Przełom w sprawie wyroku TK z 4 czerwca 2024 r.: Emeryci nie będą już musieli procesować się z ZUS o 64 tys. zł wyrównania i podwyżkę emerytury o 1200 zł

• Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. istotny dla niemal 200 tys. emerytów
• Wyrok TK nieopublikowany w Dzienniku Ustaw – ZUS nie chce go stosować, interweniuje Rzecznik Praw Obywatelskich
• Rada Ministrów podejmuje uchwałę wykluczającą możliwość publikowania wyroków TK w Dzienniku Ustaw
• W związku z brakiem odpowiedzi – RPO ponawia swoje wystąpienie, powołując się na ważną w sprawie opinię Komisji Weneckiej
• W międzyczasie – sądy powszechne raz orzekają na korzyść, a innym razem na niekorzyść emerytów
• Przełom w sprawie – będzie specustawa przeliczeniowa, na podstawie której 200 tys. emerytów otrzyma od ZUS nawet 64 tys. zł wyrównania i emeryturę wyższą o niemal 1200 zł
• Na jakie wyrównanie i podwyżkę emerytury – w związku z wyrokiem TK – mogą liczyć emeryci?

Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. istotny dla niemal 200 tys. emerytów

O wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20) i wynikających z niego skutkach dla nawet 200 tys. emerytów można przeczytać więcej w poniższych artykułach:

W telegraficznym skrócie – na podstawie tego wyroku:

1. osoby, które pobierały wcześniejszą emeryturę na podstawie któregoś z przepisów wymienionych w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. na podstawie przepisów: art. 46, 50, 50a, 50e lub 184, a także art. 88 lub art. 88a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela i wniosek o ww. emeryturę złożyły przed 6 czerwca 2012 r. (tj. przed ogłoszeniem ustawy zmieniającej ustawę z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wprowadzającej ww. przepis art. 25 ust. 1b ustawy)

i następnie

2. złożyły wniosek o emeryturę powszechną,

jak również

3. nie nabyły prawa do emerytury wynikającej z osiągnięcia wieku emerytalnego przed 1 stycznia 2013 r. – jak bowiem wskazał TK w uzasadnieniu wyroku „tylko w przypadku takich osób doszło bowiem do niekonstytucyjnego zastosowania skarżonej normy prawnej, co było związane z ich nieświadomością co do skutku podjętej decyzji”,

nie powinny mieć – z powodu przejścia na ww. wcześniejszą emeryturę – pomniejszanej wysokości emerytury powszechnej (tzn. podstawa obliczenia ich emerytury powszechnej, nie powinna być pomniejszana o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne).

Wyrok TK nieopublikowany w Dzienniku Ustaw – ZUS nie chce go stosować, interweniuje Rzecznik Praw Obywatelskich

Zgodnie z art. 190 ust. 2 Konstytucji RP – orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, m.in. w sprawach zgodności ustaw z Konstytucją, podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony, a jeżeli akt nie był ogłoszony – w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Omawiany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20 – jest wyrokiem, który dotyczy zgodności ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (a konkretniej jej art. 25 ust. 1b) z Konstytucją i jako taki – zgodnie z ww. przepisem – powinien zostać ogłoszony w Dzienniku Ustaw, czyli w organie urzędowym, w którym ogłoszona została ww. ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Do dnia dzisiejszego – ww. wyrok nie doczekał się jednak takiej publikacji. Jego treść dostępna jest wyłącznie na stronie internetowej Trybunału Konstytucyjnego (pod adresem: LINK) w publikowanym przez TK Zbiorze Urzędowym Orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (seria A, z dnia 19 sierpnia 2024 r., poz. 67). Zbiór ten, nie jest jednak organem urzędowym, w którym została ogłoszona ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem ww. publikacja – co nie ulega wątpliwości – nie czyni zadość wymogowi wynikającemu z art. 190 ust. 2 Konstytucji RP.

W związku z powyższym, ZUS – w piśmie do INFOR.PL – poinformował, iż każde pismo świadczeniobiorcy, z którego przynajmniej w sposób pośredni będzie wynikać, iż dotyczy ono żądania ponownego ustalenia wysokości emerytury z zastosowaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r., bez względu na sposób nazewnictwa tego pisma, tj. „skarga”, „wniosek”, „podanie” – zostanie przez organ rentowy zakwalifikowane jako skarga o wznowienie postępowania w trybie art. 145a k.p.a. i następnie – zostanie przez ZUS wydana decyzja o odmowie wznowienia postępowania, z uwagi na brak – w ocenie ZUS – podstawy prawnej wznowienia, spowodowanej brakiem publikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego w Dzienniku Ustaw. Poniżej fragment ww. stanowiska ZUS:

„Z uwagi na to, że ww. wyrok TK nie został dotychczas ogłoszony w Dzienniku Ustaw, brak jest podstaw do wznowienia postępowania w sprawie emerytury obliczonej z zastosowaniem art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, zakończonego decyzją ostateczną. W związku z powyższym, w razie złożenia skargi o wznowienie tego postępowania, organ rentowy wyda decyzję o odmowie wznowienia postępowania, z uwagi na brak podstawy prawnej wznowienia. Od tej decyzji świadczeniobiorcy przysługuje odwołanie do sądu powszechnego.”

Z pełną treścią powyższego stanowiska ZUS, można zapoznać się w poniższym artykule:

W powyższej sprawie – w związku z wpływem licznych wniosków osób, które nie mogą skorzystać z rozstrzygnięcia TK – w dniu 21 października br. zainterweniował Rzecznik Praw Obywatelskich. Zwrócił się on do Prezesa Rady Ministrów, do zakresu odpowiedzialności którego, należy wydawanie Dziennika Ustaw, przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji – o wyjaśnienie podstaw faktycznych i prawnych wstrzymywania ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20.

Rada Ministrów podejmuje uchwałę wykluczającą możliwość publikowania wyroków TK w Dzienniku Ustaw

W tym miejscu, warto również wspomnieć, że w międzyczasie – tj. dnia 18 grudnia 2024 r. (czyli już po ww. wystąpieniu RPO) – Rada Ministrów podjęła uchwałę (nr 162) w sprawie przeciwdziałania negatywnym skutkom kryzysu konstytucyjnego w obszarze sądownictwa (M.P. z 2024 r., poz. 1068), z której wynika, że:

• Rada Ministrów uznaje, że Trybunał Konstytucyjny w aktualnym składzie jest niezdolny do wykonywania zadań określonych w art. 188 i art. 189 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz, że
• Rada Ministrów wyraża stanowisko, zgodnie z którym ogłaszanie w dziennikach urzędowych rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego mogłoby doprowadzić do utrwalenia stanu kryzysu praworządności. Wobec tego – Rada Ministrów uznaje, że nie jest dopuszczalne ogłaszanie dokumentów, które zostały wydane przez organ nieuprawniony.

Powyższe postanowienia wykluczają możliwość opublikowania wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. w Dzienniku Ustaw, co z kolej może uniemożliwiać wznowienie postępowania w sprawie ponownego przeliczenia emerytury i wypłaty wyrównania (w związku z ww. wyrokiem TK), na podstawie art. 145a kodeksu postępowania administracyjnego.

Więcej na ten temat można przeczytać w artykule:

W związku z brakiem odpowiedzi – RPO ponawia swoje wystąpienie, powołując się na ważną w sprawie opinię Komisji Weneckiej

Z uwagi na fakt, iż pomimo upływu dwóch miesięcy od pierwszej interwencji Rzecznika – nie otrzymał on żadnej odpowiedzi w sprawie swojego wystąpienia z dnia 21 października 2024 r. – RPO ponowił swoją interwencję w dniu 19 grudnia 2024 r. Wystosowanym wówczas pismem (znak VII.7060.1.2024.JRO) do ministra Jana Grabca – ponownie zwrócił się o wyjaśnienie w powyższej sprawie (tj. dlaczego wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. nadal nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw), jednocześnie zwracając uwagę, na opinię Komisji Weneckiej z dnia 7 grudnia 2024 r., w której organ ten skrytykował zwłokę w publikacji orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego.

W ww. opinii – Komisja Wenecka (która jest organem doradczym Rady Europy, złożonym z niezależnych ekspertów w dziedzinie prawa konstytucyjnego i międzynarodowego, sędziów sądów najwyższych i trybunałów konstytucyjnych państw członkowskich, członków parlamentów narodowych oraz urzędników służby cywilnej i której celem jest – zapewnianie demokratycznego i sprawnego funkcjonowania instytucji demokratycznych oraz ochrona praw człowieka) – wskazała (w pkt 64 opinii), że „w przypadku orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, w których wydaniu uczestniczył jeden lub więcej nieprawidłowo wybranych sędziów, może być zastrzeżone, że orzeczenia te będą podlegały wzruszeniu w ramach procedury wznowienia postępowania (…), ale niemniej jednak muszą one zostać opublikowane. Wszystkie inne orzeczenia muszą zostać opublikowane bez jakiejkolwiek ingerencji ze strony rządu. Postąpienie w jakikolwiek inny sposób i przyzwolenie rządowi na weryfikację mocy prawnej orzeczenia «stanowiłoby rażące naruszenie niezależności sądu oraz rządów prawa.” Jak podkreślił w swoim wystąpieniu RPO – z opinii tej wynika, że zdaniem Komisji Weneckiej – mimo zastrzeżeń co do składu Trybunału Konstytucyjnego – wyroki TK powinny być ogłaszane w dziennikach urzędowych. Kwestia oceny skuteczności prawnej tych wyroków jest bowiem zastrzeżona dla organów władzy sądowniczej, a nie władzy wykonawczej.

Więcej na temat ww. opinii Komisji weneckiej i jej wpływie na niniejszą sprawę, można przeczytać w artykule:

W międzyczasie – sądy powszechne raz orzekają na korzyść, a innym razem na niekorzyść emerytów

Po wydaniu przez TK wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r. – wielu emerytów (objętych zakresem podmiotowym wyroku TK z 4 czerwca 2024 r.) nie pozostało bezczynnych, czekając na publikację wyroku TK w Dzienniku Ustaw. Składali oni do ZUS wnioski o wznowienie postępowania i ponowne przeliczenie wysokości emerytury oraz wypłatę wyrównania za okres wypłaty zaniżonej emerytury. W następstwie tych wniosków – ZUS wydawał decyzje odmowne, a emeryci – odwoływali się od tych decyzji do sądów powszechnych. W wyniku powyższych odwołań – sądy powszechne raz wydawały decyzje korzystne dla emerytów, a innym razem – wręcz odwrotnie.

Wśród korzystnych dla emerytów rozstrzygnięć, można wymienić m.in.:

• wyrok Sąd Okręgowy w Szczecinie, z dnia 3.07.2024 r., sygn. akt VI U 528/24,
• wyrok Sadu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 15.10.2024 r., sygn. akt VI U 1016/24,
• wyrok Sadu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 31.10.2024 r., sygn. akt VI U 1083/24.
• wyrok Sadu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 19.11.2024 r., sygn. akt VI U 1053/24 oraz
• wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 4.12.2024 r., sygn. akt V U 1524/24.

Sądy powszechne wydawały jednak również wyroki niekorzystne dla emerytów – oddalające ich odwołania od decyzji ZUS odmawiających wznowienia postępowań w sprawie ponownego przeliczenia emerytur. Wszystko zależało nie tylko od tego pod jaki sąd (według właściwości miejscowej) podlegał dany emeryt i jak owy sąd „podchodzi” do sprawy, ale również od – wydziału tego sądu, do którego trafiła sprawa, a nawet od składu osobowego, danego wydziału, orzekającego w danej sprawie. Jak poinformował mec. Konrad Giedrojć na swoim profilu w mediach społecznościowych – zdarzyła się nawet tak kuriozalna sytuacja, w której ten sam sąd i ten sam wydział, w dwóch identycznych sprawach – wydał dwa różne wyroki: jeden korzystny dla emeryta, a drugi nie. Wynikało to z tego, że w sprawach tych – orzekały dwa różne składy osobowe sędziów. Mowa o:

• wyroku Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 9.01.2025 r., sygn. akt U 1213/24 – który był korzystny dla emeryta i zmieniał zaskarżoną decyzję ZUS oraz nakazywał ZUS ponowne przeliczenie emerytury oraz
• wyroku Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 8.01.2025 r., sygn. akt VII U 862/24 – który był niekorzystny dla emeryta i oddalał jego odwołanie od decyzji ZUS odmawiającej ponownego przeliczenia emerytury.

Przełom w sprawie – będzie specustawa przeliczeniowa, na podstawie której 200 tys. emerytów otrzyma od ZUS nawet 64 tys. zł wyrównania i emeryturę wyższą o niemal 1200 zł

Po długim czasie – wreszcie można powiedzieć o przełomie w sprawie wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. i „światełku w tunelu” dla 200 tys. poszkodowanych emerytów. W odpowiedzi na dwie interwencje RPO – minister Maciej Berek (który jest odpowiedzialny za koordynowanie rządowego procesu legislacyjnego), w piśmie z dnia 14 listopada 2024 r. (które trafiło do RPO dopiero 20 stycznia 2025 r.), poinformował, że w Radzie Ministrów dostrzegany jest problem poruszony przez RPO w swoich wystąpieniach (tj. problem braku możliwości ubiegania się przez 200 tys. emerytów, objętych zakresem podmiotowym wyroku TK z 4 czerwca 2024 r., o wznowienie postępowania celem ponownego przeliczenia emerytury, z uwagi na brak publikacji tegoż wyroku w Dzienniku Ustaw) i jest podzielana opinia o konieczności podjęcia stosownych działań legislacyjnych. Minister Maciej Berek wyjaśnił, że – w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów prace prowadził zespół roboczy, który analizował zagadnienia prawne i faktyczne dotyczące sytuacji osób, które przed dniem 6 czerwca 2012 r. przeszły na wcześniejszą emeryturę. Uwzględniając efekty jego prac uzgodniono, że – Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ma przygotować projekt ustawy gwarantującej ubezpieczonym prawo do świadczeń emerytalnych zgodnych ze standardem konstytucyjnym.

– „W mojej ocenie przyjęcie stosownych regulacji gwarantujących świadczenia zgodne ze standardem konstytucyjnym powinno stanowić istotę przedstawionego problemu w kontekście gwarancji wolności i praw człowieka i obywatela” – podsumował minister.

Pismo to, zostało również skierowane do wiadomości ministry rodziny, pracy i polityki społecznej – Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, która ma zająć się przygotowaniem specustawy przeliczeniowej.

To bardzo ważna informacja dla niemal 200 tys. emerytów objętych zakresem podmiotowym wyroku TK z 4 czerwca 2024 r., którzy – w przypadku wejścia w życie wspomnianej powyżej specustawy przeliczeniowej – bez konieczności „procesowania się” z ZUS-em, na podstawie przepisów wynikających z tejże ustawy – będą mieli prawo do ponownego przeliczenia swoich emerytur i otrzymania jednorazowych wyrównań sięgających nawet 64 tys. zł oraz podwyżek świadczenia o niemal 1200 zł.

Na chwilę obecną – projekt specustawy przeliczeniowej, o którym poinformował minister Maciej Berek, nie ujrzał jeszcze co prawda „światła dziennego”, ale miejmy nadzieję, że pozostaje to tylko kwestią czasu.

Odnośnie braku publikacji wyroku TK z dnia 4 czerwca 2024 r. w dzienniku ustaw, która to mogłaby stanowić podstawę do wznawiania postępowań w sprawie ponownego przeliczenia emerytur – minister Maciej Berek poinformował natomiast iż – kwestia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw rozstrzygnięcia TK, jest przez Radę Ministrów postrzegana identycznie, jak w przypadku innych rozstrzygnięć TK wydanych po podjęciu przez Sejm RP uchwały z dnia 6 marca 2024 r. w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego lat 2015-2023 w kontekście działalności Trybunału Konstytucyjnego. Zgodnie z tą uchwałą – „naruszenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i prawa w działalności Trybunału Konstytucyjnego przybrały skalę, która uniemożliwia temu organowi wykonywanie ustrojowych zadań w zakresie kontroli konstytucyjności prawa, w tym ochrony praw człowieka i obywatela”. Wspomniany wyrok TK został wydany w składzie z udziałem pana Justyna Piskorskiego, który – zgodnie z ww. uchwałą – nie jest sędzią Trybunału Konstytucyjnego. Na publikację wyroku TK w dzienniku Ustaw – nie ma zatem raczej co liczyć.

Z pełną treścią odpowiedzi ministra Macieja Berka na wystąpienia RPO – można zapoznać się poniżej:

Na jakie wyrównanie i podwyżkę emerytury – w związku z wyrokiem TK – mogą liczyć emeryci?

Zgodnie z szacunkami przedstawionymi przez ZUS w piśmie z dnia 26 czerwca 2023 r., znak 992600.035.11.2023, skierowanym do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie toczącej się jeszcze wówczas przed Trybunałem sprawy o sygn. akt SK 140/20 – ZUS stwierdził, że „szacunkowa przeciętna miesięczna podwyższa świadczenia dla osób (tj. osób, które miały prawo do emerytury "wcześniejszej" przed 1 stycznia 2013, data przyznania im prawa do emerytury powszechnej przypada po 2012 r. oraz miały pomniejszaną podstawę obliczenia emerytury powszechnej) wynosi 1191 zł, a przeciętna kwota wyrównania – 64075 zł”.

Sprawdź >>> Dziennik Gazeta Prawna - subskrypcja cyfrowa

Podstawa prawna:

• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20
• Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 14.06.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 572)