Nowe informacje w sprawie specustawy przeliczeniowej, która zagwarantuje 200 tys. emerytów prawo do 64 tys. zł wyrównania i podwyżki emerytury o 1200 zł [w związku z wyrokiem TK z 4 czerwca 2024 r.]

• Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. przełomowy dla niemal 200 tys. emerytów
• Wyrok nieopublikowany w Dzienniku Ustaw – ZUS nie chce go stosować, interweniuje RPO
• Uchwała Rady Ministrów wykluczająca możliwość publikowania wyroków TK w Dzienniku Ustaw
• W związku z brakiem odpowiedzi – RPO ponawia swoją interwencję i powołuje się na ważna w sprawie opinię Komisji Weneckiej
• W międzyczasie – sądy powszechne raz orzekają na korzyść, a raz na niekorzyść emerytów
• Przełom w sprawie – będzie specustawa przeliczeniowa, na podstawie której 200 tys. emerytów otrzyma od ZUS nawet 64 tys. zł wyrównania i emeryturę wyższą o niemal 1200 zł
• RPO ponownie interweniuje – tym razem już bezpośrednio do MRPiPS, w sprawie specustawy przeliczeniowej
• Na jakie wyrównanie i podwyżkę emerytury – w związku z wyrokiem TK – mogą liczyć emeryci?

Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. przełomowy dla niemal 200 tys. emerytów

O wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20) i wynikających z niego skutkach dla nawet 200 tys. emerytów można przeczytać więcej w poniższych artykułach:

W telegraficznym skrócie – na podstawie tego wyroku:

1. osoby, które pobierały wcześniejszą emeryturę na podstawie któregoś z przepisów wymienionych w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. na podstawie przepisów: art. 46, 50, 50a, 50e lub 184, a także art. 88 lub art. 88a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela i wniosek o ww. emeryturę złożyły przed 6 czerwca 2012 r. (tj. przed ogłoszeniem ustawy zmieniającej ustawę z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wprowadzającej ww. przepis art. 25 ust. 1b ustawy)

i następnie

2. złożyły wniosek o emeryturę powszechną,

jak również

3. nie nabyły prawa do emerytury wynikającej z osiągnięcia wieku emerytalnego przed 1 stycznia 2013 r. – jak bowiem wskazał TK w uzasadnieniu wyroku „tylko w przypadku takich osób doszło bowiem do niekonstytucyjnego zastosowania skarżonej normy prawnej, co było związane z ich nieświadomością co do skutku podjętej decyzji”,

nie powinny mieć – z powodu przejścia na ww. wcześniejszą emeryturę – pomniejszanej wysokości emerytury powszechnej (tzn. podstawa obliczenia ich emerytury powszechnej, nie powinna być pomniejszana o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne).

Wyrok nieopublikowany w Dzienniku Ustaw – ZUS nie chce go stosować, interweniuje RPO

Zgodnie z art. 190 ust. 2 Konstytucji RP – orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, m.in. w sprawach zgodności ustaw z Konstytucją, podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony, a jeżeli akt nie był ogłoszony – w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Omawiany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20 – jest wyrokiem, który dotyczy zgodności ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (a konkretniej jej art. 25 ust. 1b) z Konstytucją i jako taki – zgodnie z ww. przepisem – powinien zostać ogłoszony w Dzienniku Ustaw, czyli w organie urzędowym, w którym ogłoszona została ww. ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Do dnia dzisiejszego – ww. wyrok nie doczekał się jednak takiej publikacji. Jego treść dostępna jest wyłącznie na stronie internetowej Trybunału Konstytucyjnego (pod adresem: LINK). Zbiór ten, nie jest jednak organem urzędowym, w którym została ogłoszona ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem ww. publikacja – co nie ulega wątpliwości – nie czyni zadość wymogowi wynikającemu z art. 190 ust. 2 Konstytucji RP.

W związku z powyższym, ZUS – w piśmie do INFOR.PL – poinformował, iż każde pismo świadczeniobiorcy, z którego przynajmniej w sposób pośredni będzie wynikać, iż dotyczy ono żądania ponownego ustalenia wysokości emerytury z zastosowaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r., bez względu na sposób nazewnictwa tego pisma, tj. „skarga”, „wniosek”, „podanie” – zostanie przez organ rentowy zakwalifikowane jako skarga o wznowienie postępowania w trybie art. 145a k.p.a. i następnie – zostanie przez ZUS wydana decyzja o odmowie wznowienia postępowania, z uwagi na brak – w ocenie ZUS – podstawy prawnej wznowienia, spowodowanej brakiem publikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego w Dzienniku Ustaw. Poniżej fragment ww. stanowiska ZUS:

„Z uwagi na to, że ww. wyrok TK nie został dotychczas ogłoszony w Dzienniku Ustaw, brak jest podstaw do wznowienia postępowania w sprawie emerytury obliczonej z zastosowaniem art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, zakończonego decyzją ostateczną. W związku z powyższym, w razie złożenia skargi o wznowienie tego postępowania, organ rentowy wyda decyzję o odmowie wznowienia postępowania, z uwagi na brak podstawy prawnej wznowienia. Od tej decyzji świadczeniobiorcy przysługuje odwołanie do sądu powszechnego.”

Z pełną treścią powyższego stanowiska ZUS, można zapoznać się w poniższym artykule:

W powyższej sprawie – w związku z wpływem licznych wniosków osób, które nie mogą skorzystać z rozstrzygnięcia TK – w dniu 21 października br. zainterweniował Rzecznik Praw Obywatelskich. Zwrócił się on do Prezesa Rady Ministrów, do zakresu odpowiedzialności którego, należy wydawanie Dziennika Ustaw, przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji – o wyjaśnienie podstaw faktycznych i prawnych wstrzymywania ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20.

Uchwała Rady Ministrów wykluczająca możliwość publikowania wyroków TK w Dzienniku Ustaw

W tym miejscu, warto również wspomnieć, że w międzyczasie – tj. dnia 18 grudnia 2024 r. (czyli już po ww. wystąpieniu RPO) – Rada Ministrów podjęła uchwałę (nr 162) w sprawie przeciwdziałania negatywnym skutkom kryzysu konstytucyjnego w obszarze sądownictwa (M.P. z 2024 r., poz. 1068), z której wynika, że:

• Rada Ministrów uznaje, że Trybunał Konstytucyjny w aktualnym składzie jest niezdolny do wykonywania zadań określonych w art. 188 i art. 189 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz, że
• Rada Ministrów wyraża stanowisko, zgodnie z którym ogłaszanie w dziennikach urzędowych rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego mogłoby doprowadzić do utrwalenia stanu kryzysu praworządności. Wobec tego – Rada Ministrów uznaje, że nie jest dopuszczalne ogłaszanie dokumentów, które zostały wydane przez organ nieuprawniony.

Powyższe postanowienia wykluczają możliwość opublikowania wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. w Dzienniku Ustaw, co z kolej może uniemożliwiać wznowienie postępowania w sprawie ponownego przeliczenia emerytury i wypłaty wyrównania (w związku z ww. wyrokiem TK), na podstawie art. 145a kodeksu postępowania administracyjnego.

Więcej na ten temat można przeczytać w artykule:

W związku z brakiem odpowiedzi – RPO ponawia swoją interwencję i powołuje się na ważna w sprawie opinię Komisji Weneckiej

Z uwagi na fakt, iż pomimo upływu dwóch miesięcy od pierwszej interwencji Rzecznika – nie otrzymał on żadnej odpowiedzi w sprawie swojego wystąpienia z dnia 21 października 2024 r. – RPO ponowił swoją interwencję w dniu 19 grudnia 2024 r. Wystosowanym wówczas pismem (znak VII.7060.1.2024.JRO) do ministra Jana Grabca – ponownie zwrócił się o wyjaśnienie w powyższej sprawie (tj. dlaczego wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. nadal nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw), jednocześnie zwracając uwagę, na opinię Komisji Weneckiej z dnia 7 grudnia 2024 r., w której organ ten skrytykował zwłokę w publikacji orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego.

W ww. opinii – Komisja Wenecka (która jest organem doradczym Rady Europy, złożonym z niezależnych ekspertów w dziedzinie prawa konstytucyjnego i międzynarodowego, sędziów sądów najwyższych i trybunałów konstytucyjnych państw członkowskich, członków parlamentów narodowych oraz urzędników służby cywilnej i której celem jest – zapewnianie demokratycznego i sprawnego funkcjonowania instytucji demokratycznych oraz ochrona praw człowieka) – wskazała (w pkt 64 opinii), że „w przypadku orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, w których wydaniu uczestniczył jeden lub więcej nieprawidłowo wybranych sędziów, może być zastrzeżone, że orzeczenia te będą podlegały wzruszeniu w ramach procedury wznowienia postępowania (…), ale niemniej jednak muszą one zostać opublikowane. Wszystkie inne orzeczenia muszą zostać opublikowane bez jakiejkolwiek ingerencji ze strony rządu. Postąpienie w jakikolwiek inny sposób i przyzwolenie rządowi na weryfikację mocy prawnej orzeczenia «stanowiłoby rażące naruszenie niezależności sądu oraz rządów prawa.” Jak podkreślił w swoim wystąpieniu RPO – z opinii tej wynika, że zdaniem Komisji Weneckiej – mimo zastrzeżeń co do składu Trybunału Konstytucyjnego – wyroki TK powinny być ogłaszane w dziennikach urzędowych. Kwestia oceny skuteczności prawnej tych wyroków jest bowiem zastrzeżona dla organów władzy sądowniczej, a nie władzy wykonawczej.

Więcej na temat ww. opinii Komisji weneckiej i jej wpływie na niniejszą sprawę, można przeczytać w artykule:

W międzyczasie – sądy powszechne raz orzekają na korzyść, a raz na niekorzyść emerytów

Po wydaniu przez TK wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r. – wielu emerytów (objętych zakresem podmiotowym wyroku TK z 4 czerwca 2024 r.) nie pozostało bezczynnych, czekając na publikację wyroku TK w Dzienniku Ustaw. Składali oni do ZUS wnioski o wznowienie postępowania i ponowne przeliczenie wysokości emerytury oraz wypłatę wyrównania za okres wypłaty zaniżonej emerytury. W następstwie tych wniosków – ZUS wydawał decyzje odmowne, a emeryci – odwoływali się od tych decyzji do sądów powszechnych. W wyniku powyższych odwołań – sądy powszechne raz wydawały decyzje korzystne dla emerytów, a innym razem – wręcz odwrotnie.

Wśród korzystnych dla emerytów rozstrzygnięć, można wymienić m.in.:

• wyrok Sąd Okręgowy w Szczecinie, z dnia 3.07.2024 r., sygn. akt VI U 528/24,
• wyrok Sadu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 15.10.2024 r., sygn. akt VI U 1016/24,
• wyrok Sadu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 31.10.2024 r., sygn. akt VI U 1083/24.
• wyrok Sadu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 19.11.2024 r., sygn. akt VI U 1053/24 oraz
• wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 4.12.2024 r., sygn. akt V U 1524/24.

Sądy powszechne wydawały jednak również wyroki niekorzystne dla emerytów – oddalające ich odwołania od decyzji ZUS odmawiających wznowienia postępowań w sprawie ponownego przeliczenia emerytur. Wszystko zależało nie tylko od tego pod jaki sąd (według właściwości miejscowej) podlegał dany emeryt i jak owy sąd „podchodzi” do sprawy, ale również od – wydziału tego sądu, do którego trafiła sprawa, a nawet od składu osobowego, danego wydziału, orzekającego w danej sprawie. Jak poinformował mec. Konrad Giedrojć na swoim profilu w mediach społecznościowych – zdarzyła się nawet tak kuriozalna sytuacja, w której ten sam sąd i ten sam wydział, w dwóch identycznych sprawach – wydał dwa różne wyroki: jeden korzystny dla emeryta, a drugi nie. Wynikało to z tego, że w sprawach tych – orzekały dwa różne składy osobowe sędziów. Mowa o:

• wyroku Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 9.01.2025 r., sygn. akt U 1213/24 – który był korzystny dla emeryta i zmieniał zaskarżoną decyzję ZUS oraz nakazywał ZUS ponowne przeliczenie emerytury oraz
• wyroku Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 8.01.2025 r., sygn. akt VII U 862/24 – który był niekorzystny dla emeryta i oddalał jego odwołanie od decyzji ZUS odmawiającej ponownego przeliczenia emerytury.

Przełom w sprawie – będzie specustawa przeliczeniowa, na podstawie której 200 tys. emerytów otrzyma od ZUS nawet 64 tys. zł wyrównania i emeryturę wyższą o niemal 1200 zł

Po długim czasie – wreszcie można powiedzieć o przełomie w sprawie wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. i „światełku w tunelu” dla 200 tys. poszkodowanych emerytów. W odpowiedzi na dwie interwencje RPO – minister Maciej Berek (który jest odpowiedzialny za koordynowanie rządowego procesu legislacyjnego), w piśmie z dnia 14 listopada 2024 r. (które trafiło do RPO dopiero 20 stycznia 2025 r.), poinformował, że w Radzie Ministrów dostrzegany jest problem poruszony przez RPO w swoich wystąpieniach (tj. problem braku możliwości ubiegania się przez 200 tys. emerytów, objętych zakresem podmiotowym wyroku TK z 4 czerwca 2024 r., o wznowienie postępowania celem ponownego przeliczenia emerytury, z uwagi na brak publikacji tegoż wyroku w Dzienniku Ustaw) i jest podzielana opinia o konieczności podjęcia stosownych działań legislacyjnych. Minister Maciej Berek wyjaśnił, że – w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów prace prowadził zespół roboczy, który analizował zagadnienia prawne i faktyczne dotyczące sytuacji osób, które przed dniem 6 czerwca 2012 r. przeszły na wcześniejszą emeryturę. Uwzględniając efekty jego prac uzgodniono, że – Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ma przygotować projekt ustawy gwarantującej ubezpieczonym prawo do świadczeń emerytalnych zgodnych ze standardem konstytucyjnym.

– „W mojej ocenie przyjęcie stosownych regulacji gwarantujących świadczenia zgodne ze standardem konstytucyjnym powinno stanowić istotę przedstawionego problemu w kontekście gwarancji wolności i praw człowieka i obywatela” – podsumował minister.

Pismo to, zostało również skierowane do wiadomości ministry rodziny, pracy i polityki społecznej – Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, która ma zająć się przygotowaniem specustawy przeliczeniowej.

To bardzo ważna informacja dla niemal 200 tys. emerytów objętych zakresem podmiotowym wyroku TK z 4 czerwca 2024 r., którzy – w przypadku wejścia w życie wspomnianej powyżej specustawy przeliczeniowej – bez konieczności „procesowania się” z ZUS-em, na podstawie przepisów wynikających z tejże ustawy – będą mieli prawo do ponownego przeliczenia swoich emerytur i otrzymania jednorazowych wyrównań sięgających nawet 64 tys. zł oraz podwyżek świadczenia o niemal 1 200 zł.

RPO ponownie interweniuje – tym razem już bezpośrednio do MRPiPS, w sprawie specustawy przeliczeniowej

W związku z brakiem jakichkolwiek informacji na temat etapu prac nad projektem specustawy przeliczeniowej (która zagwarantowałaby osobom objętym zakresem podmiotowym wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. – prawo do ponownego przeliczenia wysokości emerytur, a co za tym idzie – do ich podwyżki i jednorazowego wyrównania za lata wypłaty zaniżonych świadczeń), od czasu ostatniego pisma w tej sprawie, w którym minister Maciej Berek poinformował, że MRPiPS podejmie prace nad projektem ww. ustawy – sprawą ponownie zajął Rzecznik Praw Obywatelskich.

Pismem z dnia 12 lutego 2025 r. (znak VII.7060.1.2024.JRO), RPO wystąpił z interwencją – tym razem – bezpośrednio do Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, w ramach której, domaga się on udzielenia odpowiedzi na pytania:

1. na jakim etapie znajdują się prace nad wspomnianym projektem specustawy przeliczeniowej,
2. który departament MRPiPS jest odpowiedzialny za przygotowanie ww. projektu,
3. jakie są podstawowe założenia projektu, jak również
4. kiedy można się spodziewać publikacji projektu i przekazania go do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych.

Na chwilę obecną – projekt ww. specustawy przeliczeniowej, nie ujrzał jeszcze „światła dziennego”, a MRPiPS nie uchyliło ani „rąbka tajemnicy” na temat jego ewentualnych założeń, dlatego należy mieć nadzieję, że powyższy stan rzeczy, zmieni najnowsza interwencja Rzecznika.

Z pełną treścią pisma RPO do Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, można zapoznać się poniżej:

Na jakie wyrównanie i podwyżkę emerytury – w związku z wyrokiem TK – mogą liczyć emeryci?

Zgodnie z szacunkami przedstawionymi przez ZUS w piśmie z dnia 26 czerwca 2023 r., znak 992600.035.11.2023, skierowanym do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie toczącej się jeszcze wówczas przed Trybunałem sprawy o sygn. akt SK 140/20 – ZUS stwierdził, że „szacunkowa przeciętna miesięczna podwyższa świadczenia dla osób (tj. osób, które miały prawo do emerytury "wcześniejszej" przed 1 stycznia 2013, data przyznania im prawa do emerytury powszechnej przypada po 2012 r. oraz miały pomniejszaną podstawę obliczenia emerytury powszechnej) wynosi 1 191 zł, a przeciętna kwota wyrównania – 64 075 zł”.

Podstawa prawna:

• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20
• Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 14.06.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 572)