Chorobowe 2024/2025: wynagrodzenie i zasiłek. Jaka minimalna podstawa wymiaru? Kiedy i komu ZUS wypłaca zasiłek chorobowy? Jaki wniosek trzeba złożyć?

• Ubezpieczenie zdrowotne a ubezpieczenie chorobowe - nie można tego mylić
• Zasiłek chorobowy jedno ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego
• Ubezpieczenie chorobowe: kiedy obowiązkowe, a kiedy dobrowolne
• Wynagrodzenie chorobowe - dla kogo, kiedy
• Zasiłek chorobowy - ile dni
• Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku chorobowego 
• Minimalna podstawa wymiaru zasiłku chorobowego i wynagrodzenia chorobowego w 2024 i 2025 roku
• Wysokość wynagrodzenia i zasiłku chorobowego
• Zasiłek chorobowy przedsiębiorców, duchownych i pracowników po ustaniu zatrudnienia - trzeba złożyć wniosek do ZUS
• Kiedy zasiłek chorobowy wypłaca ZUS - wniosek składa

Ubezpieczenie zdrowotne a ubezpieczenie chorobowe - nie można tego mylić

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyjaśnia, że ubezpieczenie zdrowotne umożliwia bezpłatne leczenie, natomiast ubezpieczenie chorobowe zapewnia wypłatę świadczeń na czas tego leczenia.
- Ubezpieczenie chorobowe to jedno z ubezpieczeń społecznych, które daje prawo do zasiłku w razie choroby i macierzyństwa. Ubezpieczenie zdrowotne pozwala korzystać z bezpłatnej opieki medycznej, zarówno ambulatoryjnej, jak i szpitalnej. Składki na ubezpieczenie zdrowotne wpłacane są do ZUS-u i przekazywane do Narodowego Funduszu Zdrowia. Natomiast składki na ubezpieczenie chorobowe pobiera ZUS i zapisuje na indywidualnym koncie ubezpieczonego – wyjaśnia Katarzyna Krupicka, regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa podlaskiego.

Zasiłek chorobowy jedno ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego

Każdy ubezpieczony, za którego są płacone składki na ubezpieczenie chorobowe, po spełnieniu określonych warunków ma  prawo do płatnego zwolnienia. Gdy ubezpieczony stanie się niezdolny do pracy z powodu choroby, czy urazu, otrzyma zasiłek chorobowy. Jeżeli zachoruje mu dziecko, rodzic, czy małżonek, którzy będą wymagali opieki — również z ubezpieczenia chorobowego na czas tej opieki będą wypłacane pieniądze, jako zasiłek opiekuńczy.

W przypadku przedłużającej się choroby z tego ubezpieczenia można mieć wypłacone świadczenie rehabilitacyjne. Ubezpieczenie chorobowe daje także prawo do wypłaty zasiłku macierzyńskiego po urodzeniu lub przyjęciu dziecka na wychowanie.

Ubezpieczenie chorobowe: kiedy obowiązkowe, a kiedy dobrowolne

W przypadku osób pracujących na umowę o pracę ubezpieczenie chorobowe jest zawsze obowiązkowe. Natomiast osoby pracujące na umowie zlecenia bądź prowadzące własną działalność gospodarczą do tego ubezpieczenia mogą przystąpić dobrowolnie. 
Jeśli zleceniobiorca lub przedsiębiorca nie przystąpi do ubezpieczenia chorobowego, to nie otrzyma przysługujących z tego ubezpieczenia świadczeń, np. w razie choroby, czy opieki nad chorym dzieckiem. Warto to wiedzieć, zwłaszcza że składka na to ubezpieczenie jest dość niska - wynosi 2,45 proc.

Wynagrodzenie chorobowe - dla kogo, kiedy

Wynagrodzenie chorobowe należne jest pracownikowi za czas niezdolności do pracy, która trwa łącznie do 33 dni w roku kalendarzowym (dotyczy osób do ukończenia 50 roku życia). 
Natomiast dla osoby która ukończyła 50 lat okres pobierania wynagrodzenia chorobowego wynosi 14 dni (14-dniowy okres wynagrodzenia chorobowego przysługuje od następnego roku kalendarzowego po roku, w którym osoba ukończyła 50 lat). 

Okres 33 i 14 dni nie musi wystąpić nieprzerwanie, jest to łączny okres w danym roku kalendarzowym. Wynagrodzenie chorobowe wypłacane jest ze środków pracodawcy. Wynagrodzenie chorobowe wyłączone jest z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, FP i FGŚP, jednak nalicza się od niego składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Wynagrodzenie chorobowe stanowi przychód ze stosunku pracy dlatego płatnik jest zobowiązany naliczyć i pobrać od tego świadczenia podatek.

Zasiłek chorobowy - ile dni

Zasiłek chorobowy wypłaca ubezpieczonemu ZUS (chyba że pracodawca jest płatnikiem zasiłków) kolejno od 34 lub 15 dnia niezdolności do pracy. Płatnika zasiłków ustala się na każdy rok osobno, sprawdzając liczbę osób zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego. Jeśli stan zatrudnienia jest powyżej 20 osób, płatnikiem zasiłków staje się firma, jeśli poniżej zasiłki wypłaca ZUS. 

Zasiłek chorobowy wypłacany jest przez okres:
182 dni albo ;
270 dni w przypadku, gdy niezdolność do pracy jest spowodowana gruźlicą lub przypada w trakcie ciąży.

Dodatkowo, jeśli niezdolność do pracy powstała po ustaniu ubezpieczenia, czyli po zwolnieniu, zasiłek chorobowy przysługuje przez okres nie dłuższy niż 91 dni ( wyjątek to niezdolność do pracy powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów oraz niezdolności spowodowanej gruźlicą lub występującej w trakcie ciąży).

Zasiłek chorobowy zwolniony jest ze składek ZUS, nie nalicza się od niego ani składek społecznych, FP, FGŚP ani składki zdrowotnej. Zasiłki pieniężne są przychodami z innych źródeł  i są opodatkowane na zasadach ogólnych. 

Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku chorobowego 

Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone w okresie 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających wystąpienie niezdolności do pracy. Jeśli niezdolność powstała przed upływem 12 miesięcy, do podstawy brane jest przeciętne wynagrodzenia za pełne miesiące ubezpieczenia.

Co do zasady do podstawy wymiaru wynagrodzenia i zasiłku chorobowego wchodzą wszystkie składniki, które stanowią podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, czyli: 

• Wynagrodzenie zasadnicze;
• Premie i nagrody uzależnione od indywidulanych wyników;
• Dodatki ( funkcyjny, stażowy)
• Wynagrodzenie za godziny nocne i nadliczbowe;
• Wynagrodzenie urlopowe

Oprócz składników przysługujących za okresy miesięczne uwzględnia się również składniki przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc; składniki kwartalne, roczne. Składniki roczne uwzględnia się w wysokości 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za rok poprzedzający miesiąc w którym powstała nieobecność.

W podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników, do których pracownik zachowuje prawo za okres pobierania wynagrodzenia i zasiłku chorobowego, niezależne od oceny pracownika, takie jak nagrody np. z okazji ślubu, ukończenia studiów, bony okolicznościowe, nagrody motywacyjne. Składniki te uwzględnia się jednak w podstawie zasiłku przysługującego za okres po ustaniu zatrudnienia.

Minimalna podstawa wymiaru zasiłku chorobowego i wynagrodzenia chorobowego w 2024 i 2025 roku

Na podstawie art. 45 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa:
1. Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do ubezpieczonych będących pracownikami, do których wynagrodzenia nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2020 r. poz. 2207 oraz z 2023 r. poz. 1667).

Ta zasada dotyczy zarówno zasiłku chorobowego jak i wynagrodzenia chorobowego - a także innych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

Na podstawie tego przepisu, gdy po obliczeniu podstawy zasiłku chorobowego według zasad ogólnych (czyli na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia danego pracownika z ostatnich 12 miesięcy) – ta podstawa będzie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia, to wtedy pracodawca musi obliczyć zasiłek chorobowy od kwoty płacy minimalnej. 

W przypadku pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy w 2024 roku ta minimalna podstawa wymiaru zasiłku chorobowego i wynagrodzenia chorobowego wynosi:
- 3660,42 zł do 30 czerwca 2024 r. (bo w tym czasie minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło: 4242 zł brutto)
- 3710,47 zł od 1 lipca do 31 grudnia 2024 r. (bo w tym czasie minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi: 4300 zł brutto).

Już dziś wiadomo, że minimalne wynagrodzenie za pracę wyniesie w 2025 roku 4666 zł brutto a zatem od 1 stycznia 2025 r. ta minimalna podstawa wymiaru zasiłku chorobowego i wynagrodzenia chorobowego (w przypadku pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy) wynosi: 4026,29 zł (4666 zł - 13,71%)

Wysokość wynagrodzenia i zasiłku chorobowego

Co do zasady, zarówno zasiłek chorobowy, jak i wynagrodzenie chorobowe wynoszą:
80% wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy powstałej:
 - wskutek choroby;
- z tytułu odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

100% wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy powstałej:
- wskutek choroby w trakcie ciąży;
- na skutek wypadku w pracy lub w drodze do pracy;
- wskutek poddania się badaniom lekarskim w związku z kandydowaniem na dawcę komórek, tkanek i narządów lub w związku z zabiegiem pobrania.

Te procenty wynikają z art. 92 kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem wynagrodzenie chorobowe pracownika (albo za czas niezdolności do pracy w wyniku wypadku, czy badań lekarskich) oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wypłaca za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

Na podstawie art. 3 pkt 3-4 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa 
- wynagrodzeniem jest przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe;
- przychodem jest kwota stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe.

Zasiłek chorobowy przedsiębiorców, duchownych i pracowników po ustaniu zatrudnienia - trzeba złożyć wniosek do ZUS

Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą, osoby współpracujące z nimi, duchowni oraz pracownicy po ustaniu zatrudnienia składają wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego bezpośrednio do ZUS-u. Gdy lekarz wystawi zwolnienie lekarskie, zasiłek chorobowy nie zostanie automatycznie wypłacony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Niezbędne jest złożenie odpowiedniego wniosku. 

Wniosek można złożyć osobiście w placówce ZUS-u, wysłać pocztą lub przesłać elektronicznie za pośrednictwem PUE/eZUS. Przedsiębiorcy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, ich współpracownicy oraz duchowni składają wniosek o zasiłek chorobowy na druku Z-3b lub ZAS-53. 

Osoby, które mają prawo do zasiłku po ustaniu zatrudnienia, powinny złożyć wniosek na druku ZAS-53. Dodatkowo przy pierwszym e-ZLA, które obejmuje okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, do wniosku należy dołączyć oświadczenie na formularzu Z-10 – informuje Krystyna Michałek, regionalny rzecznik prasowy ZUS w województwie kujawsko-pomorskim.

Kiedy zasiłek chorobowy wypłaca ZUS - wniosek składa

W przypadku pracowników oraz zleceniobiorców, którym zasiłek wypłaca ZUS, a nie płatnik składek, wniosek o zasiłek chorobowy składa pracodawca lub zleceniodawca. Dotyczy to ubezpieczonych, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 osób.
Aby ZUS mógł wypłacić zasiłek chorobowy, pracodawca lub zleceniodawca, który nie jest płatnikiem zasiłków, powinien niezwłocznie, nie później niż w ciągu 7 dni od otrzymania zaświadczenia lekarskiego, przekazać do ZUS-u odpowiednie dokumenty niezbędne do przyznania i wypłaty zasiłku. 

W przypadku pracowników wymagany jest formularz Z-3, natomiast dla ubezpieczonych innych niż pracownicy, takich jak zleceniobiorcy, należy wypełnić formularz Z-3a.

W przypadku kolejnego e-ZLA za okres nieprzerwanej niezdolności do pracy zaświadczenie płatnika składek na formularzu Z-3/Z-3a wypełnia pracodawca lub zleceniodawca w ograniczonym zakresie. Można również skorzystać z zaświadczenia ZAS-12 w tym celu.

- Nie warto zwlekać ze złożeniem wniosku o zasiłek chorobowy. Roszczenie o ten zasiłek przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który przysługuje – przestrzega Krystyna Michałek, regionalny rzecznik prasowy ZUS w województwie kujawsko-pomorskim.