Niepokojące wieści z Watykanu w sprawie stanu zdrowia papieża Franciszka [z 3.03.2025, godz. 18:59]. Jak wyglądałby wybór nowej głowy Kościoła katolickiego, jeżeli papież Franciszek zrezygnowałby z urzędu i czy w konklawe uczestniczyliby również świeccy mężczyźni i kobiety?

• Co najnowsze komunikaty, mówią o stanie zdrowia papieża Franciszka?
• Jak – zgodnie z obowiązującą obecnie Konstytucją apostolską – przebiega procedura wyboru nowego papieża?
• W ramach prac nad zreformowaniem Konstytucji apostolskiej – pojawił się postulat, aby w wyborze papieża brali udział świeccy mężczyźni i kobiety
• Spekulacje na temat możliwej rezygnacji papieża Franciszka z urzędu, podsycają ostatnie doniesienia na temat planowanego konsystorza

Co najnowsze komunikaty, mówią o stanie zdrowia papieża Franciszka?

AKTUALIZACJA: Zgodnie z najnowszym komunikatem Watykanu w sprawie stanu zdrowia papieża Franciszka (z 3.03.2025 r., godz. 18:59): „Ojciec Święty doznał dziś dwóch epizodów ostrej niewydolności oddechowej, spowodowanej znacznym nagromadzeniem śluzu oskrzelowego i w konsekwencji skurczem oskrzeli. (...) Po południu wznowiono nieinwazyjną wentylację mechaniczną. Ojciec Święty cały czas pozostawał czujny, zorientowany i współpracujący.” Stan kliniczny papieża pozostaje zatem złożony i możliwe są dalsze kryzysy, takie jak te, które miały miejsce dziś po południu – podsumowała Stolica Apostolska.

Jeszcze dzień wcześniej natomiast, tj. 2.03.2025 r. – papież Franciszek, w ramach przemówienia Anioł Pański, sam zwrócił się do wiernych, wyrażając wdzięczność za modlitwy i bliskość – „Czuję całą waszą miłość i bliskość, a w tym szczególnym czasie czuję się, jakbym był „niesiony” i wspierany przez wszystkich ludzi Boga. Dziękuję wam wszystkim!” – napisał. Jednocześnie, wezwał ludzi do dalszych modlitw o pokój na świecie – „stąd wojna wydaje się jeszcze bardziej absurdalna” – powiedział, prosząc w szczególności o modlitwy za „udręczoną Ukrainę, Palestynę, Izrael, Liban, Mjanmę, Sudan i Kiwu”.

Komunikaty w sprawie stanu zdrowia papieża wydawane są przez Stolicę Apostolską dwa razy dziennie. W piątek 14 lutego br., papież został przyjęty do Szpitala Agostino Gemelli w Rzymie z powodu zapalenia oskrzeli. Obecnie leczy się go na obustronne zapalenie płuc, a w informacji o stanie jego zdrowia z tygodnia, w którym został przyjęty do szpitala, podano, że wykazuje również objawy łagodnej niewydolności nerek, która jednak – w ciągu kilku dni – ustąpiła.

Jak – zgodnie z obowiązującą obecnie Konstytucją apostolską – przebiega procedura wyboru nowego papieża?

W związku z tym, że papież Franciszek zmaga się z obustronnym zapaleniem płuc – wiele osób zaczyna zastanawiać się czy ze względu na jego stan zdrowia – możliwa jest rezygnacja przez niego z urzędu papieża (tak jak miało to miejsce w przypadku jego poprzednika – Benedykta XVI) i jak – w takiej sytuacji – przebiegałby wybór nowego zwierzchnika Kościoła katolickiego.

Na to pytanie, odpowiedzi należy poszukiwać w Universi Dominici Gregis (czyli Konstytucji apostolskiej o wakacie Stolicy Apostolskiej i wyborze Biskupa Rzymskiego), która została opracowana przez Jana Pawła II i stanowi całościową regulację systemu wyborczego na urząd papieski. Doczekała się ona swojej dwukrotnej modyfikacji, których dokonał papież Benedykt XVI. Pierwsza z nich (dokonana w dniu 11 marca 2007 r., na mocy listu apostolskiego wydanego przez papieża Benedykta XVI) – dotyczyła powrotu do tradycyjnej większości co najmniej 2/3 głosów, potrzebnej do ważnego wyboru nowego papieża (Universi Dominici Gregis, w jej pierwotnej wersji, przewidywała bowiem możliwość odstąpienia od „świętej zasady” większości kwalifikowanej co najmniej 2/3 głosów, w przypadku przedłużającego się konklawe). Druga (z 22 lutego 2013 r.) – miała natomiast charakter raczej porządkujący, a jej zadaniem było doprecyzowanie określonych kwestii, które budziły wątpliwości interpretacyjne.¹

Jak więc – w myśl Konstytucji apostolskiej – przebiega procedura wyboru nowego papieża?

Nową głowę Kościoła katolickiego wybiera tzw. Kolegium Kardynałów. Jak wyjaśnia dr prawa kanonicznego i absolwentka UKSW Katarzyna Iwanicka w rozmowie z Polskim Radiem – „Kardynałem może być zarówno biskup, jak i prezbiter oraz diakon. Nawet ten najniższy stopień święceń pozwala zostać kardynałem. Żeby nim zostać, należy odznaczać się pobożnością i roztropnością. Dobrze by też było, żeby taka osoba charakteryzowała się specjalizacją w prawie kanonicznym i była wybitna w tej dziedzinie.”² Zgodnie z Konstytucją apostolską – prawo wyboru papieża, przysługuje jednak wyłącznie tym kardynałom, którzy przed dniem śmierci papieża lub dniem, w którym nastąpił wakat Stolicy Apostolskiej, nie ukończyli 80 rok życia. Maksymalna liczba kardynałów-wyborców nie powinna przy tym przekroczyć 120.

Konklawe powinno rozpocząć się w okresie pomiędzy 15 a 20 dniem od powstania wakatu Stolicy Apostolskiej. Odbywa się ono w granicach terytorium Państwa Watykańskiego, w określonych sektorach i budynkach zamkniętych dla osób postronnych. W chwili rozpoczęcia konklawe – wszyscy kardynałowie-elektorzy udają się do Domus Sanctae Marthae (czyli Domu św. Marty). Od chwili ustalenia początku czynności wyborczych aż do publicznego ogłoszenia dokonanego wyboru papieża – Dom św. Marty oraz Kaplica Sykstyńska (w której obywa się głosowanie) – są zamknięte dla osób nieupoważnionych. Całe terytorium Państwa Watykańskiego – w okresie wyboru papieża – są natomiast zarządzane w taki sposób, aby zapewnić tajność wszystkich czynności związanych z wyborem nowej głowy Kościoła (należy np. dopilnować, aby nikt nie zbliżał się do kardynałów-elektorów, podczas gdy są oni przewożeni z Domu św. Marty do Kaplicy Sykstyńskiej).

Samo głosowanie odbywa się właśnie w Kaplicy Sykstyńskiej, która – celem zachowania w ścisłej tajemnicy wszystkiego, co zostanie tam powiedziane lub uczynione w związku z wyborem nowego papieża – pozostaje miejscem absolutnie zamkniętym dla osób postronnych, aż do dokonania wyboru.

Głosy oddawane są przez kardynałów-elektorów na prostokątnych kartach, na których znajduje się napis „Eligo in Summum Pontificem”, czyli – „Wybieram na najwyższego kapłana”. Kardynałowie umieszczają na nich imię elekta, a wpisując je – mają stosować możliwie „nierozpoznawalne” pismo, aby nikt nie mógł ustalić kto na kogo głosował. W przypadku umieszczenia na karcie dwóch imion lub oddania pustej karty – głos jest nieważny.

Papież wybierany jest większością 2/3 głosów, obliczanych w stosunku do ogólnej liczby obecnych elektorów. W przypadku, gdyby liczba obecnych kardynałów nie mogła zostać podzielona na trzy równe części – do ważności wyboru papieża, wymagany jest jeden głos więcej.

Po dokonanym kanonicznie wyborze nowej głowy Kościoła katolickiego – kardynał dziekan lub pierwszy z kardynałów w porządku starszeństwa prosi elekta o wyrażenie zgody na przyjęcie wyboru na Biskupa Rzymskiego. Po otrzymaniu jego zgody – ustalane jest jakie imię przyjmuje, jako nowy papież. O dokonanym wyborze – wierni informowani są za pośrednictwem białego dymu, który pojawia się nad kaplicą Sykstyńską. Na balkon Bazyliki św. Piotra wychodzi natomiast najstarszy wiekiem kardynał- uczestnik konklawe i ogłasza: „Habemus papam. Mamy nowego papieża”.

W ramach prac nad zreformowaniem Konstytucji apostolskiej – pojawił się postulat, aby w wyborze papieża brali udział świeccy mężczyźni i kobiety

Zgodnie z doniesieniami The Remnant (jednej z najstarszych gazet tradycjonalistów katolickich w USA), które opierały się na informacjach pochodzących bezpośrednio z Watykanu – pod koniec 2023 r., kardynał Gianfranco Ghirlandą, który odbył z papieżem Franciszkiem serię spotkań, celem zreformowania Konstytucji apostolskiej – próbował przekonać papieża do zrewolucjonizowania procedury wyboru głowy Kościoła katolickiego w taki sposób, że 25 proc. głosów elektorskich, zostałaby oddana świeckim mężczyznom i kobietom oraz siostrom zakonnym, mianowanym przez papieża Franciszka przed powstaniem wakatu Stolicy Apostolskiej.³

Powyższe zmiany – które jak przewidywał papież Franciszek – z pewnością, spotkałyby się ze znacznym oporem ze strony członków Kolegium Świętego – na dzień dzisiejszy, nie zostały jednak wprowadzone.

Spekulacje na temat możliwej rezygnacji papieża Franciszka z urzędu, podsycają ostatnie doniesienia na temat planowanego konsystorza

Spekulacje na temat potencjalnego zamiaru papieża Franciszka rezygnacji przez niego z urzędu papieża, dodatkowo podsycają ostatnie doniesienia na temat planowanego przez niego konsystorza (który jest zwoływanym przez papieża zebraniem Kolegium Kardynałów, mającym na celu rozpatrzenie ważnych spraw związanych z Kościołem).

Jak poinformował New York Times – na początku tego tygodnia, wizytę w szpitalu, złożyło papieżowi dwóch wysokich rangą urzędników watykańskich. Watykan zapytany o tę wizytę – na początku stwierdził, że nie posiada żadnych informacji o spotkaniu, aby następnie potwierdzić, że dwaj prałaci, przybyli do papieża, celem uzyskania od niego podpisu pod dokumentem, który umożliwiłby im zwołanie zebrania Kardynałów, w celu kanonizacji nowych świętych (czyli tzw. konsystorza).

Andreas Englisch – niemiecki dziennikach i autor, który od prawie 40 lat zajmuje się sprawami Watykanu, stwierdził, że jest to „bardzo, bardzo dziwne”, ponieważ żaden z dwóch urzędników, którzy złożyli w szpitalu wizytę papieżowi Franciszkowi, nie zajmuje się kwestiami kanonizacji. Co więcej – podczas takiego konsystorza, na którym również omawiano kanonizację świętych – w 2013 r., swoją rezygnację z urzędu papieża, ogłosił Benedykt XVI. „To niewłaściwi ludzie do niewłaściwych rzeczy. (...) Było oczywiste, że coś nie jest takie, jak się wydaje” – podsumował Andreas Englisch.⁴

Na dzień dzisiejszy, nie został jeszcze wyznaczony konkretny termin ww. konsystorza.

¹ Krzysztof Urbaniak, Prawo o wyborze papieża po nowelizacji z 2007 roku (w:) „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” nr 2(18)/2014

² Polskie Radio Czwórka, „Tajemnice konklawe. Kto i jak wybiera papieża?”, 16.10.2023 r. (https://www.polskieradio.pl/10/10335/artykul/3262136,tajemnice-konklawe-kto-i-jak-wybiera-papieza)

³ Diane Montagna, Pope Francis Drafting New Document to Reform the Papal Conclave, 4.11.2023 r. (https://remnantnewspaper.com/web/index.php/articles/item/6883-pope-francis-drafting-new-document-to-reform-the-papal-conclave)

⁴ Jason Horowitz (in:) New York Times, Pope’s Illness Is Surrounded by Intrigue Over Possible Resignation, 26.02.2025 r. (https://www.nytimes.com/2025/02/26/world/europe/pope-francis-resignation-illness.html)

Podstawa prawna:

Universi Dominici Gregis – Konstytucja apostolska o wakacie Stolicy Apostolskiej i wyborze Biskupa Rzymskiego