Azyl polityczny dla M. Romanowskiego na Węgrzech [fakty i komentarze]

• Węgierski rząd udzielił azylu politycznego posłowi PiS Marcinowi Romanowskiemu
• Rząd Węgier: w Polsce panuje kryzys praworządności
• Adwokat B. Lewandowski: polski rząd i Prokuratura Krajowa narusza prawa i wolności
• Premier Węgier Wiktor Orban: w tej chwili stosunki polsko-węgierskie są na najniższym poziomie
• Reakcje koalicji rządowej w Polsce
• Stanowisko Komisji Europejskiej
• Informacje z Policji
• Opinie ekspertów
• Na czym polega Europejski Nakaz Aresztowania
• Komentarze na Węgrzech
• Komentarz Marcina Romanowskiego
• Co polska Prokuratura Krajowa zarzuca Romanowskiemu?
• Harmonogram wydarzeń w sprawie Romanowskiego
• Reakcje środowiska PiS

Węgierski rząd udzielił azylu politycznego posłowi PiS Marcinowi Romanowskiemu

"Rząd Węgier uwzględnił wniosek posła Marcina Romanowskiego i udzielił mu ochrony międzynarodowej na podstawie ustawy o prawie azylu z 2007 r. w związku z podejmowaniem przez polski rząd i podległą mu Prokuraturą Krajową działań naruszających jego prawa i wolności" - napisał w czwartek popołudniu na platformie X obrońca Romanowskiego mec. Bartosz Lewandowski.

Rząd premiera Węgier Viktora Orbana kilkukrotnie w ostatnich latach dawał schronienie politykom ściganym w ich krajach. W 2018 r. azyl na Węgrzech otrzymał były premier Macedonii Nikoła Gruewski (2006-2016), który w swoim kraju został skazany na dwa lata więzienia za korupcję. W połowie lutego 2023 r. w węgierskiej ambasadzie w Brazylii schronił się były prezydent tego kraju Jair Bolsonaro, który był ścigany przez wymiar sprawiedliwości za szereg przestępstw. Z kolei na początku czerwca br. dziennikarze śledczy z portalu Frontstory.pl poinformowali, że w luksusowym hotelu w Budapeszcie od kilku miesięcy przebywał Daniel Obajtek, były szef Orlenu, poszukiwany wówczas w Polsce przez komisję śledczą i prokuraturę.

Rząd Węgier: w Polsce panuje kryzys praworządności

Informację tę potwierdził w rozmowie z portalem mandiner.hu szef kancelarii premiera Węgier Viktora Orbana Gergely Gulyas, który ocenił, że w Polsce panuje kryzys praworządności. Pytany, co konkretnie ma na myśli, odpowiedział: "Na przykład polski rząd nie realizuje orzeczeń polskiego Trybunału Konstytucyjnego. Lekceważąc immunitet czy ułaskawienie prezydenta, używa narzędzi prawa karnego przeciwko swoim politycznym rywalom. Minister sprawiedliwości z powodów politycznych zmienił prezesów sądów i bezprawnie zwolnił prokuratora".

Adwokat B. Lewandowski: polski rząd i Prokuratura Krajowa narusza prawa i wolności

Mec. Lewandowski doprecyzował w swoim wpisie, że uwzględnienie wniosku b. wiceministra jest związane z "podejmowaniem przez polski rząd i podległą mu Prokuraturę Krajową działań naruszających jego prawa i wolności". Kolejną przyczyną, dla której rząd węgierski udzielił azylu Romanowskiemu miała być "bezpośrednia ingerencja i wpływ polityków obecnej większości rządzącej w Polsce na prowadzone śledztwo, co wykazano dokumentami będącymi w posiadaniu posła".

Mec. Lewandowski przekazał, że we wniosku o udzielenie ochrony Romanowskiemu wskazano, iż w styczniu tego roku doszło do "bezprawnego przejęcia" Prokuratury Krajowej w celu "rozpoczęcia kampanii ścigania oponentów politycznych" w kraju. Zawarto w nim także materiał w postaci wpisów i wypowiedzi obecnej większości rządzącej, który - w ocenie Lewandowskiego - "bezpośrednio świadczy o zaangażowaniu służb w zwalczanie członków partii opozycyjnych".

Obrońca Romanowskiego wskazał, że we wniosku do węgierskich organów poseł informował, że nie może liczyć w Polsce na sprawiedliwy proces sądowy. To z kolei ma być spowodowane "politycznym zaangażowaniem części sędziów jawnie popierających obecnego ministra sprawiedliwości, prokuratora generalnego Adama Bodnara". Ponadto - pisał Lewandowski - ci sędziowie mają publicznie deklarować "konieczność dokonywania tzw. rozliczeń, a zatem skazywania polityków największej opozycyjnej partii w Polsce".

"Poseł Marcin Romanowski zdecydował się na złożenie wniosku o ochronę międzynarodową, aby zwrócić uwagę społeczności międzynarodowej na sytuację w Polsce i represje polityczne, które dotykają partie opozycyjne w naszym kraju" - dodał mec. Lewandowski.

Obrońca zaznaczył, że b. wiceminister może zmierzyć się z zarzutami formułowanymi przez śledczych "w momencie przywrócenia w Polsce standardów państwa praworządnego". Mecenas podkreślił ponadto, że udzielenie Romanowskiemu azylu jest pierwszym od 1989 r. przypadkiem przyznania polskiemu politykowi ochrony międzynarodowej w innym kraju. "Nie było przypadku, aby takiej ochrony udzielił inny kraj Unii Europejskiej po przystąpieniu Polski do tej organizacji międzynarodowej" - dodał mecenas.

Premier Węgier Wiktor Orban: w tej chwili stosunki polsko-węgierskie są na najniższym poziomie

Wcześniej w czwartek Orban w wywiadzie z węgierskimi mediami ocenił, że w tej chwili stosunki polsko-węgierskie są na najniższym poziomie, "bo liberalna polska tęczowa koalicja nie potrafi rozróżnić polityki partyjnej od państwowej". Dziennikarze zapytali, czy Węgry przyjmą polskich uchodźców politycznych. W odpowiedzi Orban oświadczył: „Oferujemy schronienie każdemu, kto spotyka się z prześladowaniami politycznymi w swoim kraju”.

Reakcje koalicji rządowej w Polsce

Niedługo po opublikowanym przez Lewandowskiego wpisie, do sprawy na portalu X odniósł się marszałek Sejmu Szymon Hołownia, który poinformował, że polecił szefowi kancelarii Sejmu i służbom prawnym ustalenie, w jaki sposób jak najszybciej można zaprzestać wypłacania Romanowskiemu (PiS) uposażenia poselskiego. "Rozumiem, że wybiera też w związku z tym węgierskie utrzymanie" - napisał Hołownia.

Szef MSZ Radosław Sikorski poinformował z kolei, że decyzja węgierskiego rządu uznawana jest przez resort za akt nieprzyjazny wobec Rzeczpospolitej Polskiej i zasad Unii Europejskiej. "Jutro ogłosimy nasze decyzje" - dodał.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych Polski oświadczyło w komunikacie umieszczonym na swej stronie, że "decyzję rządu premiera Viktora Orbana o przyznaniu azylu politycznego Marcinowi Romanowskiemu, poszukiwanemu Europejskim Nakazem Aresztowania, uznaje za akt nieprzyjazny wobec Rzeczypospolitej Polskiej i sprzeczny z elementarnymi zasadami obowiązującymi państwa członkowskie Unii Europejskiej".
W związku z decyzją o przyznaniu azylu Romanowskiemu, do MSZ wezwany został w piątek 20 grudnia rano węgierski ambasador. Rzecznik MSZ Paweł Wroński powiedział, że dyplomatę przyjęła dyrektor Departamentu Polityki Europejskiej Agnieszka Kowalska. "Podczas tego spotkania ambasadorowi Węgier została wręczona nota protestacyjna, związana z decyzją rządu węgierskiego o przyznaniu azylu politycznego, byłemu wiceministrowi sprawiedliwości (Marcinowi) Romanowskiemu" - powiedział Wroński.

Ponadto MSZ do Polski na pilne konsultacje wezwał ambasadora RP na Węgrzech Sebastiana Kęcieka. Rzecznik MSZ pytany, czy rozważane jest wycofanie polskiego ambasadora z Węgier, odparł: "dyplomacja odbywa się również za pomocą pewnych symboli". "Wezwanie na konsultacje do Polski ambasadora polskiego w Budapeszcie oznacza, że nie będzie ambasadora Polski w Budapeszcie, gdyż będzie przebywał na bezterminowych konsultacjach w Warszawie" - powiedział Wroński.

MSZ dodało, że "jeśli Węgry uchybią europejskim zobowiązaniom", Polska wystąpi także do Komisji Europejskiej o wszczęcie postępowania w sprawie Węgier zgodnie z art. 259 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. 

Prokurator Generalny, szef MS Adam Bodnar powiedział 20 grudnia 2204 r. w radiu TOK FM, że "prokuratura będzie podejmowała wszelkie możliwe działania, które są wynikiem zastosowania Europejskiego Nakazu Aresztowania, czyli ta procedura będzie dalej kontynuowana". Szef MS podkreślił, że eksperci, prawnicy dość wyraźnie wskazują, że "sprawa zaczyna mieć naturę bardziej polityczno-dyplomatyczną".
"Zakładam, że nasza dyplomacja będzie wykorzystywała wszystkie dostępne środki, aby wskazać, że tego typu działania ze strony jednego państwa członkowskiego w stosunku do drugiego narusza głęboko, nie tylko nasze relacje bilateralne, ale także narusza zasady lojalności wewnątrz UE" - powiedział Bodnar.
Dodał, że organy i instytucje UE również "powinny mieć to na względzie", zwłaszcza KE.

Bodnar powiedział też, że "być może pan Romanowski i ta cała sprawa jest najzwyczajniej w świecie wykorzystywana przez pana (premiera Węgier Viktora) Orbana do swoich jakiś różnych rozgrywek, które toczą się na zupełnie innym boisku". 

Stanowisko Komisji Europejskiej

W dniu 20 grudnia 2024 r. rzecznik Komisji Europejskiej (KE) Stefan de Keersmaecker, pytany o sprawę posła PiS Marcina Romanowskiego, stwierdził, że państwa członkowskie mają obowiązek wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania.
"Po pierwsze, nie komentujemy konkretnych przypadków. Mogę powiedzieć, że państwa członkowskie mają obowiązek wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania" – przyznał rzecznik KE.

Dodał, że w tym przypadku sędzia na Węgrzech będzie musiał przeanalizować Europejski Nakaz Aresztowania, aby stwierdzić, czy wystąpiły pewne przesłanki, na podstawie których może odmówić jego wykonania.

"Ta finalna decyzja, jeśli chodzi o wykonanie Europejskiego Nakazu Aresztowania, będzie musiała zostać podjęta w ciągu 60 dni" – przypomniał de Keersmaecker.

Jeśli chodzi o azyl, poziom ochrony praw podstawowych i wolności we wszystkich państwach członkowskich jest taki, że wszystkie te kraje są uznawane za bezpieczne - dodał rzecznik.
Dlatego – jak podkreślił - państwo UE może uznać wnioski o azyl złożone przez inny kraj członkowski za dopuszczalne jedynie w bardzo wyjątkowych okolicznościach.

Informacje z Policji

Komendant Główny Policji nadinspektor Marek Boroń powiedział w piątek 20 grudnia 2024 r. w TVN24, że "w momencie, kiedy sąd podjął decyzję o zatrzymaniu i aresztowaniu posła Romanowskiego, policja mogła podjąć czynności". Wyjaśnił, że "wcześniejsze działania policji byłyby bezprawne". "Nie wolno inwigilować osób przed decyzjami organów do tego uprawnionych i my działamy w ramach prawa" - dodał Boroń.

Pytany, od kiedy jako komendant główny policji, wiedział, że Marcin Romanowski jest na Węgrzech, odpowiedział, że "na pewno był już na Węgrzech przed decyzją sądu". Dopytywany, czy przed decyzją z poniedziałku, 9 grudnia, szef KGP odparł: "tak".

"Wystąpiliśmy do prokuratury o wystawienie Europejskiego Nakazu Aresztowania z uwagi na to, że wiedzieliśmy podczas naszej pracy operacyjnej, że poseł jeździł poza granice kraju" - powiedział Boroń. "Wiedzieliśmy w trakcie naszych działań, że jest na Węgrzech od poniedziałku, ale robiliśmy to po tych decyzjach sądu. W związku z powyższym w trakcie tych ustaleń dowiedzieliśmy się, że wyjechał na Węgry przed posiedzeniem sądu" - powiedział.

Komendant przekazał, że praca policyjna dalej będzie kontynuowana. "Idziemy w kierunku czerwonej noty Interpolu. W związku z powyższym my patrzymy na to wielowariantowo. Boroń zapewnił także, że żadnych nacisków politycznych w sprawie posła Romanowskiego nie było.

Opinie ekspertów

Zdaniem dr hab. Ireneusza Kamińskiego, prof. Instytutu Nauk Prawnych PAN, udzielenie Romanowskiemu azylu politycznego przez rząd Węgier zmienia diametralnie sytuację prawną ściganego polityka. Zapytany przez PAP czy państwo UE może nie przekazać innemu państwu poszukiwanego ENA, ekspert zwrócił uwagę, że powszechnie mogłoby się wydawać, że jest to procedura o charakterze automatycznym, ale w rzeczywistości tak nie jest.

Byłemu wiceministrowi sprawiedliwości Marcinowi Romanowskiemu nie grozi ekstradycja nawet w przypadku ewentualnego wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) – ocenił w rozmowie z PAP Daniel Hegedus, węgierski analityk z German Marshall Fund (GMF).
"Ostateczna decyzja w tej sprawie może należeć do TSUE. Biorąc jednak pod uwagę dotychczasowe lekceważenie przez (premiera Węgier) Viktora Orbana orzeczeń sądu, byłoby prawdziwym zaskoczeniem, gdyby Romanowski został poddany ekstradycji z Budapesztu, nawet jeśli Trybunał orzeknie na korzyść Polski" – uważa Hegedus.
Według analityka czwartkowa decyzja wpisuje się szerszą strategię węgierskiego rządu, który "zapewnia azyl swoim nieliberalnym sojusznikom politycznym, borykającym się z kłopotami prawnymi w swoich krajach". Przykładem tej strategii było udzielenie schronienia Nikole Gruewskiemu, premierowi obecnej Macedonii Północnej w latach 2006-16, skazanemu na dwa lata za korupcję.
"Dla Orbana takie przypadki są inwestycjami w przyszłe relacje i sojusze, ponieważ - (w jego ocenie) - kładą podwaliny pod wzajemne przysługi w przyszłości" – zauważył Hegedus.
Zdaniem eksperta azyl dla Romanowskiego można również interpretować jako wiadomość dla Donalda Tuska, że węgierska polityka zagraniczna wobec Polski "będzie w przyszłości kierować się czysto partyzancką logiką, przedkładając relacje z PiS nad oficjalne polsko-węgierskie stosunki dyplomatyczne".
Podobna logika kierowała stosunkami Budapesztu z Waszyngtonem za administracji Joe Bidena, kiedy Orban otwarcie popierał Donalda Trumpa kosztem chłodnych relacji oficjalnych z USA – dodał analityk GMF.

Na czym polega Europejski Nakaz Aresztowania

Zgodnie z regulacjami dotyczącymi ENA (decyzja ramowa z 2002 r.) istnieje możliwość, że państwo, do którego skierowany jest wniosek o wydanie osoby poszukiwanej ENA, zauważy jakieś wątpliwości. „Motyw polityczny może być przesłanką do niewydania poszukiwanego ENA do kraju wnioskującego” – wyjaśnił Kamiński, wskazując, że węgierska decyzja staje się przeszkodą dla wykonania europejskiego nakazu aresztowania przez Węgry.

Jednak rzecznik Prokuratora Generalnego prok. Anna Adamiak stwierdziła w TVN24, że "nawet udzielenie takiej ochrony panu Romanowskiemu, czy też przyznanie mu prawa do azylu na terytorium Węgier nie mogą powstrzymać Węgier od przeprowadzania procedury związanej z ENA" z uwagi na przepisy dotyczące tego nakazu.

Dopytywana, na czym polega procedura ENA powiedziała, że w tym wypadku powinno zostać przeprowadzone postępowanie sądowe, którego podstawą byłaby czwartkowa decyzja Sądu Okręgowego w Warszawie o wydanie Europejskiego Nakazu Aresztowania wobec posła PiS Marcina Romanowskiego. "W ramach tego postępowania, sąd węgierski będzie musiał zdecydować, czy są podstawy do odmowy przekazania pana Romanowskiego polskim władzom" - mówiła Adamiak.

Komentarze na Węgrzech

Były szef MSZ Węgier Peter Balazs (2009-2010) ocenił w rozmowie z PAP, że "Orban bardzo lubi wyciągać pomocną dłoń do swoich politycznych przyjaciół". Zapytany, czy jest to część strategii wymierzonej w Polskę, odpowiedział: "Nie wydaje mi się, aby Orban miał jakąś przemyślaną strategię, która jest wymierzona w Polskę obejmującą od nowego roku prezydencję w Unii Europejskiej". Dodał, że jego zdaniem Orban, udzielając azylu Romanowskiemu, po prostu pomógł swoim przyjaciołom i nie jest to przemyślana decyzja.

Węgierska politolożka i socjolożka Edit Zgut-Przybylska stwierdziła, że Węgry stają się „bezpiecznym schronieniem” dla polityków poszukiwanych przez wymiar sprawiedliwości w innych krajach. Azyl dla Romanowskiego „to kolejny gwóźdź do trumny stosunków polsko-węgierskich” – oceniła Zgut-Przybylska. Według niej Orban „postrzega Donalda Tuska jako przeciwnika i silniejszego rywala na arenie międzynarodowej”.

Komentarz Marcina Romanowskiego

Sam Romanowski powiedział w czwartek wieczorem w TV Republika, że dotychczas "godził się na różnego rodzaju bezprawne działania" ze strony wymiaru sprawiedliwości. Zdaniem Romanowskiego nie ma on szans na uczciwy proces sądowy w Polsce. "Mamy do czynienia z systemową przestępczością, z systemowym bezprawiem praktycznie na każdym etapie funkcjonowania polskiej prokuratury. Jak w tej sytuacji możemy mówić o jakichkolwiek szansach na uczciwy proces?" - pytał Romanowski.

Zapewniał jednocześnie, że "nie ma zamiaru uciekać", ale sprawa musi zostać rozstrzygnięta przed "bezpartyjnymi, bezstronnymi organami sprawiedliwości".

Ponadto Marcin Romanowski udzielił obszernych wyjaśnień na platformie X:

Co polska Prokuratura Krajowa zarzuca Romanowskiemu?

Prokuratura Krajowa zarzuca Romanowskiemu, który jako polityk Solidarnej Polski (a następnie Suwerennej Polski) był w latach 2019-2023 wiceszefem MS nadzorującym Fundusz Sprawiedliwości - popełnienie 11 przestępstw m.in. udział w zorganizowanej grupie przestępczej i ustawianie konkursów na pieniądze z tego funduszu. Przestępstwa te miały polegać m.in. "na wskazywaniu podległym pracownikom podmiotów, które powinny wygrać konkursy na dotacje z Funduszu Sprawiedliwości".

Polityk miał też zlecać poprawę błędnych ofert przed ich zgłoszeniem oraz dopuszczał do udzielenia dotacji podmiotom, które nie spełniały wymogów formalnych i materialnych. Zarzuty dotyczą również "przywłaszczenia powierzonego podejrzanemu mienia w postaci pieniędzy w łącznej kwocie ponad 107 milionów złotych oraz usiłowania przywłaszczenia pieniędzy w kwocie ponad 58 milionów złotych".

Harmonogram wydarzeń w sprawie Romanowskiego

W dniu 9 grudnia 2024 r. na posiedzeniu aresztowym Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa zadecydował o trzymiesięcznym areszcie dla posła PiS Marcina Romanowskiego, podejrzanego w śledztwie dot. Funduszu Sprawiedliwości. 12 grudnia prokurator wystawił za politykiem list gończy.

Wcześniej, 12 lipca Sejm uchylił Romanowskiemu immunitet, a także wyraził zgodę na jego zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie - w związku z prowadzonym przez Prokuraturę Krajową śledztwem dotyczącym nieprawidłowości w Funduszu Sprawiedliwości. 16 lipca wniosek prokuratury o areszt dla Romanowskiego na okres trzech miesięcy odrzucił Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa, a po złożeniu zażalenia na tę decyzję przez prokuraturę - 27 września Sąd Okręgowy w Warszawie. Powodem był chroniący polityka immunitet członka Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. Jednak 2 października gremium to zgodziło się na pociągnięcie posła do odpowiedzialności karnej, a także na jego zatrzymanie i areszt.

Reakcje środowiska PiS

Romanowski i politycy PiS twierdzą, że śledztwo dotyczące Funduszu Sprawiedliwości jest "polityczną ustawką", a także, o czym mówili w wielu wypowiedziach medialnych, "zemstą polityczną przy użyciu prokuratury", a nawet "kreacją kolejnej sprawy, która grozi wolności Rzeczpospolitej".

(PAP)
from/ godl/ mhr/mgw/ mark/ ktl/ mrf/ szm/ Marcin Furdyna kos/ sdd/