W tym roku, zmiana czasu zimowego na letni, szybciej niż w roku ubiegłym. Czy tym razem, zegarki przestawimy po raz ostatni i jak wpłynie to na wynagrodzenie osób, które pracują w noc zmiany czasu?

• Kiedy zmiana czasu z zimowego na letni w 2025 r. – w którą marcową noc, będziemy spali godzinę krócej?
• W jaki sposób zmiana czasu z zimowego na letni wpływa na nasze zdrowie?
• Czy zmiana czasu z zimowego na letni w 2025 r., będzie ostatnią zmianą czasu?
• Czy osoby pracujące w nocy z 29 na 30 marca 2025 r. – otrzymają niższe wynagrodzenie?
• Marzec to nie tylko miesiąc zmiany czasu z zimowego na letni – zaczyna się wtedy również wiosna (i to nie jedna)

Kiedy zmiana czasu z zimowego na letni w 2025 r. – w którą marcową noc, będziemy spali godzinę krócej?

Zmiana czasu z zimowego na letni, w 2025 r., nastąpi w nocy z 29 na 30 marca (czyli – z soboty na niedzielę) – o godzinie 2:00, zegarki przesuniemy na godz. 3:00, która będzie tzw. godziną początkową czasu letniego środkowoeuropejskiego. Tego dnia, pośpimy zatem o godzinę krócej, ale tym samym – zyskamy dłuższe popołudnia z naturalnym światłem (kosztem – niestety, większej liczby ciemnych poranków).

Powyższe, wynika z rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 4 marca 2022 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2022-2026. Dwukrotnie w ciągu roku, czas zmieniają jednak nie tylko Polacy, ale wszystkie państwa członkowskie UE – zgodnie z dyrektywą 2000/84/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 stycznia 2001 r. w sprawie ustaleń dotyczących czasu letniego.

W tym roku, zmiana czasu z zimowego na letni, przypada wcześniej, niż w roku ubiegłym, kiedy zegarki – z godziny 2:00, na 3:00 – przestawialiśmy w noc z 30 na 31 marca.

W jaki sposób zmiana czasu z zimowego na letni wpływa na nasze zdrowie?

Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Główny Urząd Miar – każda zmiana czasu (zarówno ta z zimowego na letni, jak i z letniego na zimowy) nie pozostaje bez wpływu na nasze zdrowie. W marcu, kiedy cofamy zegarki o godzinę do tyłu:

• zyskujemy dłuższe popołudnia z naturalnym światłem, co jest pozytywne, bo wpływa to na zwiększenie aktywności na świeżym powietrzu i zdrowszy tryb życia oraz zmniejsza ryzyko tzw. fotodepresji, która występuje w okresach niedoboru światła słonecznego,
• zyskujemy jednak również ciemne poranki, które wiążą się z trudniejszymi warunkami dotarcia do pracy i szkoły oraz trudniejszymi warunkami do jazdy, które powodują większe ryzyko spóźnienia, a to z kolei – generuje stres,
• śpimy o godzinę krócej, co jest dodatkowym czynnikiem stresu dla osób pracujących w niedzielę (zmiana czasu dokonywana jest bowiem zawsze w nocy przypadającej z soboty na niedzielę).

Okres bezpośrednio po zmianie czasu (niezależnie od tego czy jest to zmiana z czasu zimowego na letni, czy odwrotnie) to również duże utrudnienie dla wielu osób starszych, chorych i niepełnosprawnych, które są przyzwyczajone do regularnego rytmu dnia.

Czy zmiana czasu z zimowego na letni w 2025 r., będzie ostatnią zmianą czasu?

Od kilku lat – zarówno w Polsce, jak i w całej Unii Europejskiej – trwają ożywione dyskusje na temat ewentualnej likwidacji dwukrotnej zmiany czasu w ciągu roku. Jednolity dla wszystkich państw członkowskich UE obowiązek zmiany czasu z zimowego na letni w ostatnią niedzielę marca – wynika z dyrektywy 2000/84/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 stycznia 2001 r. w sprawie ustaleń dotyczących czasu letniego. W 2018 r. – Komisja Europejska, na wniosek Parlamentu Europejskiego, podjęła działania w kierunku rewizji ustaleń dotyczących stosowania w państwach członkowskich UE czasu letniego i związanych z tym zmian czasu. W ramach przeprowadzonych wówczas konsultacji publicznych wśród (aż) 4,6 mln obywateli UE – 76% respondentów wskazała na negatywne doświadczenia związane ze zmianą czasu, a 84% ankietowanych opowiedziało się za rezygnacją ze zmian czasu. W wyniku powyższego – we wrześniu 2018 r. – został przygotowany przez KE projekt dyrektywy, zakładającej rezygnację ze zmian czasu i uchylenie dyrektywy 2000/84/WE – tj. dyrektywy COM/2018/639 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zniesienia sezonowych zmian czasu uchylenia dyrektywy 2000/84/WE. Zgodnie z art. 1 ww. projektu – każde państwo członkowskie miałoby mieć możliwość podjęcia decyzji co do tego na przyjęcie którego czasu (tj. letniego czy zimowego), na stałe, się zdecyduje. Te państwa, które zechciałyby pozostać na czasie letnim – nie miałyby już dokonywać zmiany czasu na zimowy w październiku 2019 r. Te, które zdecydowałyby się na czas zimowy – takiej, ostatniej zmiany, mogłyby jednak jeszcze (w październiku 2029 r.) dokonać. Po pierwszym czytaniu ww. projektu – rok, w którym miałoby nastąpić zniesienie zmian czasu – przesunięto z 2019 r., na rok 2021.¹ Do dnia dzisiejszego – nie zostało jednak wypracowane przez państwa członkowskie UE jednoznaczne stanowisko co do ewentualnej rezygnacji ze zmian czasu. Aby je ustalić – ww. projekt dyrektywy w sprawie zniesienia sezonowych zmian czasu, musiałby znaleźć poparcie wśród kwalifikowanej większość państw członkowskich. Kwalifikowana większość, potrzebna jest także do poparcia ostatecznego tekstu dyrektywy, wynegocjowanego z Parlamentem Europejskim. Parlament Europejski przyjął stanowisko w sprawie projektu w marcu 2019 r., głosując za zniesieniem czasu letniego w 2021 r. Zanim akt o zakończeniu sezonowych zmian czasu zostałby jednak ostatecznie uchwalony – musiałby się w tej kwestii uprzednio porozumieć Rada UE i Parlament Europejski. W związku z powyższym – w październiku 2021 r. – Komisja Europejska wydała komunikat w sprawie zmian czasu w latach 2022–2026, zgodnie z którym – wszystkie państwa członkowskie EU miały przygotować przepisy prawne, na podstawie których, będą kontynuowane dotychczasowe ustalenia ze zmianami czasu. Oznacza to, że co najmniej do końca 2026 r. – zmiany czasu z zimowego na letni i z letniego na zimowy – nadal będą się odbywać.

Głosy na temat rezygnacji ze zmian czasu – pojawiają się również wśród polskich polityków. W październiku 2024 r. – wiceminister klimatu i środowiska Miłosz Motyka – w programie „Fakt Live” stwierdził, że – zmiana czasu powinna zostać zlikwidowana, ponieważ jest nieefektywna – nie wpływa dobrze ani na naszą kondycję, ani na gospodarkę. „Po najbliższej zmianie czasu przyjdzie jeszcze jedna, na czas letni [red. tj. najbliższa zmiana, która zostanie dokonana w nocy z 29 na 30 marca 2025 r.]. I chcemy, by to ten czas był właściwy. Więc mamy nomen omen trochę czasu na dyskusję” – zadeklarował.²

Głos w sprawie zniesienia zmiany czasu, w październiku 2024 r. – zabrała również wiceprzewodnicząca Parlamentu Europejskiego i była premier Ewa Kopacz, która potwierdziła, że w PE trwają prace nad likwidacją zmiany czasu, z propozycją której wyszli Polacy (choć nie są to jeszcze żadne oficjalne prace legislacyjne, których podjęcie wymaga szerokiego konsensusu również na Radzie Europy). Minister rozwoju i technologii Krzysztof Paszyk, przed ostatnią zmianą czasu w 2024 r., zadeklarował natomiast, że zamierza wykorzystać polską prezydencję w Radzie UE (która rozpoczęła się 1 stycznia 2025 r.), aby „przerwać tę niemoc, jeśli chodzi o zatrzymanie zmiany czasu w Europie”.

Jeżeli ziszczą się zapowiedzi polityków – niewykluczone, że zmiana czasu, której dokonamy w nocy z 29 na 30 marca 2025 r. – może być tą ostatnią. Choć bardziej prawdopodobne jest, że ostatnie zmiany czasu – o ile w ogóle – będą miały miejsce dopiero w 2026 r., w związku z komunikatem KE na temat kontynuacji zmian czasu, który obejmuje również rok 2026.

Czy osoby pracujące w nocy z 29 na 30 marca 2025 r. – otrzymają niższe wynagrodzenie?

Wszystko zależy od tego jaki system wynagrodzenia za pracę, obowiązuje danego pracownika. W przypadku wynagrodzenia określonego stawką miesięczną lub godzinową – nieprzepracowana, w związku ze zmianą czasu, godzina przypadająca pomiędzy 2:00 a 3:00, w nocy z 29 na 30 marca 2025 r. – nie wpłynie na wysokość wynagrodzenia. Pomimo, że tej nocy, pracownicy pracujący w porze nocnej, przepracują godzinę mniej – za tę nieprzepracowaną godzinę – należeć będzie im się wynagrodzenie wynikające z ich osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, ponieważ przepracują oni godzinę mniej nie ze swojej winy.

Jeżeli jednak składnik wynagrodzenia w postaci stawki godzinowej lub miesięcznej nie został wyodrębniony w ramach systemu wynagradzania danego pracownika (co ma miejsce np. w przypadku wynagrodzenia akordowego, w ramach którego wysokość wynagrodzenia uzależniona jest od ilości wykonanej pracy) – za nieprzepracowaną, w związku ze zmianą czasu, godzinę – takiemu pracownikowi, przysługiwać będzie 60% wynagrodzenia (nie mniej jednak niż wysokość minimalnego wynagrodzenia), czyli tzw. wynagrodzenie przestojowe.

Powyższe zasady wynikają z art. 80 oraz art. 81 par. 1 i 2 kodeksu pracy. Zgodnie z art. 80 – wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje jednak prawo do wynagrodzenia, jeżeli przepisy prawa pracy tak stanowią. Takim przepisem – jest właśnie art. 81 par. 1 i 2 kodeksu pracy, zgodnie z którymi – Za czas niezawinionego przez pracownika przestoju w wykonywaniu pracy, jeżeli był on gotów do jej wykonywania – przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku, wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.

Pracownicy, których wynagrodzenie ustalone jest stawką godzinową lub miesięczną – pomimo przepracowania godziny mniej, w nocy z 29 na 30 marca 2025 r. – otrzymają wynagrodzenie w niezmienionej wysokości. Ci, którzy nie mają określonej stawki godzinowej lub miesięcznej natomiast – za nieprzepracowaną godzinę – otrzymają wynagrodzenie niższe, bo opiewające na 60% wynagrodzenia.

Niezależnie od obowiązującego danego pracownika systemu wynagrodzenia za pracę – za nieprzepracowaną, w związku ze z zmianą czasu, godzinę, w nocy z 29 na 30 marca 2025 r. – pracownikom nie będzie natomiast przysługiwał dodatek za pracę w porze nocnej (o którym mowa w art. 151⁸ kodeksu pracy) ani dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych (o którym mowa w art. 151¹ kodeksu pracy; jeżeli „stracona” w wyniku zmiany czasu godzina, przypadała na czas pracy danego pracownika w „nadgodzinach”), ponieważ w przypadku obu tych dodatków – decydująca jest liczna faktycznie przepracowanych przez pracownika godzin.

Marzec to nie tylko miesiąc zmiany czasu z zimowego na letni – zaczyna się wtedy również wiosna (i to nie jedna)

Marzec, to nie tylko miesiąc, w którym rokrocznie przestawiamy wskazówki naszych zegarów, ale również – miesiąc, w którym zaczyna się wiosna (a konkretniej – aż trzy jej rodzaje, których początek przypada na różne dni marca):

1. wiosna kalendarzowa (czyli ta najbardziej „znana”) – która rozpoczyna się 21 marca i trwa do 21 czerwca,
2. wiosna meteorologiczna – która rozpoczyna się 1 marca i trwa do 31 maja oraz
3. wiosna astronomiczna – która rozpoczyna się w równonoc wiosenną (która w tym roku, nastąpi 20 marca) i trwa do przesilenia letniego (które w tym roku, nastąpi 21 czerwca).

Co ciekawe, poza ww. trzema rodzajami wiosny – jak podaje Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej –– wyróżnić można jeszcze dwie inne „wiosny”, których początek również może (choć nie musi) przypaść na marzec, a mianowicie:

1. wiosnę termiczną – która rozpoczyna się, jeżeli średnia dobowa temperatura powietrza utrzymuje się w zakresie 5-15 st. C, co najmniej przez kolejnych 5 dni oraz
2. wiosnę fenologiczną, która dzieli się na następujące okresy:
3. • zaranie wiosny – którego data początkowa wyznaczana jest na podstawie zakwitania leszczyny pospolitej,
   • wczesną wiosnę – której data początkowa wyznaczana jest na podstawie zakwitania czeremchy zwyczajnej i mniszka lekarskiego oraz początku listnienia brzozy brodawkowatej oraz
   • pełnię wiosny – której data początkowa wyznaczana jest na podstawie zakwitania lilaka pospolitego i kasztanowca zwyczajnego.

¹ https://eur-lex.europa.eu/procedure/EN/2018_332

² Jan Kwietniewski, Justyna Więcej (w: Fakt), Po raz ostatni zmieniamy czas na zimowy? Wiceminister zabrał głos. Podaje konkretną datę, 8.10.2024 r.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 4.03.2022 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2022-2026 (Dz.U. z 2022 r., poz. 539)
• Dyrektywa 2000/84/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19.01.2001 r. w sprawie ustaleń dotyczących czasu letniego (Dz.U. L 31 z 2.2.2001 r.)
• Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1465 z późn. zm.)