Związki partnerskie [projekty ustaw]. Ministerstwa: pole dla nadużyć finansowych, brak oszacowania kosztów budżetowych, sprzeczność z Konstytucją RP

• Związki partnerskie w Polsce - projekty ustaw
• Brak oszacowania skutków finansowych zmian. Uwagi Ministerstwa Finansów
• Ryzyko ujemnych konsekwencji dla kobiet, sprzeczność z konstytucyjnym modelem rodziny i trudne do przewidzenia skutki finansowe budżetu państwa. Uwagi Ministerstwa Infrastruktury
• Ogromne pole dla nadużyć. Uwagi MON
• Ryzyko rejestracji pozornych związków partnerskich wyłącznie celem ominięcia np. przepisów skarbowych. Uwagi MRiT

Związki partnerskie w Polsce - projekty ustaw

Celem tych ustaw (przygotowanych przez Ministra ds. Równości) jest wprowadzenie do polskiego porządku prawnego nowej instytucji: rejestrowanego związku partnerskiego, dostępnego dla par tej samej płci oraz dla par różnej płci. Projekty nowych przepisów mają zostać przyjęte przez Radę Ministrów w IV. kwartale 2024 r. 

Szerzej opisywaliśmy te projekty w poniższych artykułach:

W toku trwających od października 2024 r. uzgodnień międzyresortowych swoje uwagi zgłosiło dotąd większość ministerstw.

Brak oszacowania skutków finansowych zmian. Uwagi Ministerstwa Finansów

W piśmie z 8 listopada 2024 r. Ministerstwo Finansów zwróciło uwagę, że oba projekty wywołują poważne skutki dla sfery
finansów publicznych. Ministerstwo wskazało m.in., że w OSR obu projektów brak jest konkretnej informacji dotyczącej źródła finansowania projektowanych rozwiązań, jak również analizy wpływu przedstawionych rozwiązań na sektor finansów publicznych.

Ministerstwo Finansów wyraźnie podkreśliło, że konieczne jest, choćby szacunkowe, określenie wysokości skutków finansowych, w tym dla budżetu państwa (zarówno po stronie dochodowej, jak i wydatkowej), wynikających z przyjęcia nowych przepisów oraz źródła ich pokrycia.

Ze względu na bardzo rozległy zakres projektowanych zmian, wymagający dogłębnej analizy prawno–finansowej, zdaniem MF czas wyznaczony na przekazanie uwag był zbyt krótki. Z tego względu Ministerstwo Finansów zastrzegło możliwość wniesienia kolejnych uwag, na dalszych etapach procedowania tych projektów.

Ryzyko ujemnych konsekwencji dla kobiet, sprzeczność z konstytucyjnym modelem rodziny i trudne do przewidzenia skutki finansowe budżetu państwa. Uwagi Ministerstwa Infrastruktury

W obszernym piśmie z 8 listopada 2024 r. Minister Infrastruktur wskazał m.in., że projektowane ukształtowanie instytucji związku partnerskiego w zasadzie jako instytucji identycznej jak małżeństwo, z tą zasadniczą różnicą, że związek ten będzie pozbawiony cechy trwałości albowiem jego rozwiązanie będzie zdecydowanie prostsze do przeprowadzenia aniżeli rozwiązanie małżeństwa przez rozwód.  

Minister Infrastruktury zauważył, że w rejestrowanym związku partnerskim nie ma, jak jest to w małżeństwie, domniemania rodzicielstwa. Tym samym jeśli dziecko urodzi się w trakcie trwania związku partnerskiego, ojciec musi je uznać w urzędzie stanu cywilnego. Mając powyższe na uwadze projektowana regulacja może rodzić ryzyko wystąpienia daleko ujemnych konsekwencji dla kobiet, zwłaszcza tych, które urodzą w takim związku dziecko. Nie będą one bowiem miały żadnej gwarancji, iż dziecko to zostanie uznane przez partnera.
Zdaniem MI takie ukształtowanie prawne związku partnerskiego musi budzić sprzeciw jako niezgodne z modelem małżeństwa i rodziny przewidzianym w art. 18 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz zgodnych z tą normą ustrojową rozwiązań zawartych ustawach.

Ponadto Minister Infrastruktury wskazał, że: Mając na uwadze szeroki zakres uprawnień, świadczeń i należności przyznawanych w projektowanych przepisach osobom pozostającym w związku partnerskim, zrównanych de facto z uprawnieniami osób pozostających w związku małżeńskim, należy stwierdzić, że w świetle bardzo łatwego do przeprowadzenia rozwiązania związku partnerskiego, przedmiotowe regulacje mogą prowadzić do zawierania związków w istocie fikcyjnych,
w szczególności przez osoby chcące uzyskać w ten sposób istotne korzyści materialne. To zaś z kolei będzie rodzić zagrożenie ponoszenia przez budżet państwa trudnych do przewidzenia skutków finansowych. 

Ogromne pole dla nadużyć. Uwagi MON

Ministerstwo Obrony Narodowej zauważyło, że zmiany proponowane w projekcie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich, dotyczące przyznania osobom pozostającym w związkach partnerskich uprawnień dotyczących, w szczególności różnego rodzaju ulg, należności i świadczeń - w kontekście łatwości z jaką można rozwiązać związek partnerski - mogą być ogromnym polem do nadużyć.

MON wskazał przykładowo na zmiany projektowane w ustawie o obronie Ojczyzny zmiany, które rozszerzają katalog
członków rodziny żołnierzy o „drugą osobę w związku partnerskim” w przepisach dotyczących różnych świadczeń i należności (np. możliwość korzystania z programu „Tanie wczasy”, zapomogi, diety, ryczałt na pokrycie kosztów przejazdu z miejsca stałego zamieszkania do nowego miejsca pełnienia służby, zasiłek osiedleniowy, gratyfikacja urlopowa, koszty pogrzebu żołnierza, odprawa pośmiertna, świadczenia odszkodowawcze) mogą prowadzić, jak wyżej wspomniano, do różnego
rodzaju nadużyć. Zdaniem MON te przepisy wpłyną w sposób znaczący na koszty ponoszone przez budżet państwa, przy czym koszty te nie zostały w żaden sposób chociażby oszacowane w OSR projektu, a wpływ na Siły Zbrojne RP nie został nawet w OSR dostrzeżony. 

Analogiczne uwagi MON dotyczą również zmian projektowanych:
-  w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, albowiem projekt rozszerza katalog osób uprawnionych do renty rodzinnej,
- w ustawie o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie rozszerzenia katalogu członków rodziny żołnierza w zakresie uprawnień do zakwaterowania, w tym w zakresie przydzielania dodatkowej jednej normy w przypadku gdy żołnierz zawarł związek partnerski oraz w zakresie osób uprawnionych do wypłaty odprawy mieszkaniowej po śmierci żołnierza.
MON wyraźnie stwierdził, że biorąc pod uwagę szeroki zakres uprawnień, świadczeń i należności przyznawanych w projektowanych przepisach osobom pozostającym w związku partnerskim, zrównanych de facto z uprawnieniami osób pozostających w związku małżeńskim, (…) w świetle nadmiernie zliberalizowanej i maksymalnie uproszczonej procedury rozwiązania związku partnerskiego, przedmiotowe regulacje mogą prowadzić do zawierania fikcyjnych związków, w szczególności w zakresie chęci osiągnięcia różnorakich korzyści materialnych, a tym samym do narażenia budżetu państwa na trudne do przewidzenia skutki finansowe.

MON (podobnie jak MI) uważa, że przyjęta w projektach koncepcja związku partnerskiego budzi wątpliwości jako niezgodna z normatywnym modelem małżeństwa i rodziny wynikającym z art. 18 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i zgodnego z nim ustawodawstwa zwykłego. Zdaniem MON obecnie funkcjonujący w Polsce konstytucyjny model małżeństwa i rodziny realizuje zasadę preferencyjnego traktowania heteroseksualnego małżeństwa, któremu została zapewniona ochrona i opieka Rzeczypospolitej Polskiej. Poza heteroseksualnością, najistotniejszymi cechami normatywnego- modelu małżeństwa są monogamiczność, równouprawnienie małżonków, trwałość oraz laickość.

Podobne uwagi, co MON i MI zgłosił również Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Ryzyko rejestracji pozornych związków partnerskich wyłącznie celem ominięcia np. przepisów skarbowych. Uwagi MRiT

Zaś Minister Rozwoju i Technologii w piśmie z 8 listopada br. stwierdził m.in.: Zmiany przewidziane w przepisach wprowadzających, zrównujące de facto związek partnerski z małżeństwem, mogą stanowić pole do nadużyć m.in. w zakresie obrotu nieruchomościami, podatku od spadków i darowizn oraz w zakresie przepisów dotyczących szeroko pojętego bezpieczeństwa państwa. Szczególne obawy musi budzić możliwość rozwiązania związku partnerskiego „z dnia na dzień” na mocy oświadczenia jednej ze stron – co rodzi ryzyko wykonywania rejestracji pozornych związków partnerskich wyłącznie celem ominięcia np. przepisów skarbowych.

Źródła:
Projekt ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich;
Projekt ustawy wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich.