emerytur wcześniejszych była tylko pośrednio powiązana z wysokością odprowadzonych składek, i tylko w najkorzystniejszym, a nie w całym okresie ubezpieczenia. Istotna część świadczenia wynikała z parametrów niezwiązanych z odprowadzonymi przez ubezpieczonego składkami (część socjalna emerytury oraz okresy nieskładkowe).

W opinii MRPiPS, pomimo wypłacania wcześniejszej emerytury, organ rentowy nadal waloryzuje kwoty składek i kapitału początkowego zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego w ZUS, które będą stanowić podstawę obliczenia emerytury powszechnej.

Zdaniem MRPiPS, zniesienie mechanizmu potrącania wynikającego z art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej wobec ubezpieczonych z roczników innych niż 1953 wywołałoby taki skutek, że wcześniejsi emeryci korzystaliby ze sztucznej kapitalizacji wartości emerytury powszechnej. Mimo pobierania dotychczasowego świadczenia i nieodprowadzania składek staliby się beneficjentami opóźnienia daty przejścia na emeryturę w nowym systemie. Wysokość emerytury powszechnej zwiększałaby się z uwagi na parametr zewidencjonowanych i waloryzowanych składek, niepomniejszonych o wypłacone emerytury wcześniejsze, oraz zmniejszanie się parametru statystycznego okresu dalszego trwania życia. Powstałaby zatem sytuacja, w której im dłużej pobierana byłaby emerytura wcześniejsza, tym wyższa byłaby wysokość emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Taki stan rzeczy byłby - zdaniem MRPiPS - sprzeczny z fundamentalną, ubezpieczeniową zasadą powiązania wysokości świadczenia z wysokością odprowadzonych składek.
Sąd Najwyższy w uchwale z 28 listopada 2019 r., III UZP 5/19, stwierdził, że przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej ma zastosowanie do urodzonej w 1952 r. ubezpieczonej, która od 2008 r. pobierała emeryturę wcześniejszą, warunki uprawniające do przyznania emerytury z powszechnego wieku emerytalnego spełniła w 2012 r., a wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury powszechnej złożyła w 2016 r. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano: „Na pewno, podobnie jak kobiety z rocznika 1953, rok starsze ubezpieczone, przechodząc na emeryturę wcześniejszą, nie miały świadomości co do skutków prawnych, jakie może wywołać w sferze ich przyszłych uprawnień z tytułu emerytury powszechnej pobieranie świadczeń emerytalnych. Należy jednak wskazać, że w chwili nabycia przez nie prawa do emerytury w powszechnym wieku art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej nie obowiązywał, a zatem nie wywoływał jeszcze skutku prawnego. Kobiety urodzone w 1952 r. (choćby nawet urodziły się 31 grudnia 1952 r.) – przy sześciomiesięcznym vacatio legis – miały, po pierwsze, czas na podjęcie decyzji zapobiegającej niekorzystnym skutkom nowelizacji oraz, po drugie, możliwość zrealizowania prawa na starych zasadach (bez potrąceń).

Z tego powodu nie można - zdaniem MRPiPS - twierdzić, że przyrzeczenia złożone tym osobom przed zmianą przepisów pozostały bez pokrycia albo że wycofanie się państwa z dotychczasowych uregulowań miało nagły charakter.
MRPiPS wskazało więc w podsumowaniu, że ustawodawca, umożliwiając kobietom z roczników 1949-1952 realizację świadczenia na dotychczasowych zasadach, uczynił zadość zasadzie lojalności, a wobec nieuzasadnionego aksjologicznie dynamicznego przyrostu emerytury powszechnej mógł ex nunc dokonać dezaktywacji owego emerytalnego „perpetuum mobile”. Niekonstytucyjność rozstrzygnięć względem rocznika 1953 w wyroku P 20/16 skonkludowano stwierdzeniem, że kobiety te nie miały możliwości, by zmienić konsekwencje decyzji podjętych w 2008 r. Fundamentalna różnica między nimi a osobami urodzonymi do końca 1952 r. polegała zatem na tym, że członkinie tej drugiej grupy miały możliwość zmiany konsekwencji podjętych decyzji.
Respektując zatem stanowisko zawarte w wyroku P 20/16, MRPiPS stwierdza, że kobiety z rocznika 1952 nie znalazły się w „pułapce” decyzji podjętych przed wejściem w życie art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Miały bowiem możliwość skorzystania z uprawnień w kształcie, jaki istniał przed nowelizacją, co w rozpoznawanym przypadku miało miejsce między wrześniem a grudniem 2012 r.”. Ponadto w ocenie Sądu Najwyższego, ingerencja ustawodawcy w prawa podmiotowe uprzednio nabyte przez niektóre grupy ubezpieczonych, a więc również w prawo do pobierania emerytury w określonej wysokości, dokonywana na niekorzyść tych osób, jest usprawiedliwiona, o ile za takim rozwiązaniem przemawia wzgląd na ochronę innych wartości konstytucyjnych, np. zasady sprawiedliwości społecznej (solidaryzmu społecznego).

Warunkiem uruchomienia tak rozumianej ingerencji, przy zachowaniu standardów konstytucyjnych, jest jednak wdrożenie przez prawodawcę niezbędnych mechanizmów, dzięki którym jednostka będzie miała zapewnioną realną możliwość dostosowania się do nowej sytuacji prawnej. Takiemu wymaganiu czyni zadość np. zastosowanie odpowiednio długiego okresu vacatio legis. W ocenie Sądu Najwyższego, ustawodawca dokonujący w maju 2012 r. nowelizacji art. 25 ustawy emerytalnej, polegającej m.in. na uzupełnieniu dotychczasowego brzmienia tego artykułu o dodatkowy ustęp 1b, wywiązał się z powyższego obowiązku, skoro znowelizowane przepisy weszły w życie dopiero w dniu 1 stycznia 2013 r., a więc po upływie przeszło 6 miesięcy od daty ogłoszenia ustawy zmieniającej dotychczasowe brzmienie art. 25 ustawy emerytalnej. Jednak od czasu ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., P 20/16, zgłaszane są postulaty niestosowania art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej wobec wszystkich ubezpieczonych, bez względu na rok urodzenia, którzy przeszli na wcześniejsze emerytury przed 1 stycznia 2013 r.

Jak pisze MRPiPS, celem omawianego projektu ustawy jest uregulowanie problematycznej kwestii dotyczącej stosowania art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej w stosunku do osób urodzonych w latach innych niż w 1953 r. w sposób uwzględniający ochronę zasady zaufania obywatela do państwa, zasady sprawiedliwości społecznej oraz stan finansów publicznych. Brak jest możliwości osiągnięcia przedmiotowego celu ustawy za pomocą innych środków niż wydanie projektowanej ustawy.

MRPiPS tego nie pisze ale chodzi de facto także o wykonanie ww. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r.

Jak nowa ustawa zmieni sytuację prawną osób, które złożyły wniosek o wcześniejszą emeryturę przed 6 czerwca 2012 r., a prawo do zwykłej emerytury uzyskali decyzją ZUS po 2012 r.

Jak czytamy w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów, omawiana ustawa ma gwarantować możliwość ustalenia wysokości emerytury powszechnej, bez pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o sumę kwot pobranych emerytur wcześniejszych, o ile wniosek o emeryturę wcześniejszą został złożony przed 6 czerwca 2012 r., a prawo do emerytury powszechnej zostało ustalone decyzją ZUS po 2012 r.

Nowe przepisy mają dotyczyć osób, które pobierają lub pobierały emeryturę wcześniejszą, a data przyznania (nabycia) prawa do emerytury powszechnej przypada po 2012 r. i na mocy art. 25 ust. 1b wysokość emerytury powszechnej była pomniejszana o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych.

Na mocy nowej ustawy ww. osobom ma zostać ponownie ustalona wysokość emerytury powszechnej, na moment złożenia wniosku o ustalenie ww. emerytury:
1) bez uwzględniania waloryzacji rocznych kapitału początkowego i składek na koncie ubezpieczonego w okresie pobierania emerytury wcześniejszej do momentu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, obowiązującego daną osobę i
2) bez pomniejszania kapitału emerytalnego o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych.

Następnie tak ustalona nowa wysokość emerytury powszechnej zostanie podwyższona o coroczne waloryzacje, przeprowadzane w marcu dla emerytur i rent.

Te nowe przepisy mają dotyczyć również osób, które pobierają nadal emerytury wcześniejsze i nie wystąpiły z wnioskiem o emeryturę powszechną.

Z tego nowego mechanizmu ustalania wysokości emerytury powszechnej mogłyby skorzystać osoby, które łącznie spełniły następujące warunki:
- w przypadku kobiet ich data urodzenia przypadała w latach 1954-1959, a w przypadku mężczyzn w latach 1949-1952 oraz w 1954 r.,
- pobierają lub pobierały emerytury wcześniejsze,
- data przyznania prawa do emerytury wcześniejszej przypada przed 6 czerwca 2012 r.,
- wystąpiły o emeryturę powszechną przyznawaną po ukończeniu ustawowego wieku emerytalnego oraz emerytura ta ustalona została z pomniejszeniem podstawy obliczenia o sumę kwot pobranych emerytur „wcześniejszych” lub nabyły do niej prawo, ale nie wystąpiły z wnioskiem i nadal pobierają emeryturę wcześniejszą, - data przyznania (nabycia) prawa do emerytury powszechnej przypada po 2012 r.

Dlaczego nowa ustawa ma objąć tylko kobiety urodzone w latach 1954-1959 i mężczyzn urodzonych w latach 1949-1952 oraz w 1954

Jak wyjaśnia MRPiPS, przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej obowiązuje od 1 stycznia 2013 r. i dotyczy emerytur przyznawanych w powszechnym wieku emerytalnym. Po 2012 r. powszechny wiek emerytalny osiągnęły kobiety urodzone po 1952 r. oraz mężczyźni urodzeni po 1947 r. Ponieważ osoby urodzone w 1948 r. nie podlegają nowemu systemowi emerytalnemu, a ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 1222) objęła osoby urodzone w 1953 r., nowe przepisy mają dotyczyć tylko wyżej wymienionych roczników. W przypadku kobiet MRPiPS proponuje, by datą graniczną był rok urodzenia 1959, a w przypadku mężczyzn rok 1954 (5-letnia różnica wieku emerytalnego), ze względu na fakt, że wcześniejsze emerytury zostały zniesione z końcem 2008 r. Kobieta urodzona w 1959 r. kończyła w 2008 r. wiek 49 lat, a mężczyzna 54 lata, co umożliwiało im przejście na wcześniejszą emeryturę np. z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. MRPiPS zauważa, że w większości osoby te mogły skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury w wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna), przy spełnieniu określonego warunku stażu pracy, a tylko w nielicznych przypadkach w wieku wcześniejszym.
Jak pisze MRPiPS, celem projektowanej regulacji nie jest uchylenie art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, a jedynie usunięcie skutków naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa wobec części adresatów tego przepisu.

Nowe przepisy mają dotyczyć osób, które pobierają lub pobierały wcześniejsze emerytury

Przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej dotyczy pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych wcześniejszych emerytur. MRPiPS przypomina, że do końca 2008 r. do tzw. wcześniejszej emerytury uprawniało wykonywanie jednego z kilkuset istniejących zawodów. Reforma ubezpieczeń emerytalnych z 1998 r. wprowadziła regulację skierowaną do ubezpieczonych urodzonych w latach 1949-1968, która przewidywała, że jeżeli osoby te nie osiągnęły wieku emerytalnego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, mogą przejść na emeryturę wcześniej (kobieta – po osiągnięciu wieku 55 lat, mężczyzna – 60 lat, w przypadku gdy mają odpowiednią liczbę lat składkowych lub nieskładkowych), oraz spełniają łącznie następujące warunki: nie przystąpili do OFE, warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do końca 2008 r. oraz nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy. Dodatkowo, osoby wykonujące pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze mogły skorzystać z prawa do emerytury w wieku niższym niż powszechnie obowiązujący. Prawo do skorzystania z wcześniejszej emerytury zachowano dla kolejarzy, nauczycieli (również bez względu na wiek), osób wykonujących działalność artystyczną lub twórczą, oraz w stosunku do wszystkich zawodów uznanych za wykonywane w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, gdzie dodatkowym warunkiem było przepracowanie co najmniej 15 lat w tych zawodach. Wiek zróżnicowany w stosunku do wymienionych grup został określony w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r. nr 8 poz. 43).

Nowe przepisy mają dotyczyć osób, dla których data przyznania prawa do emerytury wcześniejszej przypada przed 6 czerwca 2012 r., a data przyznania (nabycia) prawa do emerytury powszechnej przypada po 2012 r.

Ustawa z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, którą wprowadzono art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej została ogłoszona w Dzienniku Ustaw 6 czerwca 2012 r. W związku z tym proponowane rozwiązanie powinno dotyczyć osób, które przeszły na emerytury wcześniejsze przed tą datą2. W przypadku osób, które przeszły na emerytury wcześniejsze po tej dacie, nie może być mowy o naruszeniu wobec nich przez art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej zasady zaufania obywatela do państwa. W chwili przejścia na emeryturę wcześniejszą miały bowiem pełną świadomość, że ich kapitał emerytalny do emerytury powszechnej zostanie pomniejszony o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych.

Warunek uzyskania prawa do emerytury powszechnej po 2012 roku wynika z daty wejścia w życie art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej tj. 1 stycznia 2013 r. W przypadku ww. osób, w podstawie obliczenia emerytury w nowej wysokości nie byłyby uwzględnione waloryzacje roczne kapitału początkowego i składek na koncie ubezpieczonego w okresie pobierania emerytury wcześniejszej do momentu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego obowiązującego daną osobę.

MRPiPS: Nie będzie sztucznej kapitalizacji świadczenia

Jak wyjaśnia Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, tak zaprojektowane nowe przepisy, będą ograniczać kwestionowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego efekt sztucznej kapitalizacji świadczenia, polegający na tym, że mimo pobierania dotychczasowego świadczenia i nieodprowadzania składek osoby pobierające tzw. wcześniejsze emerytury stałyby się beneficjentami opóźnienia daty przejścia na emeryturę powszechną.
Wysokość emerytury powszechnej zwiększałaby się z uwagi na parametr zewidencjonowanych i waloryzowanych składek, niepomniejszonych o wypłacone emerytury wcześniejsze, oraz zmniejszanie się parametru średniego dalszego trwania życia. Powstałaby zatem sytuacja, w której im dłużej pobierana byłaby emerytura wcześniejsza, tym wyższa byłaby wysokość emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Taki stan rzeczy byłby - zdaniem MRPiPS - sprzeczny z fundamentalną, ubezpieczeniową zasadą powiązania wysokości świadczenia z wysokością odprowadzonych składek.

Jak będzie przebiegać ponowne przeliczenie emerytury po wejściu w życie nowych przepisów

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wyjaśnia, że w przypadku ww. osób, które kiedykolwiek wystąpiły o emeryturę powszechną, ustalenie nowej wysokości emerytury powszechnej bez pomniejszania kapitału emerytalnego o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych nastąpi na moment złożenia wniosku o ustalenie emerytury powszechnej. Następnie dla każdej osoby zostaną przeprowadzone waloryzacje w marcu każdego roku emerytury w nowej wysokości do dnia wejścia w życie ustawy.

Natomiast, w przypadku osób, które nie wystąpiły z wnioskiem o emeryturę powszechną, obliczenie tej emerytury nastąpi w czerwcu 2026 r. na zasadach tożsamych, jak w przypadku osób, które wcześniej wystąpiły z wnioskiem o emeryturę, tj. ustalenie nowej wysokości emerytury powszechnej bez pomniejszania kapitału emerytalnego o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych, przyjmując jakby wniosek został złożony na dzień ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, a w związku z tym przy zastosowaniu średniego dalszego trwania życia wyznaczonego na moment osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego obowiązującego daną osobę.

Następnie dla każdej osoby przeprowadzone zostałyby waloryzacje w marcu każdego roku emerytury w nowej wysokości do dnia wejścia w życie ustawy.

Przewidziane w projekcie ustalenie wysokości emerytury dokonywane byłoby przez organ rentowy z urzędu.

Nowe przepisy będą dotyczyć także rent rodzinnych po osobach spełniających określone w projektowanej regulacji warunki, których kapitał do emerytury powszechnej został pomniejszony o sumę kwot pobranych emerytur wcześniejszych.

Kiedy nowa ustawa wejdzie w życie

MRPiPS proponuje, by ustawa weszła w życie z dniem 1 czerwca 2026 r. A projekt tej ustawy ma zostać przyjęty i skierowany do Sejmu w III kwartale 2025 r.

Źródła:
- Projekt ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla osób, które do dnia 6 czerwca 2012 r. przeszły na emerytury na zasadach obowiązujących osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. (UD 204) - założenia, opublikowane na https://www.gov.pl/web/premier/wplip-rm
- Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. (sygn. SK 140/20)