W dniu 27 listopada br. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 762), wprowadzającą dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków i dzieci wymagających po urodzeniu dłuższej hospitalizacji. Wymiar dodatkowego urlopu ma wynieść do 8 lub odpowiednio – do 15 tygodni w zależności od okresu hospitalizacji dziecka, tygodnia ciąży, w którym dziecko się urodzi lub jego masy urodzeniowej.
- Sejm uchwalił ustawę wprowadzającą dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków i dzieci wymagających po urodzeniu dłuższej hospitalizacji
- Urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków – jak to wygląda obecnie?
- Dodatkowy urlop macierzyński – w jakim wymiarze i kto będzie mógł z niego skorzystać?
- Dodatkowy urlop macierzyński – w jaki sposób będzie można z niego skorzystać i ile będzie płatny?
- Dodatkowy urlop macierzyński – kiedy będzie można z niego skorzystać?
Sejm uchwalił ustawę wprowadzającą dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków i dzieci wymagających po urodzeniu dłuższej hospitalizacji
W dniu 27 listopada br. Sejm jednogłośnie uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 762), wprowadzającą dodatkowy urlop macierzyński dla pracowników-rodzicówdzieci przedwcześnie urodzonych oraz pracowników-rodziców dzieci urodzonych w terminie, ale wymagających po urodzeniu dłuższej hospitalizacji. Za przyjęciem projektu zagłosowało 428 posłów. Nikt nie był przeciw i nikt nie wtrzymał się od głosu. W związku z powyższym – 29 listopada br., tekst ustawy został przekazany do prac w Senacie. Jeżeli Senat podejmie teraz uchwałę o przyjęciu ustawy bez zmian (a tak najprawdopodobniej będzie, biorąc pod uwagę jednomyślność posłów podczas głosowania nad projektem ustawy po jego trzecim czytaniu w Sejmie) – po rozpatrzeniu przez Sejm stanowiska Senatu, trafi ona już bezpośrednio do podpisu Prezydenta. Można więc spodziewać się rychłego wejścia przepisów w życie – projekt zakłada, że ma to nastąpić w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.
To bardzo dobra wiadomość dla rodziców wcześniaków i dzieci wymagających dłuższej hospitalizacji bezpośrednio po urodzeniu, którzy już od lat domagają się wydłużenia urlopu macierzyńskiego o czas spędzony przez dziecko w szpitalu. W obecnym stanie prawnym, niejednokrotnie dochodzi bowiem do sytuacji, w których maluch jest wypisywany ze szpitala po dłuższej hospitalizacji, która miała miejsce bezpośrednio po porodzie w związku z przedwczesnym urodzeniem lub złym stanem zdrowia dziecka (spowodowanym np. wadą serca lub wielowadziem), a mama lub tata – w związku z wyczerpaniem urlopu macierzyńskiego (lub odpowiednio – przysługującej ojcu dziecka części urlopu macierzyńskiego), który upływał w czasie, gdy dziecko przebywało w szpitalu – muszą wrócić do pracy.
Urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków – jak to wygląda obecnie?
W aktualnym stanie prawnym, matkom wcześniaków i dzieci urodzonych o czasie, ale wymagających po urodzeniu dłuższej hospitalizacji ze względu na zły stan zdrowia – urlop macierzyński przysługuje w takim samym wymiarze, jak matkom dzieci urodzonych o czasie, których dzieci nie wymagają wydłużonej hospitalizacji. Obecny wymiar urlopu macierzyńskiego uzależniony jest jedynie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi odpowiednio:
20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie i odpowiednio
37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Jedynym rozwiązaniem, z którego mogą aktualnie skorzystać matki wcześniaków i dzieci wymagających po porodzie dłuższej hospitalizacji, celem „przesunięcia” swojego urlopu macierzyńskiego na okres, kiedy dziecko zostanie wypisane ze szpitala – jest możliwość przerwania tego urlopu na czas hospitalizacji dziecka. Jest jednak jeden warunek – kobieta może to uczynić dopiero po co najmniej 8 tygodniach od dnia porodu, które ustawodawca uznał za minimalny czas potrzebny matce na regenerację sił po porodzie. Jeżeli zatem, w powyższym okresie, dziecko będzie przebywało w szpitalu – urlop macierzyński matki, niestety będzie upływał. Dopiero po wspomnianych 8 tygodniach może go przerwać, na czas hospitalizacji malucha i wówczas ma dwie opcje:
albo może wrócić do pracy – pracodawca ma obowiązek umożliwić jej przystąpienie do pracy, a po wyjściu dziecka ze szpitala – ponownie udzielić jej urlopu macierzyńskiego we wskazanym przez nią terminie,
albo – na czas przerwania urlopu macierzyńskiego – uzyskać zaświadczenie lekarskie uprawniające ją do zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad hospitalizowanym dzieckiem. Wówczas, będzie mogła przebywać z dzieckiem w szpitalu, urlop macierzyński nie będzie upływał, a za czas zwolnienia – przysługiwać jej będzie zasiłek opiekuńczy w wysokości 80% podstawy zasiłku, czyli przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres ostatnich 12 miesięcy lub pełnych miesięcy ubezpieczenia. Na zasiłku opiekuńczym – matka nie może jednak przebywać w „nieskończoność” i w praktyce – może zdarzyć się sytuacja, że maluch będzie musiał nadal przebywać w szpitalu, a matka będzie musiała wrócić do pracy albo z powrotem na urlop macierzyński. Pula zasiłku opiekuńczego na dany rok kalendarzowy, przysługująca łącznie obojgu rodzicom i to na wszystkie dzieci i innych członków rodziny, wynosi bowiem tylko 60 dni.
Ojcowie dzieci natomiast, mogą skorzystać z pozostałej części urlopu macierzyńskiego (tj. w wymiarze, w którym nie wykorzystała go matka dziecka), w określonych przez ustawodawcę sytuacjach, w których z urlopu tego nie skorzysta matka dziecka, tj. m.in.
w przypadku powrotu przez matkę do pracy i rezygnacji przez nią z pozostałej części urlopu, pod warunkiem uprzedniego wykorzystania przez nią urlopu w wymiarze co najmniej 14 tygodni,
w przypadku rezygnacji przez matkę, która legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji z pozostałej części urlopu, pod warunkiem uprzedniego wykorzystania przez nią urlopu w wymiarze co najmniej 8 tygodni,
w przypadku zgonu matki w czasie urlopu macierzyńskiego oraz
w przypadku porzucenia dziecka przez matkę w czasie urlopu macierzyńskiego, pod warunkiem uprzedniego wykorzystania przez nią urlopu w wymiarze co najmniej 8 tygodni.
W powyższym zakresie, tj. w zakresie przysługującej im części urlopu macierzyńskiego, ojcowie również – tak jak matka dziecka – mogą ten urlop, na czas pobytu malucha w szpitalu, przerwać.
Dodatkowy urlop macierzyński – w jakim wymiarze i kto będzie mógł z niego skorzystać?
Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która w dniu 27 listopad br. została uchwalona przez Sejm, ma poprawić sytuację rodziców wcześniaków i dzieci urodzonych o czasie, ale wymagających po urodzeniu długotrwałej hospitalizacji, wprowadzając dla nich dodatkowy (uzupełniający), pełnopłatny urlop macierzyński, którego udzielenia pracodawca nie będzie mógł odmówić.
Wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego, wynosić będzie odpowiednio:
tydzień uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu, do upływu 15 tygodnia po porodzie – dla rodziców (pracownicy-matki albo pracownika-ojca wychowującego dziecko) dziecka urodzonego przed ukończeniem 28 tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g,
tydzień uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu, do upływu 8 tygodnia po porodzie – dla rodziców (pracownicy-matki albo pracownika-ojca wychowującego dziecko) dziecka urodzonego po ukończeniu 28 tygodnia ciąży, ale przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży i z masą urodzeniową większą niż 1000 g oraz
tydzień uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5 dnia po porodzie do upływu 8 tygodnia po porodzie – dla rodziców (pracownicy-matki albo pracownika-ojca wychowującego dziecko) dziecka urodzonego po ukończeniu 37 tygodnia ciąży, które będzie wymagało hospitalizacji po porodzie przez co najmniej 2 kolejne dni w okresie od 5 do 28 dnia po porodzie.
W przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie – przy ustalaniu wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, będzie brana pod uwagę waga dziecka o najniższej masie urodzeniowej oraz okres pobytu w szpitalu dziecka najdłużej hospitalizowanego.
Wymiar dodatkowego (uzupełniającego) urlopu macierzyńskiego będzie zatem wynosił odpowiednio do 8 albo nawet do 15 tygodni, w zależności od okresu hospitalizacji dziecka, tygodnia ciąży, w którym dziecko się urodziło lub jego masy urodzeniowej. Co więcej – dodatkowy urlop macierzyński, ma przysługiwać nie tylko rodzicom wcześniaków, ale również dzieci urodzonych o czasie, które jednak wymagają po porodzie „ponadstandardowej” hospitalizacji (czyli przypadającej od 5 dnia od porodu). Jeżeli takie dziecko, będzie hospitalizowane przez co najmniej 2 dni w okresie od 5 do 28 dnia po porodzie – jego rodzicom będzie przysługiwał dodatkowy urlop za każdy tydzień jego pobytu w szpitalu, od 5 dnia po porodzie, aż do upływu 8 tygodnia od narodzin. Prawa do dodatkowego urlopu nie pozbawią również przerwy pomiędzy hospitalizacjami dziecka, jeżeli będą one miały miejsce ww. czasookresie. Może jednak dojść do sytuacji, w której dziecko zostanie wypisane ze szpitala przed upływem 5 doby od porodu, a następnie powróci do niego – na dłuższy okres – po 28 dniu od porodu. Wówczas – ze względu na niespełnienie wymogu co najmniej 2 dób hospitalizacji ww. okresie – dodatkowy urlop macierzyński, rodzicom takiego malucha, niestety nie będzie przysługiwał.
Przy ustalaniu wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego okresy pobytu dziecka w szpitalu do upływu odpowiednio – 8 tygodnia albo 15 tygodnia po porodzie będą ze sobą sumowane, a niepełny tydzień zaokrąglany będzie w górę do pełnego tygodnia. Dla przykładu: wystarczy zatem, że dziecko urodzone przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży – będzie hospitalizowane przez okres 1,5 tygodnia po porodzie, aby jego rodzice zyskali prawo do 2 dodatkowych tygodni urlopu macierzyńskiego.
Dodatkowy urlop macierzyński, na powyższych zasadach, będzie również przysługiwał odpowiednio rodzicom przysposabiającym dziecko oraz rodzicom zastępczym, jeżeli pobyt dziecka w szpitalu (uprawniający do urlopu uzupełniającego) będzie miał miejsce po przyjęciu przez nich dziecka na wychowanie.
Dodatkowy urlop macierzyński – w jaki sposób będzie można z niego skorzystać i ile będzie płatny?
Dodatkowy urlop macierzyński będzie udzielany na wniosek złożony w postaci papierowej lub elektronicznej przez pracownicę albo pracownika – ojca wychowującego dziecko nie później niż na 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego. Do wniosku tego, będzie trzeba dołączyć wydane przez szpital (w którym przebywało dziecko) zaświadczenie, zawierające informacje o okresie pobytu dziecka w szpitalu, tygodniu jego urodzenia oraz masie urodzeniowej.
Pracodawca nie będzie mógł odmówić udzielenia tego urlopu i będzie on płatny w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Podstawę wymiaru zasiłku, stanowi natomiast przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownicy lub odpowiednio – pracownikowi:
za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolności do pracy lub
za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia.
Po zakończeniu korzystania z dodatkowego urlopu – pracodawca będzie zobowiązany do dopuszczenia pracownicy lub odpowiednio – pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie będzie to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu, na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownica lub odpowiednio – pracownik nie korzystał z tego urlopu.
Dodatkowy urlop macierzyński – kiedy będzie można z niego skorzystać?
Zgodnie z projektem ustawy, która wprowadza dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków i dzieci urodzonych o czasie, ale wymagających po porodzie dłuższej hospitalizacji – nowe przepisy mają wejść w życie po upływie 3 miesięcy od ogłoszenia ustawy. Aktualnie, ustawa została przekazana do prac w Senacie i jeżeli spotka się z jego przychylnością (a tak najprawdopodobniej będzie, biorąc pod uwagę jednomyślność posłów podczas głosowania po trzecim czytaniu projektu ustawy w Sejmie) – trafi następnie ponownie do Sejmu, który będzie mógł skierować ją już bezpośrednio do podpisu Prezydenta. Fundacja Koalicja dla wcześniaka, która była jedną z głównych inicjatorek prac nad projektem ww. ustawy (w styczniu 2024 r. złożyła w tej sprawie petycję na ręce ministry rodziny pracy i polityki społecznej Agnieszki Dziemianowicz-Bąk) przewiduje, że jest szansa na złożenie przez Prezydenta podpisu pod ww. ustawą jeszcze w grudniu tego roku. Przy takim obrocie spraw – nowe przepisy powinny zatem wejść w życie z końcem pierwszego kwartału 2025 r.
Osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy, będą już przebywały na urlopach macierzyńskich lub będą uprawnione do korzystania z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego – również będą mogły skorzystać również z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, na wniosek złożony pracodawcy najpóźniej w ostatnim dniu urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, co gwarantują przewidziane w projekcie ustawy przepisy przejściowe.
Sprawdź >>> Kodeks pracy 2024. Praktyczny komentarz z przykładami
Podstawa prawna:
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 762)
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1465 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 2780)