Nie trzeba nikomu przypominać jak ważne są prawa człowieka i ich przestrzeganie. Godność, wolność, sprawiedliwość i solidarność to jedne z podstawowych aksjologicznych wartości prawa, które stanowią fundament dla praw człowieka. W dniu 10 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka. W tym roku pod hasłem: „Nasze prawa, nasza przyszłość, już teraz”.
- Jaka jest podstawa praw człowieka?
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
- Jakie rodzaje praw ma człowiek?
- Jakie organizacje zajmują się ochroną praw człowieka?
W dniu 10 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka. Tegoroczna edycja została ogłoszona pod hasłem „Nasze prawa, nasza przyszłość, już teraz”. W dzisiejszych czasach wojen, braku ładu i pokoju społecznego, braku przestrzegania praworządności jak i nie szanowania podstawowych, przyrodzonych wartości ludzki, warto zwolnić i zastanowić się nad ideą, źródłem i istotą praw człowieka. Szczególnie ważne są prawo do życia, do ochrony zdrowia i zabezpieczenia socjalnego jak i prawo do pracy.
Jaka jest podstawa praw człowieka?
Podstawę prawną dla ochrony praw człowieka są: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona w 1948 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ; Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych, do 2024 roku ratyfikowanego przez 173 państwa (w stosunku do Polski wszedł w życie 18 czerwca 1977r.); Międzynarodowy paktu praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, do 2024 roku ratyfikowanego przez 171 państw (w stosunku do Polski wszedł w życie 18 czerwca 1977r.); Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, w skrócie nazywana Europejską Konwencją Praw Człowieka, która weszła w życie w dniu 3 września 1953 r.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
W dniu 10 grudnia 1948 r. ustanowiono Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Ten najważniejszych akt prawny, który daje nam wytyczne jakie prawa są bezwzględnie chronione i uznane za najistotniejsze został ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych. Tak więc święto 10 grudnia ma związek z rocznicą uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka 10 grudnia 1948 r. Jak podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich:
Ten przełomowy dokument wyznacza standardy współczesnego systemu międzynarodowej ochrony praw człowieka. Jest zbiorem fundamentalnych praw i wolności, które przysługują każdemu człowiekowi, niezależnie od jego pochodzenia, rasy, płci, narodowości, religii, przekonań czy statusu społecznego. Tegoroczny temat obchodów jest wezwaniem do uznania wagi i znaczenia praw człowieka w naszym codziennym życiu w kontekście zapobiegania zagrożeniom i ochrony przed naruszeniami. Hasło skłania też do refleksji nad kluczową rolą praw człowieka jako drogowskazu w procesie szukania rozwiązań dla najbardziej palących problemów i wyzwań współczesnego świata.
Jakie rodzaje praw ma człowiek?
Prawa człowieka wynikają z przyrodzonej godności człowieka. Przysługują każdemu bez względu na jakiekolwiek wartości czy cechy. Prawa człowieka wprost wiążą się więc z zakazem dyskryminacji i nierównym traktowaniem kogokolwiek w życiu społecznym, rodzinnym, zawodowym i gospodarczym. Praw człowieka nie można się zrzec, mają one bowiem charakter niezbywalny, są nam przypisane (jako człowiekowi z natury) i tym samym nikt nie może ich nam odebrać. Oczywiście prawa człowieka w pewnych sytuacjach mogą być ograniczane. Dzieje się to jednak tylko w ściśle określonych sytuacjach. W polskim prawie jest to określone konstytucyjnie (ma to miejsce np. ze względu na potrzebę ochrony określonych wartości, ochrony bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego). Można więc generalnie przyjąć, że prawa człowieka mają charakter: powszechny, naturalny, przyrodzony, niepodzielny, niezbywalny, nienaruszalny .
Podstawowe prawa człowieka to prawa obywatelskie i polityczne. Do najistotniejszych należą między innymi:
prawo do życia,
wolność,
bezpieczeństwo osobiste,
zakaz tortur,
prawo do sądu,
wolność sumienia i wyznania,
wolność słowa,
prawo do prywatności,
prawo do sądu,
prawo do obywatelstwa,
prawo do wolnych wyborów,
wolność zgromadzeń i stowarzyszeń.
prawa pracownicze obejmujące zakaz pracy przymusowej, zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu, prawo do godziwych warunków pracy, godziwego wynagrodzenia oraz równego wynagrodzenia za pracę równej wartości, prawo do organizowania się, do strajku,
prawo do ochrony socjalnej oraz prawo do ochrony zdrowia oznaczające prawo do zabezpieczenia społecznego na wypadek choroby, starości, niezdolności do pracy, bezrobocia oraz prawo do pomocy społecznej,
prawo do edukacji to prawo do bezpłatnej nauki na szczeblu podstawowym, dostęp do szkolnictwa wyższego oraz do wsparcia w celu ułatwienia dostępu do edukacji,
prawa rodziny obejmujące prawo rodziny i poszczególnych jej członków do ochrony prawnej, społecznej i gospodarczej, prawo do ochrony macierzyństwa, prawo dzieci do ochrony przed wszelkimi formami eksploatacji,
prawa w dziedzinie kultury obejmujące prawo udziału w życiu kulturalnym i korzystania z postępu naukowego, ochronę praw autorskich.
Jakie organizacje zajmują się ochroną praw człowieka?
Niektóre organizacje zajmujące się ochroną praw człowieka: Amnesty International http://amnesty.org.pl; Helsińska Fundacja Praw Człowieka http://www.hfhr.pl; Human Rights Watch http://www.hrw.org