Waloryzacja emerytur i rent w 2025 r. Wskaźnik 8,55% - czyli inflacja plus 50 proc. realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia (symulacja MRPiPS)

• Dodatkowa waloryzacja emerytur i rent na wypadek wysokiej inflacji - prace legislacyjne toczą się wolno
• Będą nowe przepisy zapobiegające niskim waloryzacjom emerytur i rent?
• Jaka waloryzacja emerytur i rent teraz? Jak jest obliczany wskaźnik waloryzacji?
• Jaki wskaźnik waloryzacji w 2025 roku?
• Pomysł zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent. Będzie inflacja +50 realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia?
• Od kiedy wyższa waloryzacja emerytur i rent?

Dodatkowa waloryzacja emerytur i rent na wypadek wysokiej inflacji - prace legislacyjne toczą się wolno

Bardzo wolno postępują prace legislacyjne nad projektem nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, która ma wprowadzić uzupełniającą (drugą w tym samym roku) waloryzację emerytur i rent. Ta dodatkowa waloryzacja ma nastąpić tylko jeżeli wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu danego roku przekroczy 5%. Piszemy na ten temat w artykule: Dodatkowa waloryzacja emerytur i rent - druga w tym samym roku. Jeden warunek musi być spełniony. Nowelizacja jeszcze nie trafiła do Sejmu.

To, że prace legislacyjne nie toczą się zbyt szybko w przypadku tego projektu można wytłumaczyć tym, że inflacja spada i w rządowych prognozach nie ma założenia, że w I półroczu 2025 r. inflacja może przekroczyć 5%.

Będą nowe przepisy zapobiegające niskim waloryzacjom emerytur i rent?

Ale w toku długich prac legislacyjnych nad tym projektem pojawiła się kwestia tzw. niskich (groszowych) waloryzacji emerytur i rent, które pojawiają się w okresach niskiej inflacji.
Jak wskazuje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, sytuacja niskich waloryzacji mogła mieć miejsce np. w 2015 r. kiedy wskaźnik waloryzacji wyniósł 100,68%, 2016 r., gdy wyniósł 100,24%, czy w 2017 r., gdy ukształtował się na poziomie 100,44%. Z tego powodu w 2016 r. wprowadzono dodatki do emerytur i rent, a w pozostałych latach – waloryzację procentowo-kwotową.

Na ten temat niedawno Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wystosowała pismo (sygn. DUS-I.4030.2.2024.MS) do Macieja Berka, Ministra - członka Rady Ministrów, w którym poruszyła temat niskich waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych. Pismo to zostało opublikowane na stronach Rządowego Centrum Legislacji 13 grudnia 2024 r.

Jaka waloryzacja emerytur i rent teraz? Jak jest obliczany wskaźnik waloryzacji?

Na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych przeprowadzana jest co roku, od dnia 1 marca, przy zastosowaniu procentowego wskaźnika waloryzacji, który odpowiada średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększonemu o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym (tzw. roczna waloryzacja świadczeń).
Zwiększenie o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia jest przedmiotem corocznych negocjacji w ramach Rady Dialogu Społecznego (RDS). W przypadku braku porozumienia w ramach tych negocjacji wysokość zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w danym roku określa rozporządzenie Rady Ministrów.
Ministra zwróciła uwagę, że rzeczywisty wskaźnik rocznej waloryzacji świadczeń opiera się na danych dotyczących faktycznego wykonania w zakresie inflacji i realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym (ogłaszanych w komunikatach Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego).

Wysokość wskaźnika waloryzacji świadczeń jest uzależniona przede wszystkim od inflacji (w poprzednim roku kalendarzowym). Ministra zwróciła uwagę, że malejąca inflacja to niższy wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych oraz oznaka powrotu do stabilnej sytuacji gospodarczej kraju. Przekłada się ona jednak także na niższą waloryzację emerytur i rent w trakcie roku, z uwagi na niższą utratę wartości świadczeń.

Jaki wskaźnik waloryzacji w 2025 roku?

W projekcie ustawy budżetowej na rok 2025 szacowany wskaźnik waloryzacji emerytur i rent wynosi ok. 105,82%. Jednocześnie zgodnie z danymi makroekonomicznymi zawartymi zarówno w projekcie ustawy budżetowej na rok 2025, jak i w „Wytycznych dotyczących stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych będących podstawą oszacowania
skutków finansowych projektowanych ustaw. Aktualizacja – październik 2024 r.”, w horyzoncie prognozy spodziewany jest stopniowy spadek inflacji. W 2025 r. średnioroczna inflacja wyniesie 5,0%, a w końcu horyzontu prognozy tempo wzrostu cen konsumpcyjnych osiągnie przedział dopuszczalnych wahań od celu inflacyjnego NBP i wyniesie odpowiednio
3,1% w 2026 r., 2,6% w 2027 r. i 2,5% - 2028 r. Dane te pozwalają - zdaniem ministry Dziemianowicz-Bąk, identyfikować ryzyko wystąpienia niskich waloryzacji w latach następujących po tych latach.

Pomysł zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent. Będzie inflacja +50 realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia?

Ministra Dziemianowicz-Bąk poinformowała, że zgodnie z zobowiązaniem z wrześniowego posiedzenia Rady Ministrów - w dniu 17 października 2024 r. w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odbyło się robocze spotkanie dotyczące kwestii zapobiegania zjawisku niskich waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych w przyszłości. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Obrony Narodowej, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA, Biura Emerytalnego Służby Więziennej.

W trakcie tego spotkania przedstawione zostały, przygotowane w MRPiPS, warianty rozwiązania problemu niskich waloryzacji świadczeń. Dyskusja dotyczyła możliwości:
- wprowadzenia wyższego udziału realnego wzrostu wynagrodzeń we wskaźniku waloryzacji,
- wprowadzenia waloryzacji procentowo-kwotowej, z podwyżką na gwarantowanym poziomie określonego procentowo parametru (np. 10% najniższej emerytury),
- zmiany mechanizmu waloryzacji z procentowo-płacowej na waloryzację płacową.

Jak wskazała ministra Dziemianowicz-Bąk, w dyskusji jako najbardziej optymalny środek do łagodzenia ryzyka niskich waloryzacji wskazano podwyższenie udziału realnego wzrostu wynagrodzeń we wskaźniku waloryzacji, które może nastąpić w ramach negocjacji w Radzie Dialogu Społecznego lub w drodze rozporządzenia Rady Ministrów i nie wymaga przeprowadzania zmian ustawowych.

Zdaniem ministry, przyjęcie tego rozwiązania pozwoliłoby na szybkie i uniwersalne, a także incydentalne
dostosowywanie wskaźnika waloryzacji (w zakresie udziału realnego wzrostu wynagrodzeń) do występujących w danym czasie warunków społeczno-gospodarczych. 

Z prognoz i symulacji przygotowanych przez MRPiPS wynika, że przy zastosowaniu 50 proc. realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia zamiast 20 proc., wskaźnik waloryzacji:
- w 2025 roku wyniósłby 8,55 proc. zamiast 5,82 proc.
- w 2026 r. wyniósłby 6,3 proc. zamiast 5,7 proc., 
- w 2027 r. wyniósłby 4,95 proc. zamiast 4,02 proc., a 
- w 2028 r. wyniósłby 4,45 proc. zamiast 3,52 proc.

W symulacji przyjęto prognozy inflacji przygotowane przez Ministerstwo Finansów w „Wytycznych dotyczących stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych będących podstawą oszacowania skutków finansowych projektowanych ustaw. Aktualizacja – październik 2024 r.”.

Jak wskazała ministra Dziemianowicz-Bąk, możliwe byłoby uzgodnienie wysokości przedmiotowego zwiększenia wskaźnika waloryzacji już na etapie czerwcowych negocjacji w ramach Rady Dialogu Społecznego. W przypadku braku uzgodnienia stanowiska Rady Dialogu Społecznego, Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, wysokość zwiększenia, biorąc pod uwagę informacje o prognozowanych wielkościach makroekonomicznych, w tym wielkość wskaźnika inflacji, stanowiących podstawę do opracowania projektu ustawy budżetowej na rok następny.

Od kiedy wyższa waloryzacja emerytur i rent?

Takie zmiany - o ile zostaną zaakceptowane przez rząd - będą dotyczyć raczej najwcześniej 2026 roku. Choć ww. symulacja dotyczy także 2025 roku.

Ministra Dziemianowicz-Bąk wskazała, że gdyby wyrażona została potrzeba podwyższenia wskaźnika waloryzacji w odniesieniu do waloryzacji świadczeń, która będzie miała miejsce w 2026 r., spotkanie w celu ustalenia ewentualnego dalszego postępowania powinno odbyć się odpowiednio wcześnie, z uwagi na terminy wynikające z przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dotyczące negocjacji w Radzie Dialogu Społecznego. Zgodnie z przepisami, w czerwcu 2025 r. odbędą się bowiem negocjacje w zakresie wysokości zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2026 r. w części dotyczącej realnego wzrostu płac.

Sprawa najprawdopodobniej zostanie niedługo rozpatrzona przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów. Póki co nie wiadomo, czy rząd poprze rekomendację p. ministry Dziemianowicz-Bąk odnośnie zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent.