Nowości dla kierowców. Redukcja punktów karnych tylko za mniejsze wykroczenia, prawo jazdy kat. B dla 17-latków z osobą towarzyszącą, okres próbny (projekt)

• Będzie można wydawać prawo jazdy kat. B osobom, które ukończyły 17 lat
• Okres próbny
• Nowa przesłanka zatrzymania prawa jazdy
• Nowe zasady wydania polskiego prawa jazdy na podstawie zagranicznego prawa jazdy
• Usunięcie wymogu posiadania akredytacji kuratora oświaty przez przedsiębiorcę prowadzącego ośrodek szkolenia kierowców
• Redukcja punktów karnych tylko za naruszenia mniejszej wagi
• Nowa przesłanka odmowy wydania prawa jazdy i cofnięcia uprawnień - kierowanie pojazdem silnikowym bez uprawnień
• Doprecyzowanie przepisów o zakończeniu egzaminu na prawo jazdy
• Pozostałe zmiany
• Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?
• Przepisy przejściowe

Będzie można wydawać prawo jazdy kat. B osobom, które ukończyły 17 lat

Projekt przewiduje przywrócenie możliwości wydawania prawa jazdy kategorii B osobom, które osiągnęły wiek 17 lat i uzyskały pisemną zgodę rodziców lub opiekunów, w powiązaniu z wdrożeniem regulacji dotyczących okresu próbnego, oraz wprowadzeniem systemu jazdy w towarzystwie doświadczonego kierowcy.
Obecnie prawa jazdy kategorii B są wydawane 17-latkom m.in. w Austrii, Estonii, Francji, Danii, Luksemburgu, Holandii oraz w Niemczech. Ale też z badań Instytutu Transportu Samochodowego wynika, że problem młodych kierowców posiadających prawo jazdy krócej niż 2 lata jest jednym z głównych problemów zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego w większości krajów wysoko zmotoryzowanych.

Minister Infrastruktury wskazuje, że ta zmiana powinna mieć pozytywny wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego, bowiem doświadczony kierowca-pasażer będzie nadzorował nieletniego kierującego, udzielał mu pomocy i doradzał. Powinno to skutkować rozwinięciem u młodego kierującego poczucia odpowiedzialności za kierownicą uświadomieniem mu niebezpieczeństw wynikających z nadmiernej i niedostosowanej do warunków ruchu prędkości.

Omawiana zmiana przepisów zakłada, że prawo jazdy kategorii B wydane osobie, która nie ukończyła 18 lat będzie uprawniało tą osobę wyłącznie do kierowania:
1) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - do czasu ukończenia 18 lat;
2) w towarzystwie pasażera znajdującego się na przednim siedzeniu, w przypadku pojazdu samochodowego innego niż czterokołowiec - przez okres 6 miesięcy licząc od dnia otrzymania prawa jazdy, jednak nie dłużej niż do czasu ukończenia 18 lat.

Osoba towarzysząca 17-letniemu kierowcy musi spełniać łącznie następujące warunki:
1) mieć ukończone 25 lat;
2) posiadać prawo jazdy kategorii B od co najmniej 5 lat, które nie jest zatrzymane na podstawie art. 135 ust. 1 pkt 2 albo art. 135a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym;
3) nie podlegać zakazowi prowadzenia pojazdów w ciągu ostatnich 5 lat;
4) nie znajdować się pod wpływem alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu.

Wymogi w zakresie dotyczącym wieku i czasu posiadania uprawnień nie będą miały zastosowania do instruktorów i egzaminatorów, którzy uzyskali uprawnienia na podstawie odrębnych przepisów przed ukończeniem 25 lat oraz posiadają prawo jazdy kategorii B przez okres krótszy niż 5 lat.

Przewiduje się, że ww. „młody kierowca”, jako beneficjent nowych regulacji będzie odpowiedzialny za ich stosowanie. Wydawane mu będzie prawo jazdy opatrzone kodem wskazującym, że jego posiadacz jest obowiązany kierować pojazdem określonym w prawie jazdy kategorii B, innym niż czterokołowiec, wyłącznie w towarzystwie pasażera spełniającego wymogi określone w art. 8a ust. 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami - przez okres 6 miesięcy licząc od dnia uzyskania prawa jazdy, jednak nie dłużej niż do czasu ukończenia 18 lat oraz do czasu ukończenia 18 lat w przypadku przewozu osób poniżej 18 lat.

To na „młodym kierowcy” będzie spoczywał obowiązek weryfikacji trzeźwości, wieku, uprawnień i niekaralności pasażera. Prowadzenie pojazdu bez wymaganego doświadczonego pasażera spełniającego wymogi określone w art. 8a ust. 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami traktowane będzie jako jazda bez uprawnień. Oznacza to, że kierowca taki popełni wykroczenie, które zgodnie z art. 94 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2023 r. poz. 2119 oraz z 2024 r. poz. 1907) podlega karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny nie mniejszej niż 1 500 zł.

Prawo jazdy wydane kierowcy, który ukończył 17 rok życia będzie zawierało w swej treści kod ograniczający zakres uprawnień. Rodzaj tego kodu zostanie wskazany w przepisach rozporządzenia ministra właściwego do spraw transportu, wydanego na podstawie delegacji ustawowej z art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami.

Okres próbny

Powyższe przepisy mają być ściśle powiązane z przewidzianym projektowaną ustawą wdrożeniem rozwiązań dotyczących okresu próbnego.

Minister Infrastruktury wskazał, że przepisy dotyczące okresu próbnego, zawarte w rozdziale 14 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami od ponad 10 lat oczekują na wejście w życie. Na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 957, z późn. zm.) przepisów ww. rozdziału 14 nie stosuje się do czasu wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających przekazywanie danych na zasadach określonych w art. 100aa–100aq ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym. Aktualnie nie jest znana data ogłoszenia komunikatu określającego termin wdrożenia omawianych rozwiązań technicznych.

Przepisy zawarte w nowym - dodawanym niniejszą nowelizacją - Rozdziale 13a Prawa o ruchu drogowym, przewidują, że osoby, które po raz pierwszy uzyskały prawo jazdy kategorii B (data pewna i aktualnie dostępna w centralnej ewidencji kierowców) będą objęte okresem próbnym trwającym 2 lata, a w przypadku nieletniego posiadacza prawa jazdy kategorii B okres próbny będzie trwał od dnia uzyskania prawa jazdy do ukończenia 18 roku życia i następnie 2 lata, jak u pozostałych kierowców (w sumie do 3 lat).

W okresie próbnym kierujący pojazdem będą objęci surowszymi regulacjami. Planuje się bowiem wprowadzenie zakazu:
1) spożywania alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu;
2) przekraczania prędkości 50 km/h na obszarze zabudowanym, 80 km/h poza obszarem zabudowanym oraz 100 km/h na autostradzie i drodze ekspresowej dwujezdniowej;
3) wykonywania przewozu osób taksówką albo w ramach przewozu okazjonalnego w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1539, z późn. zm.).

Ponadto osoby objęte okresem próbnym, które nie ukończyły 18 lat, będą mogły przewozić inne osoby nieletnie wyłącznie w towarzystwie dorosłego doświadczonego kierowcy - pasażera spełniającego wymagania określone w projektowanych przepisach ustawy.

Dodatkowo w okresie próbnym kierowca będzie zobowiązany odbyć kurs dokształcający w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz praktyczne szkolenie w zakresie zagrożeń w ruchu drogowym po upływie 4 miesięcy od dnia rozpoczęcia okresu próbnego, ale nie później niż przed upływem 12 miesięcy do dnia jego zakończenia. Po odbyciu szkolenia kierowca będzie zobowiązany przedstawić staroście zaświadczenia o ukończeniu szkolenia i kursu przed upływem okresu próbnego.

Uwzględniając stosunkowo małą liczbę Ośrodków Doskonalenia Techniki Jazdy – około 51 podmiotów funkcjonujących na 31 obiektach szkoleniowych – przesądzono, że zasadne jest dodanie regulacji umożliwiającej Ośrodkom Doskonalenia Techniki Jazdy zawarcie porozumienia dotyczącego prowadzenia wyżej wymienionych szkoleń i kursów.

Takie porozumienia o odpłatnym uczestnictwie osoby szkolonej w kursie lub szkoleniu, o których mowa w art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami mogłyby być zawierane z wojewódzkim ośrodkiem ruchu drogowego albo ośrodkiem szkolenia kierowców posiadającym poświadczenie potwierdzające spełnianie dodatkowych wymagań, o których mowa w art. 31 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami.

Nowa przesłanka zatrzymania prawa jazdy

Nowelizacja ma także dodać nową przesłankę zatrzymania prawa jazdy. Będzie to kierowanie pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h na drodze jednojezdniowej dwukierunkowej poza obszarem zabudowanym.

Przewiduje się również zwiększenie uprawnień Policji w zakresie zatrzymywania praw jazdy kierującego pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h. Dotychczas powyższe przekroczenie prędkości skutkowało zatrzymaniem prawa jazdy wyłącznie w przypadku kierowania pojazdem na obszarze zabudowanym.

Nowe zasady wydania polskiego prawa jazdy na podstawie zagranicznego prawa jazdy

Nowelizacja przewiduje zmianę przepisów polegającą na umożliwieniu osobie posiadającej prawo jazdy wydane w kraju trzecim złożenia wniosku o wydanie polskiego prawa jazdy oraz prowadzenia przez organ wydający prawa jazdy postępowania administracyjnego w przedmiocie wydania polskiego prawa jazdy przed upływem wymaganych 185 dni pobytu w Polsce wnioskodawcy.

Obecnie aby dokonać wymiany zagranicznego prawa jazdy kierowca, który nie ma polskiego obywatelstwa musi spełniać wymóg tzw. rezydencji, czyli przebywać na terytorium RP co najmniej 185 dni.

Ponadto postępowanie administracyjne w przedmiocie wydania prawa jazdy jest czasochłonne; starostwa odnotowują zwiększoną liczbę postępowań w tym zakresie, a w ramach tych postępowań należy potwierdzić uprawnienia kierowcy w kraju będącym wystawcą prawa jazdy.
Tym samym, posiadacz zagranicznego prawa jazdy, który wiąże swoją przyszłość z Polską i chciałby podjąć pracę jako kierowca nie tylko musi czekać 185 dni, aby zgodnie z przepisami złożyć wniosek o wydanie mu polskiego prawa jazdy, ale również musi czekać niejednokrotnie kilka miesięcy na wydanie decyzji w przedmiocie wydania mu prawa jazdy.

Usunięcie wymogu posiadania akredytacji kuratora oświaty przez przedsiębiorcę prowadzącego ośrodek szkolenia kierowców

Omawiany projekt przewiduje usunięcie wymogu posiadania akredytacji kuratora oświaty, zawartego w art. 31 ust. 1 pkt 5 ustawy o kierujących pojazdami, jako dublującego kompetencje nadzorcze starosty w zakresie dotyczącym jakości kształcenia oferowanego przez Ośrodki Szkolenia Kierowców posiadające poświadczenie potwierdzające spełnianie dodatkowych wymagań w zakresie prawa jazdy kategorii A, B, C lub D.

Redukcja punktów karnych tylko za naruszenia mniejszej wagi

Nowelizacja zakłada też ograniczenie możliwości redukcji punktów przyznawanych za naruszenie przepisów ruchu drogowego, tak aby te punkty mogły być usuwane tylko w przypadku naruszeń przepisów ruchu drogowego o mniejszej wadze.

W obecnym stanie prawnym osoba wpisana do ewidencji kierujących pojazdami może raz na 6 miesięcy na własny koszt uczestniczyć w szkoleniu, którego odbycie powoduje zmniejszenie liczby punktów karnych.

Przedmiotowego szkolenia nie może odbyć jedynie kierowca, który dopiero uzyskał uprawnienia, tj. nie upłynął rok od dnia wydania mu po raz pierwszy prawa jazdy. Pozostali kierowcy mogą co 6 miesięcy zmniejszać o 6 liczbę punktów karnych, co osłabia funkcję prewencyjną tego środka karnego i wpływa negatywnie na bezpieczeństwo ruchu drogowego.

Nowa przesłanka odmowy wydania prawa jazdy i cofnięcia uprawnień - kierowanie pojazdem silnikowym bez uprawnień

Nowe przepisy wprowadzą nową przesłankę odmowy wydania prawa jazdy i cofnięcia uprawnień - kierowanie pojazdem silnikowym bez uprawnień. Osoba, która kierowała pojazdem, pomimo zatrzymania jej prawa jazdy lub elektronicznego prawa jazdy, będzie karana cofnięciem jej uprawnień.

W aktualnym stanie prawnym na podstawie art. 102 ust. 1d ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami osoba, która kierowała pojazdem silnikowym bez uprawnień (wydano decyzję administracyjną o zatrzymaniu na 3 miesiące jej prawa jazdy albo zatrzymano prawo jazdy na podstawie art. 135 ust. 1 pkt 2 lub 2a albo art. 135a ust. 1 pkt 2 lub 2a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym) ma jedynie przedłużany okres, na który zatrzymano prawo jazdy, do 6 miesięcy – na podstawie decyzji administracyjnej wydawanej przez starostę.
W przypadku zbiegu postępowania w przedmiocie wydania decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy na 3 miesiące (decyzja, o której mowa w art. 102 ust. 1c ustawy, nie została jeszcze wydana) starosta wydaje decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy na okres 6 miesięcy.
Zdaniem Ministra Infrastruktury, obecne przepisy stoją w sprzeczności z zasadami bezpieczeństwa ruchu drogowego, które zakładają, że osoby kierujące pojazdem bez stosownych uprawnień winny być surowo karane. Przepis art. 180a ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2024 r. poz. 17, z późn. zm.) stanowi, że „Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu, prowadzi pojazd mechaniczny, nie stosując się do decyzji właściwego organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”.

Z tego powodu zasadne jest aby osoba, o której mowa w art. 102 ust. 1d ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, która kierowała pojazdem, pomimo zatrzymanego prawa jazdy, była karana cofnięciem jej uprawnień.

W konsekwencji omawiana nowelizacja zmieni również art. 102a ustawy przewidując, że osoba, która kierowała pojazdem silnikowym w okresie 3 miesięcznego zatrzymania tymczasowego elektronicznego prawa jazdy albo w okresie zatrzymania tymczasowego elektronicznego prawa jazdy na podstawie art. 135 ust. 1 pkt 2 lub 2a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym – nie otrzyma dokumentu prawa jazdy i będzie traktowana jak osoba, w stosunku do której została wydana decyzja o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami.

Doprecyzowanie przepisów o zakończeniu egzaminu na prawo jazdy

W obecnym brzmieniu art. 52 ust 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami przerwanie egzaminu na prawo jazdy jest możliwe jedynie w przypadku, gdy zachowanie osoby zdającej zagraża bezpośrednio życiu i zdrowiu uczestników ruchu drogowego.

Powyższe budzi wątpliwości interpretacyjne oraz nie uwzględnia możliwości przerwania egzaminu na prawo jazdy w przypadku, gdy zachowanie osoby zdającej nie zagraża bezpośrednio życia i zdrowia uczestników ruchu drogowego ale naraża na uszkodzenie pojazd egzaminacyjny lub zagraża bezpieczeństwu egzaminatora lub innych pasażerów pojazdu egzaminacyjnego.

Dlatego omawiana nowelizacja doprecyzuje, że część praktyczna egzaminu może zostać zakończona przed wykonaniem wszystkich określonych zakresem egzaminu zadań w przypadku, gdy zachowanie osoby zdającej może zagrażać życiu lub zdrowiu egzaminatora albo bezpośrednio wpływa na bezpieczeństwo ruchu drogowego.

Pozostałe zmiany

Omawiana nowelizacja ma również:

1) znieść ograniczenia w zakresie podejmowania działalności gospodarczej przez egzaminatorów zatrudnionych w wojewódzkim ośrodku ruchu drogowego, poprzez uchylenie art. 63 ust. 5 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami.
Jednocześnie zaproponowano zmianę brzmienia art. 63 ust. 3 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami przewidującą, że egzaminator zatrudniony w wojewódzkim ośrodku ruchu drogowego nie może podejmować dodatkowych zajęć zarobkowych bez pisemnego powiadomienia dyrektora wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego ani wykonywać czynności lub zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy lub podważających zaufanie do wykonywania zawodu egzaminatora.

2) doprecyzować klauzulę zastępującą pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań w treści oświadczenia o stanie zdrowia kandydata na kierowcę.
Oświadczenie, składane w formie ankiety uprawnionemu lekarzowi pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań będzie uzupełnione o klauzulę następującej treści: „Świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia wynikającej z art. 233 § 6 Kodeksu karnego oświadczam, że dane zawarte we wniosku są zgodne z prawdą”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Zmiana ta ma ułatwić pociągnięcie do odpowiedzialności karnej osoby, która złożyła fałszywe oświadczenie.

3) uzupełnić skład Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego o przedstawiciela Głównego Inspektora Transportu Drogowego. Przewiduje się, że powyższa zmiana wpłynie korzystnie na prace Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego.

4) złagodzić sankcję związaną z cofnięciem świadectwa kwalifikacji zawodowej kierowcy.
Przewiduje się uchylenie regulacji zobowiązującej starostę do obligatoryjnego wydawania decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem, w przypadku gdy uzyskał on informację o cofnięciu świadectwa kwalifikacji zawodowej, na podstawie którego dokonano w prawie jazdy wpisu, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy (potwierdzającego odbycie kwalifikacji wstępnej, kwalifikacji wstępnej przyspieszonej, kwalifikacji wstępnej uzupełniającej, kwalifikacji wstępnej uzupełniającej przyspieszonej albo szkolenia okresowego, o których mowa w rozdziale 7a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym).

Zdaniem Ministra Infrastruktury za wystarczające należy uznać przewidziane w art. 103a ust. 1 ustawy o kierujących pojazdami unieważnianie przez starostę z urzędu karty kwalifikacji kierowcy po uzyskaniu informacji o cofnięciu świadectwa kwalifikacji zawodowej, na podstawie którego ta karta została wydana.

W konsekwencji projektuje się znowelizowanie ustawy z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1997 z późn. zm.), tak aby uwzględnić regulacje dotyczące unieważniania wpisu kodu 95 w prawie jazdy po uzyskaniu informacji o cofnięciu świadectwa kwalifikacji zawodowej, na podstawie którego ten wpis został dokonany.

Powyższa zmiana wpłynie pozytywnie na jej odbiorców, bowiem utracą oni wyłącznie wpisywany do prawa jazdy kod 95, a nie posiadane uprawnienia do kierowania pojazdami.

5) zwiększenie dopuszczalnej prędkości ciągników rolniczych z 30 km/h do 40 km/h. Jak argumentuje Minister Infrastruktury,

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Omawiany projekt zakłada, że wyżej opisane zmiany wejdą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Wyjątkami mają być art. 1 pkt 3 lit. a tiret drugi (regulacja dotycząca przedłużonego okresu próbnego), art. 1 pkt 4 lit. a tiret drugi (regulacja dotycząca przedłużonego okresu próbnego) oraz art. 2 pkt 13 (regulacja dotycząca szkoleń kierowców znajdujących się w okresie próbnym oraz dotycząca przedłużania okresu próbnego), które wejdą w życie po upływie roku od dnia ogłoszenia.

Przepisy przejściowe

Przepisy przejściowe tej nowelizacji przewidują, że:
1) do postępowań w przedmiocie zatrzymania prawa jazdy, przedłużenia okresu próbnego, cofnięcia uprawnienia do kierowania pojazdami oraz spraw z zakresu uprawnień kierowców wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się odpowiednio przepisy w brzmieniu dotychczasowym.

2) do osób, które uzyskały uprawnienia do kierowania pojazdami przed dniem wejścia w życie tej nowelizacji oraz do osób, które w okresie 6 lat od dnia wejścia w życie tej nowelizacji ukończyły z wynikiem pozytywnym kurs dla kandydatów na instruktorów, o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt 6 ustawy o kierujących pojazdami , albo ukończyły z wynikiem pozytywnym kurs kwalifikacyjny, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 6 ustawy o kierujących pojazdami , stosuje się przepisy dotychczasowe dotyczące obliczania okresu posiadania uprawnienia do kierowania pojazdami.

3) do osób, które przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy rozpoczęły szkolenie, o którym mowa w art. 17 ust. 6a ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw , stosuje się przepisy dotychczasowe.

Źródło: Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (UC76)