W dniu 9 grudnia br. Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o zmianie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, która zakłada dwukrotne zwiększenie kwoty świadczenia przysługującego z funduszu alimentacyjnego. To istotna informacja dla osób uprawnionych do alimentów, które nie otrzymują ich z uwagi na bezskuteczność egzekucji. Świadczenie w wyższej kwocie przysługuje z datą wsteczną (od 1 października 2024 r.), a zatem – uprawnieni otrzymają również wyrównanie.
- Fundusz alimentacyjny – co to takiego?
- Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – komu przysługują?
- Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – jakie są wymogi ustawowe przyznania prawa do świadczeń?
- Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – w jakiej wysokości przysługiwały dotychczas i o ile wzrosną?
- Świadczenie z funduszu alimentacyjnego w dwukrotnie wyższej kwocie od 1 października 2024 r., czyli z wyrównaniem – czy trzeba składać wniosek?
Fundusz alimentacyjny – co to takiego?
Fundusz alimentacyjny stanowi system wspierania osób uprawnionych do alimentów środkami finansowymi z budżetu państwa. Przychodzi on z pomocą osobom uprawnionym do alimentów, które nie otrzymują ich z uwagi na bezskuteczność egzekucji. Bezskuteczna egzekucja, rozumiana jest przy tym jako egzekucja, w wyniku której, w okresie ostatnich dwóch miesięcy, nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych. Za bezskuteczną egzekucję, uważa się również niemożność wszczęcia lub prowadzenia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu przebywającemu poza granicami Polski, w szczególności z powodu:
braku podstawy prawnej do podjęcia czynności zmierzających do wykonania tytułu wykonawczego w miejscu zamieszkania dłużnika oraz
braku możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą.
Wydaje się, że prawomocny wyrok sądowy zasądzający alimenty, a tym bardziej – ich egzekucja komornicza, powinny załatwiać sprawę w przypadku „opornego” alimenciarza. W praktyce jednak, niestety nie zawsze tak jest. Dłużnicy alimentacyjni, nierzadko, na tyle skutecznie ukrywają swoje dochody i majątek (albo po prostu ich nie posiadają), że egzekucja komornicza alimentów – tym samym – staje się bezskuteczna. Według najświeższych danych z Krajowego Rejestru Dłużników (tj. według stanu na koniec września 2023 r.) – w Polsce aż 292 tys. osób (w tym głównie mężczyzn) uchyla się od obowiązków alimentacyjnych i ma z tego tytułu łącznie ponad 14,5 mld. zł długów.1
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – komu przysługują?
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna (czyli dziecku):
do ukończenia 18 roku życia,
lub odpowiednio – w przypadku kontynuowania nauki (po osiągnięciu pełnoletności) w szkole lub szkole wyższej – do ukończenia 25 roku życia,
a w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – bezterminowo,
chyba, że osoba ta:
została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej lub
zawarła związek małżeński.
Co do zasady – świadczenia z funduszu alimentacyjnego, przysługują więc dzieciom, a nie rodzicom, jednak w przypadku dzieci niepełnoletnich – to rodzice, jako przedstawiciele ustawowi, uprawnieni są do wnioskowania o ustalenie prawa do świadczenia i pobierania świadczenia w imieniu dziecka.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – jakie są wymogi ustawowe przyznania prawa do świadczeń?
Przyznanie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, uzależnione jest od spełnienia kryterium dochodowego. Świadczenia te przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie, nie przekracza miesięcznie kwoty 1209 zł netto. Kwota ta, podlega przy tym waloryzacji raz na 3 lata i w terminie do dnia 31 stycznia roku, w którym przeprowadzana jest waloryzacja, ogłaszana jest przez ministra właściwego do spraw rodziny, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Ostatnia waloryzacja ww. kwoty progu dochodowego, została dokonana w roku 2023 r.2, a zatem jego kolejnego podwyższenia należy spodziewać się dopiero w stosunku do świadczeń przysługujących od 1 października 2026 r.
Istotne jest przy tym również, że przekroczenie powyższego progu dochodowego – nie powoduje całkowitej utraty prawa do świadczenia. W takiej sytuacji – świadczenie z funduszu przysługuje w wysokości różnicy między kwotą przysługującego świadczenia a kwotą, o którą został przekroczony próg dochodowy (o ile oczywiście kwota przekroczenia nie przewyższa kwoty przysługującego świadczenia z funduszu). Zgodnie z powyższą zasadą – świadczenie z funduszu nie przysługuje jednak, jeżeli jego wysokość, w ten sposób ustalona, jest niższa niż 100 zł.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego – w jakiej wysokości przysługiwały dotychczas i o ile wzrosną?
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego dotychczas przysługiwały w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 500 zł miesięcznie. Na podstawie wniosku osoby uprawnionej lub jej przedstawiciela ustawowego – prawo do świadczeń z funduszu ustalane jest przy tym na cały okres świadczeniowy, tj. od 1 października do 30 września następnego roku kalendarzowego.
W związku z podpisaniem przez Prezydenta Andrzeja Dudę – w dniu 9 grudnia 2024 r. – ustawy z dnia 21.11.2024 r. o zmianie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów – maksymalna wysokość świadczeń z funduszu alimentacyjnego, została zwiększona o 100%, czyli o 500 zł miesięcznie – do kwoty 1000 zł miesięcznie. To pierwsza podwyżka kwoty świadczenia z funduszu alimentacyjnego od 2008 r. Nikomu nie trzeba natomiast nawet tłumaczyć, jak od tego czasu (tj. przez prawie 16 lat), wzrosły koszty utrzymania (w tym również – co oczywiste – osób uprawnionych do alimentów). Jak wynikało z uzasadnienia projektu ustawy, która zakładał wprowadzenie powyższej zmiany – „jest ona zgodna z oczekiwaniami wyrażanymi przez rodziny z dziećmi, w tym osoby samotnie wychowujące dzieci, będące w trudnej sytuacji finansowej w związku z nieskuteczną egzekucją zasądzonych od rodzica alimentów”, choć trudno sobie wyobrazić, by kwota 1000 zł miesięcznie, na utrzymanie dziecka, mogła być w obecnych czasach – jakkolwiek – wystarczająca. Czym jednak była więc dotychczasowa kwota 500 zł miesięcznie?
Świadczenie z funduszu alimentacyjnego w dwukrotnie wyższej kwocie od 1 października 2024 r., czyli z wyrównaniem – czy trzeba składać wniosek?
Zgodnie z nowelizacją – świadczenia z funduszu alimentacyjnego, w wyższej wysokości, przysługują od 1 października 2024 r. Ustawodawca przewidział w niej ponadto przepis przejściowy, zgodnie z którym – osobom, którym świadczenie zostało już ustalone w dotychczasowej wysokości na okres rozliczeniowy od dnia 1 października 2024 r. do dnia 30 września 2025 r. – przysługiwać będzie wyrównanie. Stanowi o tym art. 4 ust. 1 projektu ustawy, zgodnie z którym – Decyzje, na mocy których przyznano świadczenia na okres świadczeniowy w rozumieniu ustawy zmienianej w art. 1 rozpoczynający się dnia 1 października 2024 r. i kończący się dnia 30 września 2025 r., w których wysokość kwot przysługujących świadczeń ustalono na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, zmienia się w zakresie wysokości tych kwot na ustalony w tych decyzjach okres z uwzględnieniem art. 10 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Urzędy gmin lub odpowiednio – miast – zobowiązane będą do wszczynania postępowań w sprawie wyrównania kwoty świadczenia z urzędu, a zmiana decyzji nie będzie wymagała zgody stron. Oznacza to, że – za okres od 1 października 2024 r. do 31 grudnia 2024 r. – osobom uprawnionym do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, przysługiwać będzie 1500 zł wyrównania, a od 1 stycznia 2025 r. – powinny już otrzymywać świadczenie w wyższej wysokości.
W dniu 9 grudnia br., ustawa wprowadzająca powyższe zmiany, została podpisana przez Prezydenta i wejdzie w życie z dniem następującym po dniu jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
1 Krajowy Rejestr Długów, Dłużnicy alimentacyjni winni już 14,5 mld zł, dla większości to nie jedyny dług, 22 września 2023 r.
2 Obwieszczenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 19.01.2023 r. w sprawie wysokości kwoty kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z funduszu alimentacyjnego od dnia 1 października 2023 r. (M.P. z 2023 r., poz. 121)
Sprawdź >>> Dziennik Gazeta Prawna - subskrypcja cyfrowa
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 21.11.2024 r. o zmianie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (druk sejmowy nr 800)
Ustawa z dnia 7.09.2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1993 z późn. zm.)