Rewolucja w urlopach: nawet 15 tygodni dodatkowego urlopu, płatnego 100%, którego udzielenia pracodawca nie będzie mógł odmówić. Dla kogo i od kiedy?

• Sejm uchwalił ustawę wprowadzającą dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków i dzieci wymagających po urodzeniu dłuższej hospitalizacji
• Urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków – jak to wygląda obecnie?
• Dodatkowy urlop macierzyński – w jakim wymiarze i kto będzie mógł z niego skorzystać? 
• Dodatkowy urlop macierzyński – w jaki sposób będzie można z niego skorzystać i ile będzie płatny? 
• Dodatkowy urlop macierzyński – kiedy będzie można z niego skorzystać? 

Sejm uchwalił ustawę wprowadzającą dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków i dzieci wymagających po urodzeniu dłuższej hospitalizacji

W dniu 27 listopada br. Sejm jednogłośnie uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 762), wprowadzającą dodatkowy urlop macierzyński dla pracowników-rodzicówdzieci przedwcześnie urodzonych oraz pracowników-rodziców dzieci urodzonych w terminie, ale wymagających po urodzeniu dłuższej hospitalizacji. Za przyjęciem projektu zagłosowało 428 posłów. Nikt nie był przeciw i nikt nie wtrzymał się od głosu. W związku z powyższym – 29 listopada br., tekst ustawy został przekazany do prac w Senacie. Jeżeli Senat podejmie teraz uchwałę  o przyjęciu ustawy bez zmian (a tak najprawdopodobniej będzie, biorąc pod uwagę jednomyślność posłów podczas głosowania nad projektem ustawy po jego trzecim czytaniu w Sejmie) – po rozpatrzeniu przez Sejm stanowiska Senatu, trafi ona już bezpośrednio do podpisu Prezydenta. Można więc spodziewać się rychłego wejścia przepisów w życie – projekt zakłada, że ma to nastąpić w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy. 

To bardzo dobra wiadomość dla rodziców wcześniaków i dzieci wymagających dłuższej hospitalizacji bezpośrednio po urodzeniu, którzy już od lat domagają się wydłużenia urlopu macierzyńskiego o czas spędzony przez dziecko w szpitalu. W obecnym stanie prawnym, niejednokrotnie dochodzi bowiem do sytuacji, w których maluch jest wypisywany ze szpitala po dłuższej hospitalizacji, która miała miejsce bezpośrednio po porodzie w związku z przedwczesnym urodzeniem lub złym stanem zdrowia dziecka (spowodowanym np. wadą serca lub wielowadziem), a mama lub tata – w związku z wyczerpaniem urlopu macierzyńskiego (lub odpowiednio – przysługującej ojcu dziecka części urlopu macierzyńskiego), który upływał w czasie, gdy dziecko przebywało w szpitalu – muszą wrócić do pracy. 

Urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków – jak to wygląda obecnie?

W aktualnym stanie prawnym, matkom wcześniaków i dzieci urodzonych o czasie, ale wymagających po urodzeniu dłuższej hospitalizacji ze względu na zły stan zdrowia – urlop macierzyński przysługuje w takim samym wymiarze, jak matkom dzieci urodzonych o czasie, których dzieci nie wymagają wydłużonej hospitalizacji. Obecny wymiar urlopu macierzyńskiego uzależniony jest jedynie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi odpowiednio:

• 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

• 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,

• 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,

• 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie i odpowiednio

• 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Jedynym rozwiązaniem, z którego mogą aktualnie skorzystać matki wcześniaków i dzieci wymagających po porodzie dłuższej hospitalizacji, celem „przesunięcia” swojego urlopu macierzyńskiego na okres, kiedy dziecko zostanie wypisane ze szpitala – jest możliwość przerwania tego urlopu na czas hospitalizacji dziecka. Jest jednak jeden warunek – kobieta może to uczynić dopiero po co najmniej 8 tygodniach od dnia porodu, które ustawodawca uznał za minimalny czas potrzebny matce na regenerację sił po porodzie. Jeżeli zatem, w powyższym okresie, dziecko będzie przebywało w szpitalu – urlop macierzyński matki, niestety będzie upływał. Dopiero po wspomnianych 8 tygodniach może go przerwać, na czas hospitalizacji malucha i wówczas ma dwie opcje:

1. albo może wrócić do pracy – pracodawca ma obowiązek umożliwić jej przystąpienie do pracy, a po wyjściu dziecka ze szpitala – ponownie udzielić jej urlopu macierzyńskiego we wskazanym przez nią terminie,

2. albo – na czas przerwania urlopu macierzyńskiego – uzyskać zaświadczenie lekarskie uprawniające ją do zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad hospitalizowanym dzieckiem. Wówczas, będzie mogła przebywać z dzieckiem w szpitalu, urlop macierzyński nie będzie upływał, a za czas zwolnienia – przysługiwać jej będzie zasiłek opiekuńczy w wysokości 80% podstawy zasiłku, czyli przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres ostatnich 12 miesięcy lub pełnych miesięcy ubezpieczenia. Na zasiłku opiekuńczym – matka nie może jednak przebywać w „nieskończoność” i w praktyce – może zdarzyć się sytuacja, że maluch będzie musiał nadal przebywać w szpitalu, a matka będzie musiała wrócić do pracy albo z powrotem na urlop macierzyński. Pula zasiłku opiekuńczego na dany rok kalendarzowy, przysługująca łącznie obojgu rodzicom i to na wszystkie dzieci i innych członków rodziny, wynosi bowiem tylko 60 dni. 

Ojcowie dzieci natomiast, mogą skorzystać z pozostałej części urlopu macierzyńskiego (tj. w wymiarze, w którym nie wykorzystała go matka dziecka), w określonych przez ustawodawcę sytuacjach, w których z urlopu tego nie skorzysta matka dziecka, tj. m.in.

• w przypadku powrotu przez matkę do pracy i rezygnacji przez nią z pozostałej części urlopu, pod warunkiem uprzedniego wykorzystania przez nią urlopu w wymiarze co najmniej 14 tygodni,

• w przypadku rezygnacji przez matkę, która legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji z pozostałej części urlopu, pod warunkiem uprzedniego wykorzystania przez nią urlopu w wymiarze co najmniej 8 tygodni,

• w przypadku zgonu matki w czasie urlopu macierzyńskiego oraz

• w przypadku porzucenia dziecka przez matkę w czasie urlopu macierzyńskiego, pod warunkiem uprzedniego wykorzystania przez nią urlopu w wymiarze co najmniej 8 tygodni.

W powyższym zakresie, tj. w zakresie przysługującej im części urlopu macierzyńskiego, ojcowie również – tak jak matka dziecka – mogą ten urlop, na czas pobytu malucha w szpitalu, przerwać.

Dodatkowy urlop macierzyński – w jakim wymiarze i kto będzie mógł z niego skorzystać? 

Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która w dniu 27 listopad br. została uchwalona przez Sejm, ma poprawić sytuację rodziców wcześniaków i dzieci urodzonych o czasie, ale wymagających po urodzeniu długotrwałej hospitalizacji, wprowadzając dla nich dodatkowy (uzupełniający), pełnopłatny urlop macierzyński, którego udzielenia pracodawca nie będzie mógł odmówić. 

Wymiar dodatkowego (uzupełniającego) urlopu macierzyńskiego będzie zatem wynosił odpowiednio do 8 albo nawet do 15 tygodni, w zależności od okresu hospitalizacji dziecka, tygodnia ciąży, w którym dziecko się urodziło lub jego masy urodzeniowej. Co więcej – dodatkowy urlop macierzyński, ma przysługiwać nie tylko rodzicom wcześniaków, ale również dzieci urodzonych o czasie, które jednak wymagają po porodzie „ponadstandardowej” hospitalizacji (czyli przypadającej od 5 dnia od porodu). Jeżeli takie dziecko, będzie hospitalizowane przez co najmniej 2 dni w okresie od 5 do 28 dnia po porodzie – jego rodzicom będzie przysługiwał dodatkowy urlop za każdy tydzień jego pobytu w szpitalu, od 5 dnia po porodzie, aż do upływu 8 tygodnia od narodzin. Prawa do dodatkowego urlopu nie pozbawią również przerwy pomiędzy hospitalizacjami dziecka, jeżeli będą one miały miejsce ww. czasookresie. Może jednak dojść do sytuacji, w której dziecko zostanie wypisane ze szpitala przed upływem 5 doby od porodu, a następnie powróci do niego – na dłuższy okres – po 28 dniu od porodu. Wówczas – ze względu na niespełnienie wymogu co najmniej 2 dób hospitalizacji ww. okresie – dodatkowy urlop macierzyński, rodzicom takiego malucha, niestety nie będzie przysługiwał. 

Przy ustalaniu wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego okresy pobytu dziecka w szpitalu do upływu odpowiednio – 8 tygodnia albo 15 tygodnia po porodzie będą ze sobą sumowane, a niepełny tydzień zaokrąglany będzie w górę do pełnego tygodnia. Dla przykładu: wystarczy zatem, że dziecko urodzone przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży – będzie hospitalizowane przez okres 1,5 tygodnia po porodzie, aby jego rodzice zyskali prawo do 2 dodatkowych tygodni urlopu macierzyńskiego.

Dodatkowy urlop macierzyński, na powyższych zasadach, będzie również przysługiwał odpowiednio rodzicom przysposabiającym dziecko oraz rodzicom zastępczym, jeżeli pobyt dziecka w szpitalu (uprawniający do urlopu uzupełniającego) będzie miał miejsce po przyjęciu przez nich dziecka na wychowanie.

Dodatkowy urlop macierzyński – w jaki sposób będzie można z niego skorzystać i ile będzie płatny? 

Dodatkowy urlop macierzyński będzie udzielany na wniosek złożony w postaci papierowej lub elektronicznej przez pracownicę albo pracownika – ojca wychowującego dziecko nie później niż na 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego. Do wniosku tego, będzie trzeba dołączyć wydane przez szpital (w którym przebywało dziecko) zaświadczenie, zawierające informacje o okresie pobytu dziecka w szpitalu, tygodniu jego urodzenia oraz masie urodzeniowej. 

Pracodawca nie będzie mógł odmówić udzielenia tego urlopu i będzie on płatny w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Podstawę wymiaru zasiłku, stanowi natomiast przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownicy lub odpowiednio – pracownikowi:

• za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolności do pracy lub 

• za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia.

Po zakończeniu korzystania z dodatkowego urlopu – pracodawca będzie zobowiązany do dopuszczenia pracownicy lub odpowiednio – pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie będzie to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu, na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownica lub odpowiednio – pracownik nie korzystał z tego urlopu.

Dodatkowy urlop macierzyński – kiedy będzie można z niego skorzystać? 

Zgodnie z projektem ustawy, która wprowadza dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków i dzieci urodzonych o czasie, ale wymagających po porodzie dłuższej hospitalizacji – nowe przepisy mają wejść w życie po upływie 3 miesięcy od ogłoszenia ustawy. Aktualnie, ustawa została przekazana do prac w Senacie i jeżeli spotka się z jego przychylnością (a tak najprawdopodobniej będzie, biorąc pod uwagę jednomyślność posłów podczas głosowania po trzecim czytaniu projektu ustawy w Sejmie) – trafi następnie ponownie do Sejmu, który będzie mógł skierować ją już bezpośrednio do podpisu Prezydenta. Fundacja Koalicja dla wcześniaka, która była jedną z głównych inicjatorek prac nad projektem ww. ustawy (w styczniu 2024 r. złożyła w tej sprawie petycję na ręce ministry rodziny pracy i polityki społecznej Agnieszki Dziemianowicz-Bąk) przewiduje, że jest szansa na złożenie przez Prezydenta podpisu pod ww. ustawą jeszcze w grudniu tego roku. Przy takim obrocie spraw – nowe przepisy powinny zatem wejść w życie z końcem pierwszego kwartału 2025 r. 

Osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy, będą już przebywały na urlopach macierzyńskich lub będą uprawnione do korzystania z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego – również będą mogły skorzystać również z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, na wniosek złożony pracodawcy najpóźniej w ostatnim dniu urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, co gwarantują przewidziane w projekcie ustawy przepisy przejściowe.

Sprawdź >>> Kodeks pracy 2024. Praktyczny komentarz z przykładami

Podstawa prawna:

• Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 762)

• Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1465 z późn. zm.)

• Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 2780)