Krwiodawcy bez ogólnopolskiej ulgi na komunikację? Rząd umywa ręce, odbija piłeczkę do samorządów

Honorowi krwiodawcy regularnie ratują życie, ale czy mogą liczyć na realne wsparcie ze strony państwa? Posłanka Paulina Matysiak wystosowała interpelację w sprawie wprowadzenia ogólnopolskiej ulgi na komunikację miejską dla dawców krwi, argumentując, że obecny system jest niespójny i niesprawiedliwy. W wielu miastach ulgi zależą od decyzji lokalnych władz, a w niektórych miejscach przysługują tylko tym, którzy oddali określoną, wysoką ilość krwi. Ministerstwo Infrastruktury w odpowiedzi stwierdziło, że to samorządy decydują o ulgach, a rząd nie planuje ich ujednolicania. Czy krwiodawcy pozostaną bez systemowego wsparcia? Sprawdź, jakie są argumenty obu stron i co to oznacza dla dawców.

Ulgi w komunikacji miejskiej w całym kraju. Krwiodawcy zasługują na takie wsparcie

Posłanka na Sejm RP Paulina Matysiak wystosowała interpelację do ministra infrastruktury, ministra zdrowia w sprawie wprowadzenia ogólnopolskiej ulgi na komunikację miejską dla honorowych dawców krwi, w której stwierdza, że zgłosili się do niej z prośbą o wsparcie honorowi dawcy krwi. Ich zdaniem, w ramach gestu wdzięczności i solidarności oczekiwaliby wprowadzenia ustawowego obowiązku udzielania im ulg w komunikacji miejskiej w całym kraju.

"Obecnie w wielu gminach obowiązują lokalne regulacje przyznające honorowym dawcom krwi ulgi w opłatach za przejazdy środkami transportu publicznego. Ich zakres jest jednak niejednolity i zależy od miejsca zamieszkania dawcy. W niektórych miastach i gminach pełna ulga (100%) przysługuje wyłącznie osobom, które osiągnęły najwyższy stopień zasłużonego honorowego dawcy krwi, tj. oddały co najmniej 18 litrów krwi (mężczyźni) lub 15 litrów (kobiety). Niższe stopnie honorowego dawstwa (np. 10 lub 12 litrów) nie uprawniają do takiego wsparcia, co może demotywować osoby do regularnego oddawania krwi" - pisze Paulina Matysiak w interpelacji.

Posłanka wskazuje, że w Polsce istnieją jednak miasta, takie jak Kutno, które już wprowadziły systemowe rozwiązania, zapewniając wszystkim honorowym dawcom krwi 100% ulgę w opłatach za komunikację miejską niezależnie od ilości oddanej krwi. Rozwiązanie to stanowi wyraz wdzięczności dla dawców, a jednocześnie skutecznie promuje regularne oddawanie krwi, co w konsekwencji zwiększa krajowe zapasy tego cennego płynu, który ratuje życie.

W związku z powyższym, działając na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz. U. 2024 poz. 907), posłanka poprosiła o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

• Czy Ministerstwo Infrastruktury rozważa wprowadzenie jednolitego ogólnopolskiego systemu ulg na komunikację miejską dla wszystkich honorowych dawców krwi, niezależnie od stopnia ich dawstwa?
• Czy rząd planuje wsparcie gmin we wdrażaniu takich ulg przez odpowiednie mechanizmy finansowe, aby ich wprowadzenie nie stanowiło nadmiernego obciążenia dla budżetów samorządów?
• Czy resorty przeprowadziły analizy dotyczące wpływu wprowadzenia ogólnopolskich ulg na liczbę dawców krwi i dostępność tego świadczenia w miastach, które już wdrożyły podobne rozwiązania?

Rząd: Ulgi w komunikacji miejskiej to sprawa samorządów. A realizacja polityki zdrowotnej jest w gestii Ministra Zdrowia

Odpowiedzi na interpelację posłanki Pauliny Matysiak udzieliło Ministerstwo Infrastruktury. Wskazując od razu na wstępie, że podejmowanie działań w zakresie wprowadzania ulg w komunikacji miejskiej leży w gestii poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego, które odpowiadają za organizację transportu publicznego na obszarze swojej właściwości.

"Jednostki samorządu terytorialnego (jako organizatorzy komunikacji miejskiej) mają prawo do określania we własnym zakresie, w realizowanych przez siebie przewozach, zarówno grupy pasażerów uprawnionych do ulg, jak i wymiar tych ulg. Odbywa się to poprzez podejmowanie przez organy stanowiące tych jednostek (Radę Gminy, Radę Miejską lub Radę Miasta) uchwał kształtujących politykę transportową na swoim terenie, w tym m.in. ceny biletów, zakres uprawnień pasażerów do ulg i wymiar tych ulg" - wyjaśnił resort infrastruktury.

"Jednocześnie utracone przez przedsiębiorstwa świadczące usługi przewozu osób przychody z tytułu honorowania określonych ulg przysługujących pasażerom w komunikacji miejskiej pokrywane są w całości ze środków budżetowych tych jednostek. Stąd też, w zależności od prowadzonej lokalnej polityki transportowej i zamożności poszczególnych samorządów, mogą występować różnice w tym zakresie w organizowanych przez te podmioty przewozach w ramach komunikacji miejskiej.

Administracja rządowa nie określa zasad ani nie finansuje z budżetu państwa przewozów w ramach komunikacji miejskiej. Dlatego też zasadniczo ustawodawca nie narzuca władzom lokalnym w drodze ustawy obowiązku stosowania ulg przejazdowych obowiązujących w tego rodzaju komunikacji. W konsekwencji nie gromadzi informacji zarówno o ulgach przejazdowych ustanawianych przez poszczególne samorządy na obszarze ich właściwości, jak i informacji o ponoszonych przez te samorządy kosztach finansowania tych ulg.

Niezależnie od wskazanej powyżej kwestii właściwości poszczególnych samorządów do regulowania we własnym zakresie uprawnień pasażerów do ulg i wymiaru tych ulg w komunikacji miejskiej, pragnę zwrócić uwagę, że zagadnienie uprawnień pasażerów do ustawowych ulg przejazdowych w komunikacji pozamiejskiej nie stanowi elementu polityki transportowej państwa będącego w gestii Ministra Infrastruktury, lecz – jak w tym konkretnym przypadku – jest elementem polityki zdrowotnej realizowanej w szczególności przez Ministra Zdrowia" - napisało w odpowiedzi na interpelację poselską Ministerstwo Infrastruktury.

Potrzeba współpracy międzyresortowej w sprawie ulg komunikacyjnych dla krwiodawców

Ministerstwo Infrastruktury wskazuje więc, że ulgi dla honorowych dawców krwi nie są częścią polityki transportowej państwa, lecz należą do polityki zdrowotnej, za którą odpowiada Ministerstwo Zdrowia. Obecnie w Polsce brak jest ogólnokrajowych ulg na transport publiczny dla krwiodawców; ewentualne zniżki są przyznawane lokalnie przez poszczególne samorządy. Przykładowo, niektóre miasta oferują bezpłatne lub ulgowe przejazdy komunikacją miejską dla zasłużonych honorowych dawców krwi, jednak brak jednolitych regulacji na poziomie krajowym.

Sytuacja ta podkreśla potrzebę współpracy międzyresortowej w celu wypracowania spójnych rozwiązań systemowych. Ministerstwo Zdrowia, jako odpowiedzialne za politykę zdrowotną, powinno rozważyć inicjatywę legislacyjną w porozumieniu z Ministerstwem Infrastruktury, aby wprowadzić ogólnopolskie ulgi transportowe dla honorowych dawców krwi. Takie działanie mogłoby stanowić wyraz uznania dla ich bezinteresownego wkładu w ratowanie życia oraz zachęcić do regularnego oddawania krwi.

Jaki jest stan krwiodawstwa w Polsce? Co pokazują dane GUS

Według ostatniego raportu GUS dotyczącego krwiodawstwa w Polsce, w roku 2023 zbiorowość krwiodawców liczyła 640,2 tys. osób (wzrost o 18,1 tys. osób w stosunku do roku 2022), w tym 640,0 tys. honorowych. Dawcy wielokrotni stali i powtórni stanowili 80,2% oddających krew. Wśród krwiodawców przeważały osoby w wieku od 25 do 44 lat (63,7%). Osoby w wieku od 18 do 24 lat stanowiły 17,1% krwiodawców, a osoby w wieku od 45 do 64 lat – 19,1%.

Tabela. Krwiodawcy, pobrana krew i wyprodukowane składniki krwi

Wyszczególnienie	2022	2023
	w tysiącach
Krwiodawcy	622,1	640,2
Pobrana krew i jej składniki w donacjach	1 427,3	1 501,4
Pobrana krew pełna w donacjach	1 302,9	1 358,0
Koncentrat krwinek czerwonych w jednostkacha	1 266,3	1 327,5
Świeżo mrożone osocze w jednostkachb	1 538,7	1 650,7

^a Jedna jednostka koncentratu krwinek czerwonych równa się w przybliżeniu 250 ml, jeden litr koncentratu krwinek czerwonych równa się w przybliżeniu 4 jednostkom.
^b Jedna jednostka świeżo mrożonego osocza równa się w przybliżeniu 200 ml, jeden litr osocza równa się w przybliżeniu 5 jednostkom.

W 2023 r. funkcjonowały 23 Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (w tym 21 regionalnych oraz 2 resortowe – po jednym w gestii Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji) oraz 135 oddziałów terenowych (w tym 7 w gestii Ministerstwa Obrony Narodowej). Liczba centrów i oddziałów terenowych w stosunku do roku poprzedniego nie uległa zmianie. Największa liczba krwiodawców według lokalizacji placówek pobierających krew (bez danych o działalności jednostek podległych MSWiA oraz MON) na 10 tys. mieszkańców wystąpiła w województwie podlaskim (prawie 265 krwiodawców na 10 tys. ludności), a najmniejsza w województwie mazowieckim (około 131 krwiodawców na 10 tys. ludności).