W ostatnim czasie, dużo mówi się o projekcie nowelizacji ustawy o dniach wolnych od pracy, która zakłada dodanie do katalogu dni wolnych wigilii Bożego Narodzenia, tj. 24 grudnia. Warto jednak mieć świadomość, że już w obecnym stanie prawnym – praca w wigilię – w odniesieniu do określonej grupy pracowników, podlega ustawowym ograniczeniom, których naruszenie, może skutkować dla pracodawcy wymierzeniem dotkliwej grzywny.
- 24 grudnia, tj. wigilia Bożego Narodzenia – czy jest dniem ustawowo wolnym od pracy?
- 24 grudnia, tj. w wigilię Bożego Narodzenia – praca w handlu nie dłużej niż do godz. 14
- 24 grudnia, tj. w wigilię Bożego Narodzenia, przypadającą w niedzielę – praca w handlu całkowicie zakazana
- Nawet 100 tys. zł kary dla pracodawcy powierzającego tym pracownikom wykonywanie pracy 24 grudnia, tj. w wigilię Bożego Narodzenia
24 grudnia, tj. wigilia Bożego Narodzenia – czy jest dniem ustawowo wolnym od pracy?
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym – wigilia Bożego Narodzenia, tj. 24 grudnia – nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy, zgodnie z ustawą z dnia 18.01.1951 r. o dniach wolnych od pracy. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że ten stan rzeczy, zmieni się jednak od przyszłego roku, w związku z procedowanym aktualnie projektem ustawy o zmianie ustawy o dniach wolnych od pracy oraz niektórych innych ustaw z dnia 24.10.2024 r. (druk sejmowy nr 777), który zakłada dodanie 24 grudnia (wigilii Bożego Narodzenia) – do katalogu dni ustawowo wolnych od pracy. W tym dniu, wolne mieliby również pracownicy placówek handlowych, ale zamiast dwóch niedziel handlowych poprzedzających pierwszy dzień Bożego Narodzenia – pracowaliby w aż trzy niedziele poprzedzające wigilię. Zgodnie z projektem – ustawa wprowadzająca powyższe zmiany, miałaby wejść w życie z dniem 1 lutego 2025 r. Aktualnie, trafiła ona na biurko Prezydenta Andrzeja Dudy, który jednak wstrzymał się ze złożeniem pod nią swojego podpisu, gdyż jak wyjaśnił (w dniu 12 grudnia br.) – początkowo opowiadał się za tym, by Wigilia była dniem wolnym od pracy, jednak po wprowadzeniu do projektu ustawy parlamentarnej poprawki, polegającej na wprowadzeniu dla pracowników handlu dodatkowego dnia pracującego w postaci niedzieli przypadającej na trzy tygodnie przed wigilią – jego stosunek do ustawy uległ „niejakiemu zawieszeniu”, gdyż pracownicy ci – którzy dotychczas w wigilię pracowali krócej (bo do godz. 14) – we wprowadzoną dodatkową niedzielę handlową, będą musieli pracować w „normalnym” trybie, a zatem – zmiana ta, nie jest dla nich do końca korzystna.
24 grudnia, tj. w wigilię Bożego Narodzenia – praca w handlu nie dłużej niż do godz. 14
Handel to – w aktualnym stanie prawnym – jedyny dział gospodarki, w którym obowiązują jakiekolwiek ustawowe ograniczenia w zakresie pracy w wigilię Bożego Narodzenia, tj. 24 grudnia. Stanowi o tym art. 8 ustawy z dnia 10.01.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Zgodnie z jego ust. 1 – w wigilię Bożego Narodzenia, tj. 24 grudnia – pracownicy handlu – co do zasady – nie mogą pracować dłużej niż do godz. 14. 24 grudnia, po godz. 14, w placówkach handlowych, zakazany jest bowiem:
handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem, jak również
powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem.
Jedynymi wyjątkami od powyższej zasady są przypadki określone w art. 6 ww. ustawy, w którym określono katalog placówek handlowych, w których nie obowiązuje zakaz handlu w niedzielę, a tym samym – nie obowiązuje zakaz powierzania pracownikom zatrudnionym w handlu, pracy po godz. 14 w wigilię Bożego Narodzenia, tj. 24 grudnia. Należą do nich:
stacje paliw płynnych,
placówki handlowe, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami,
apteki i punkty apteczne,
zakłady lecznicze dla zwierząt,
placówki handlowe, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami,
placówki handlowe, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych,
placówki pocztowe w rozumieniu art. 3 pkt 15 ustawy z dnia 23.11.2012 r. – Prawo pocztowe, w których przeważająca działalność polega na świadczeniu usług pocztowych,
placówki handlowe w obiektach infrastruktury krytycznej, o której mowa w ustawie z dnia 26.04.2007 r. o zarządzaniu kryzysowym,
placówki handlowe w zakładach hotelarskich,
placówki handlowe w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku,
placówki handlowe organizowane wyłącznie na potrzeby festynów, jarmarków i innych imprez okolicznościowych, tematycznych lub sportowo-rekreacyjnych (także gdy są one zlokalizowane w halach targowych),
placówki handlowe w zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych oraz
placówki handlowe na dworcach w rozumieniu ustawy z dnia 16.12.2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym, w portach i przystaniach morskich w rozumieniu ustawy z dnia 20.12.1996 r. o portach i przystaniach morskich oraz w portach i przystaniach w rozumieniu ustawy z dnia 21.12.2000 r. o żegludze śródlądowej – w zakresie związanym z bezpośrednią obsługą podróżnych,
gospodarstwa rybackie – w zakresie prowadzonej sprzedaży ryb oraz placówki handlowe zajmujących się wyłącznie odbiorem produktów rybnych,
placówki handlowe w portach lotniczych w rozumieniu ustawy z dnia 3.07.2002 r. – Prawo lotnicze,
placówki handlowe w strefach wolnocłowych,
placówki handlowe w środkach transportu, na statkach, a także na morskich statkach handlowych, statkach powietrznych, platformach wiertniczych i innych morskich budowlach hydrotechnicznych,
placówki handlowe na terenie jednostek penitencjarnych,
placówki handlowe na terenie jednostek wojskowych,
hurtownie farmaceutyczne,
w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września każdego roku kalendarzowego – placówki handlowe prowadzących handel wyłącznie maszynami rolniczymi, częściami zamiennymi do tych maszyn, materiałami eksploatacyjnymi do maszyn rolniczych, materiałami używanymi w trakcie bieżącej pracy maszyn rolniczych lub narzędziami do wymiany części zamiennych w maszynach rolniczych,
placówki handlowe, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek,
piekarnie, cukiernie i lodziarnie, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi,
placówki handlowe, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna,
placówki handlowe prowadzone przez podmioty nabywające towary na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych, prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno-spożywczym oraz
placówki handlowe, w których prowadzony jest wyłącznie skup produktów pochodzenia rolniczego, w szczególności zboża, rzepaku, rzepiku, buraków cukrowych, roślin białkowych, innych upraw polowych, owoców, warzyw, mleka surowego lub runa leśnego.
Zakaz ten, nie obowiązuje również w zakresie sprzedaży prowadzonej:
przez sklepy internetowe i platformy internetowe,
z wykorzystaniem automatów przeznaczonych do handlu towarami,
w ramach rolniczego handlu detalicznego w rozumieniu ustawy z dnia 25.08.2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia,
w zakresie handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach,
w zakładach pogrzebowych oraz
na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno-spożywczymi,
24 grudnia, tj. w wigilię Bożego Narodzenia, przypadającą w niedzielę – praca w handlu całkowicie zakazana
Poza obowiązującym – w przypadku pracowników handlu – zakazem pracy w wigilię Bożego Narodzenia po godz. 14 – jedynym przypadkiem, w którym – w obecnym stanie prawnym – praca w dniu 24 grudnia jest całkowicie zakazana (a zatem – 24 grudnia jest dla określonej grupy pracowników dniem wolnym od pracy i jest to zagwarantowane przez ustawę) – jest sytuacja, wktórej wigilia Bożego Narodzenia przypada w niedzielę. Wówczas (za wyjątkiem ww. przypadków, wynikających art. 6 ustawy z dnia 10.01.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni) – w tym dniu, obowiązuje zakaz handlu oraz powierzania zatrudnionym pracownikom wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem (zgodnie z art. 8 ust. 3 ww. ustawy).
W tym roku, wigilia Bożego Narodzenia wypada jednak we wtorek – a zatem przepis ten nie znajdzie zastosowania. Najbliższa wigilia, która przypadnie na niedzielę – będzie miała miejsce dopiero w 2028 r. Do tego czasu – jest jednak szansa na wejście w życie projektu ustawy o zmianie ustawy o dniach wolnych od pracy oraz niektórych innych ustaw z dnia 24.10.2024 r. (druk sejmowy nr 777), który zakłada dodanie 24 grudnia (wigilii Bożego Narodzenia) – do katalogu dni ustawowo wolnych od pracy, a zatem – wprowadzenie jej jako dnia wolnego od pracy dla wszystkich pracowników, niezależnie od tego w jaki dzień tygodnia przypada.
Nawet 100 tys. zł kary dla pracodawcy powierzającego tym pracownikom wykonywanie pracy 24 grudnia, tj. w wigilię Bożego Narodzenia
Zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 10.01.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni – pracodawca, który złamie określone zakazy wynikające z ww. ustawy – może zostać ukarany karą grzywny w wysokości od 1 tys. do nawet 100 tys. zł.
W zakresie związanym z wigilią Bożego Narodzenia, tj. 24 grudnia – złamaniem takiego zakazu, za które pracodawca może zostać ukarany grzywną w wysokości nawet 100 tys. zł, jest:
powierzenie wykonywania pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem po godzinie 14.00 w dniu 24 grudnia, jak również
powierzenie wykonywanie pracy w handlu lub wykonywania czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu w dniu 24 grudnia, który przypada w niedzielę.
W tym roku – ze względu na fakt, że wigilia nie przypada w niedzielę – pracodawcy zatrudniający pracowników w placówkach handlowych, aby nie nabawić się sporych problemów – muszą zatem szczególnie uważać na godziny, w których pracownicy ci będą przebywać w pracy w dniu 24 grudnia. Pracownicy handlu natomiast (z wyjątkiem przypadków wymienionych w art. 6 ustawy z dnia 10.01.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni) – powinni być świadomi swoich praw i tego, że w wigilię Bożego Narodzenia, o godz. 14 – mogą udać się do domu.
Sprawdź >>> Kodeks pracy 2024. Praktyczny komentarz z przykładami
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 18.01.1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1920)
Ustawa z dnia 10.01.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 449)