Strata wartości działki budowlanej. Niemożność przekształcenia rolnej. Plan ogólny i gminne standardy urbanistyczne [Art. 13f]

tomasz.krol@infor.pl Tomasz Król
prawnik - prawo pracy, cywilne, gospodarcze, administracyjne, podatki, ubezpieczenia społeczne, sektor publiczny
rozwiń więcej
Strata wartości działki budowlanej. Niemożność przekształcenia rolnej. Plan ogólny i gminne standardy urbanistyczne [Art. 13f ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym] / Shutterstock

Od 30 czerwca 2026 r. kolejne ograniczenia. Nie wybudujesz domu jednorodzinnego w mieście jak z Twojej działki jest dalej niż 1,5 km do szkoły podstawowej. Na wsi dom musi leżeć nie dalej niż 3 km do szkoły. W sytuacji likwidacji szkół na wsiach i terenach podmiejskich, takie wymogi mogą zablokować budownictwo (zarówno bloków jak i domów jednorodzinnych). Gminy mogą modyfikować te zasady, ale czy to zrobią? W każdej gminie może być inaczej.

To wszystko miało być już od 1 stycznia 2026 r. (data ustalona przez rząd premiera M. Morawieckiego), ale będzie od 30 czerwca 2026 r. - opóźnienie o pół roku dla rewolucji w gminach deklaruje rząd premiera D. Tuska.

Plany ogólne to także dom blisko szkoły i terenów zielonych

Już wszyscy wiedzą, że w 2026 r. zaczną obowiązywać plany ogólne, które będą blokowały możliwość wybudowania domu na terenach do tego nie przeznaczonych (w takim planie). Chyba niewielu z nas wie, że prawo przewiduje możliwość wprowadzenia ograniczeń co do wybudowania wymarzonego domu. Np. takich, że z budynku o funkcji mieszkalnej nie może być dalej niż 3 km (na wsi) do .... najbliższej szkoły podstawowej. Nawet, gdy nie mieszkają w budynku dzieci (albo mieszkają tylko emeryci). Czyli nie wybudujesz domu jednorodzinnego z Twojej działki jest dalej niż 1,5 km (w mieście) do szkoły.

UWAGA! I jest jeszcze drugi wymóg. Najdalej 3 km od Twojego park, ogródek jordanowski albo las? Jeżeli dana gmina tego nie zmieni, to teren zielony musi mieć 20 ha. Więcej o tym wymogu w poniższym artykule:

Nowe przepisy dotyczą domów jednorodzinnych? Przecież do tej szkoła musiała być tylko obok dużych apartamentowców

UWAGA! Ustawa nie posługuje się pojęciem "dom jednorodzinny". Limit 1,5 km albo 3 km dotyczy "budynku, w ramach którego ma być realizowana funkcja mieszkaniowa".

Ministerstwo Rozwoju i Technologii wyjaśniło w piśmie dla Infor.pl, że jest to każdy budynek z częścią mieszkalną. W piśmie czytamy:

"(...) pełnienie przez budynek „funkcji mieszkaniowej” oznacza, że w danym budynku znajdują się pomieszczenia, które można określić jako mieszkalne. Użycie w ustawie określenia „budynku, w ramach którego ma być realizowana funkcja mieszkaniowa”, wskazuje w tym przypadku na fakt, iż w budynkach wielofunkcyjnych, funkcja mieszkaniowa nie musi być wiodącą. Pojęcie „budynku, w ramach którego ma być realizowana funkcja mieszkaniowa” obejmuje zgodnie z prawem budowalnym zarówno budynki jednorodzinne jak i wielorodzinne."

Definicja obejmuje więc zarówno dom jednorodzinny jak i blok mieszkaniowy z wydzielonymi lokalami użytkowymi przeznaczonymi na sklepy, fryzjera, pralnię, kosmetyczkę.

To wielka zmiana. Do tej pory wymogi minimalnej odległości od przystanku, szkoły i terenów zielonych były dla bloków i dużych osiedli domów jednorodzinnych. Podstawą prawną jest np. art. 17 i 19 ustawy z dnia 5 lipca 2018 roku o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących. Link do ustawy. Gminy uchwalały zgodnie z nią lokalne standardy urbanistyczne (patrz przykład Gminy Nowy Dwór Mazowiecki na końcu artykułu).

Co to są gminne standardy dostępności

Problemem są gminne standardy dostępności infrastruktury społecznej. Pojęcie nieznane większości z nas. Bo to niedawny temat wynikający z nowego art. 13f ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Tu link do ustawy nowelizującej uchwalonej w połowie 2023 r. (poprzedni rząd) i wchodzącej etapami w życie w okresie kilku lat. Jest to USTAWA z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (Poz. 1688). Kluczowe elementy ustawy miały wejść w życie 1 stycznia 2026 r. ale rząd premiera D. Tuska zapowiedział przesunięcie tego terminu.

Poniżej artykuł o przesunięciu daty wejścia w życie nowych zasad na 30 czerwca 2026 r.:

dom 1,5 km od szkoły

dom 1,5 km od szkoły

Jak brzmi powołany art. 13f? W języku prawa ma taką formę:  

Gminne standardy dostępności infrastruktury społecznej obejmują zasady zapewnienia dostępu do następujących obiektów infrastruktury społecznej:

1) szkoły podstawowej oraz

2) obszarów zieleni publicznej.

Przez zapewnienie dostępu do szkoły podstawowej przepis nakazuje rozumieć położenie działki ewidencyjnej w odległości nie większej niż:

1) 1500 m w miastach,

2) 3000 m poza miastami.

Nawet podany jest sposób obliczenia odległości 1,5 km i 3 km  – jest to droga dojścia ogólnodostępną trasą dla pieszych od granicy tej działki do budynku szkoły podstawowej.

Ważne

Gminy mogą wprowadzić takie zasady co do odległości nowego domu od szkoły czy terenów zielonych, że w praktyce zostanie zablokowana możliwość budowy domów w gminie w niewłaściwych (według gminy) lokalizacjach. Jeżeli będziesz miał pecha, to Twoja działka będzie w takiej lokalizacji.

Te zasady dotyczą też minimalnej odległości od terenów zielonych o powierzchni - UWAGA! - aż 20 ha. W artykule skupiłem się jednak na odległości do szkół podstawowych.

Ograniczenia dla budownictwa mieszkaniowego w gminie

Co jeżeli w gminie uchwalono ww. standard, a Twoja działka jest dalej niż 3 km od szkoły? To na terenach wiejskich i podmiejskich nic szczególnego. Jest coraz mniej dzieci, a więc mniej jest uczniów. I szkoły wiejskie i podmiejskie są (i będą) likwidowane. Odległości większe niż 3 km będą normą. Krótko mówiąc, możesz mieć kłopoty z wybudowaniem domu na Twojej działce.

UWAGA! Podkreślamy, że limity 1,5 km albo 3 km to tylko zagrożenie. Przepisy nie wprowadzają automatycznie zakazu budowy domu z uwagi na przekroczenie limitu 1,5 km albo 3 km. Wszystko zależy od decyzji Twojej gminy.

Jest wiele zabezpieczeń przez zablokowaniem budowy domów, które są zbyt daleko od szkoły

Zakaz budowy prywatnego domu bo właściciel działki ma za daleko do szkoły jest absurdalny (także takiego domu, w którym nie mieszkają dzieci). Czy przepisy przewidują możliwość jego uniknięcia. Oczywiście TAK, ale z zastrzeżeniem, że gmina z tej ścieżki uniku skorzysta.

Jak gmina może zmodyfikować niekorzystne przepisy ustawowe?

W ramach gminnych standardów dostępności infrastruktury społecznej dopuszcza się:

1) Ustalenie innych wartości odległości od szkół niż 1,5 km albo 3 km.

2) Ustalenie różnych regulacji dla różnych obszarów gminy, w tym objęcie standardami części obszarów gminy, określając w sposób jednoznaczny granice tych obszarów.

3) wyłączenie terenów zabudowy zagrodowej z obowiązku zapewnienia dostępu do określonych obiektów infrastruktury społecznej.

UWAGA! Nowe przepisy mają opcję „gmina może zablokować wymóg 1,5 km albo 3 km”. Są fakultatywne. Gmina może zamiast 3 km uchwalić np. odległość 5 km do szkoły. „Gmina może” to jednak nie to samo co „gmina musi”.

Poniżej cała ustawa to ściągnięcia, pobrania w pliku PDF:

ustawa

ustawa

Plan ogólny plus standardy i mamy zakaz budowy domów

Wiemy, że w 2026 r. mają być uchwalone plany ogólne. W planie ogólnym określa się:

a) strefy planistyczne,

b) gminne standardy urbanistyczne.

O tych standardach mówi powołany na początku artykułu art. 13f. Na razie mamy podstawę prawną dla tych standardów. Teraz czeka nas etap ich uchwalania przez gminy. Właśnie w tych standardach może pojawić się zastrzeżenie: "Jak szkoła jest zbyt daleko nie wybudujesz budynku o funkcji mieszkalnej".

Dlaczego nikt nie widzi absurdu tych przepisów?

W poprzednim stanie prawnym standardy urbanistyczne obowiązywały duże budynki mieszkaniowe. Obecnie obowiązują standardy dla dużych inwestycji mieszkaniowych. Chodzi tu o budynki mieszkalne wielorodzinne o łącznej liczbie lokali mieszkalnych nie mniejszej niż 25 lub budynki mieszkalne jednorodzinne o łącznej liczbie nie mniejszej niż 10.

Przykład dokumentu dla takiej inwestycji mieszkaniowej (np. blok dla 100 rodzin):

UCHWAŁA NR Rady Miejska Nowy Dwór Mazowiecki z dnia 2023r. w sprawie określenia lokalnych standardów urbanistycznych dla Gminy Nowy Dwór Mazowiecki

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2023 r. poz. 40) oraz art. 19 w związku z art. 17 ustawy z dnia 5 lipca 2018 roku o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących (Dz. U. z 2021r. poz. 1538) Rada Miejska w Nowym Dworze Mazowieckim uchwala, co następuje:

§ 1. Określa się lokalne standardy urbanistyczne dla inwestycji mieszkaniowych i inwestycji towarzyszących, o których mowa w ustawie z dnia 5 lipca 2018 roku o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących (Dz. U. z 2021r. poz. 1538), zwanej dalej „ustawą”.

§ 2. 1. Inwestycję mieszkaniową lokalizuje się:

1) w odległości nie większej niż 800 m od przystanku komunikacji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym;

2) w odległości nie większej niż 2500 m od szkoły podstawowej, która jest w stanie przyjąć nowych uczniów w liczbie dzieci stanowiącej nie mniej niż 10% planowanej liczby mieszkańców inwestycji mieszkaniowej;

3) w odległości nie większej niż 2000 m od przedszkola, które jest w stanie zapewnić wychowanie przedszkolne dzieciom w liczbie stanowiącej nie mniej niż 5% planowanej liczby mieszkańców inwestycji mieszkaniowej;

4) na terenie zapewniającym dostęp do urządzonych terenów wypoczynku i rekreacji lub sportu o powierzchni stanowiącej co najmniej iloczyn planowanej liczby mieszkańców oraz wskaźnika wynoszącego 4 m2. Zapewnienie dostępu następuje poprzez lokalizację inwestycji mieszkaniowej w odległości nie większej niż 2000 m.

Prawo
(Stare) świadczenie pielęgnacyjne. Poszkodowane osoby niepełnosprawne z wnioskiem do MOPS. Najnowszy wyrok TK także bez publikacji
18 mar 2025

Osoba niepełnosprawna (stopień znaczny) przez lata nie mogła otrzymać świadczenia pielęgnacyjnego (jako opiekun innej osoby niepełnosprawnej ze znacznym stopniem niepełnosprawności). Brzmi skomplikowanie. Ale chodzi o to, że mąż jest niepełnosprawny i opiekuje się niepełnosprawną żoną (albo odwrotnie). Pomimo faktycznej opieki nie mógł otrzymać świadczenia pielęgnacyjnego. Wydaje się to logiczne. Jak niby jedna osoba z poważnymi ograniczeniami zdrowotnymi mogłaby opiekować się osobą także niepełnosprawną. Jednak w praktyce w rodzinach (zwłaszcza wielopokoleniowych) występuje taka sytuacja. Ale prawo było tak napisane przez polityków jakby takich sytuacji nie było - opiekunowie byli pozbawieni świadczenia pielęgnacyjnego pod pretekstem, że często będzie tu wyłudzanie przez osoby niepełnosprawne świadczeń.

Procedury KYC: czy firmy mogą żądać od konsumenta kopii dokumentu tożsamości?
18 mar 2025

Procedury KYC czyli "Poznaj swojego klienta" muszą równoważyć bezpieczeństwo i prawa konsumenta. Na czym mogą polegać procedury KYC? Czemu mają przeciwdziałać? Jakie dane osobowe zbierają przedsiębiorcy? Czy mogą żądać kopii dokumentu tożsamości?

Nauczyciele i podwyżki brutto: 5153 zł (początkujący), 5310 zł (mianowany) 6211 zł (dyplomowany). Wsteczne 5%. Od 239 zł do 296 zł. 6 stawek. Tabela
18 mar 2025

Minimalne wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli wzrasta o 5 proc., czyli o od 239 zł do 296 zł brutto, zależnie od stopnia awansu zawodowego i grupy zaszeregowania.

Zasiłek chorobowy od 1. dnia niezdolności do pracy - od kiedy? MRPiPS: Teraz nad projektem pracuje Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów
18 mar 2025

Projekt w sprawie finansowania przez ZUS zasiłku chorobowego dla pracowników od 1. dnia niezdolności do pracy jest obecnie przedmiotem prac Komitetu Stałego Rady Ministrów - poinformował minister rodziny, pracy i polityki społecznej w odpowiedzi na interpelację poselską.

Poczta Polska: nie wszyscy emeryci są zwolnieni z abonamentu RTV
18 mar 2025

Emeryci, którzy ukończyli 60 lat i miesięcznie otrzymują do 4090,86 zł (brutto) są zwolnieni z opłaty abonamentu RTV; w tym celu muszą zgłosić się do placówki pocztowej - przekazała Poczta Polska w odpowiedzi na pytania PAP. Zwolnienie dotyczy ponadto m.in. osób po 75 roku życia, bezrobotnych i z niepełnosprawnościami.

Zakłócanie spokoju dziennego w 2025 r. Kiedy pies może szczekać w bloku?
18 mar 2025

Zakłócanie spokoju dziennego w 2025 r. Kiedy pies może szczekać w bloku? Czy właściciel czworonoga może zostać ukarany? Czym jest zakłócanie spokoju dziennego? Co grozi za zakłócanie spokoju dziennego?

Błonica: groźny przypadek we Wrocławiu. Chore dziecko podróżowało trzema samolotami
18 mar 2025

Wrocławscy lekarze potwierdzili przypadek błonicy u nieszczepionego dziecka, które wróciło z Afryki. Stan pacjenta jest ciężki, ale stabilny. GIS prowadzi dochodzenie epidemiologiczne – dziecko podróżowało trzema samolotami, a pasażerowie z najbliższego kontaktu mogą zostać objęci nadzorem.

Przemoc a rozwód [WYWIAD]
18 mar 2025

„Przygotowanie się do rozwodu w przypadku przemocy wymaga przemyślanej strategii” – podkreśla adwokat Karolina Jagiełło-Przychodzka. Na co warto zwrócić uwagę?

Niebezpieczne pułapki w umowach o dożywocie. Jak nie stracić mieszkania i zabezpieczyć swoje prawa?
18 mar 2025

Umowa o dożywocie może zapewnić seniorom spokojną przyszłość, ale nieostrożność przy jej podpisywaniu grozi utratą nieruchomości i finansowymi problemami. Brak precyzyjnych zapisów, zaniżone świadczenia czy niewypłacane renty – to tylko niektóre z zagrożeń. Sprawdź, na co zwrócić uwagę i jak skutecznie się zabezpieczyć przed ryzykiem.

Pracownik po 50. roku życia bardziej opłacalny. Pracodawcy dostaną dofinansowanie do wynagrodzeń. [Senat klepną poprawki, kiedy podpis prezydenta]
18 mar 2025

Pracownik po 50. roku życia bardziej opłacalny. Pracodawcy dostaną dofinansowanie do wynagrodzeń. Sejmowa Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących rynku pracy oraz cudzoziemców przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zajmie się uchwałą Senatu w środę, 19 marca.

pokaż więcej
Proszę czekać...