Sezon grzewczy 2024/2025: Kominki, piece a zakazy z uchwał antysmogowych w województwach i gminach. Za co grzywna do 5000 zł?

• Co wspólnego ma smog z kominkami?
• Jakich urządzeń dotyczą uchwały antysmogowe?
• Gdzie obowiązują uchwały antysmogowe?
• Czego zakazują uchwały antysmogowe?
• Kary
• Czego nie zakazują uchwały antysmogowe?
• Czego nie nakazują uchwały antysmogowe?

Co wspólnego ma smog z kominkami?

Niewiele. Potwierdzają to najnowsze tabele wskaźników emisji Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE). Naukowcy i specjaliści zajmujący się tematyką emisji jednoznacznie stwierdzają, że główną przyczyną smogu jest nieprawidłowe spalanie złej jakości paliwa (głównie węgla) w piecach bezklasowych. 
Skąd zatem ograniczenia eksploatacji kominków  w uchwałach antysmogowych? Złożyło się na to kilka czynników. Zawyżone wskaźniki emisji KOBiZE w czasach tworzenia uchwał antysmogowych, presja lobby związanego z alarmami smogowymi i ignorancja urzędników. Nikt nie spodziewał się, że tak niedorzeczne przepisy jak zakazy ogrzewania drewnem, które jest odnawialnym źródłem energii, wejdą w życie. Taki jest obecnie stan prawny, a jak mówi stara rzymska maksyma,  nieznajomość prawa szkodzi. Zwłaszcza, jeśli faktycznie przepisy antysmogowe nie wprowadzają takich zakazów jak próbują nam to wmówić niektóre media.

Jakich urządzeń dotyczą uchwały antysmogowe?

Przepisy (normy, ekoprojekt, uchwały antysmogowe) używają dla określenia różnych rodzajów urządzeń grzewczych na drewno kawałkowe, nie będących piecami do CO, pojęcia „miejscowe ogrzewacze pomieszczeń”. Dla uproszczenia będziemy posługiwać się potocznym określeniem „kominki”.

Na początek spróbujmy rozszyfrować pojęcia, z którymi mamy do czynienia w uchwałach antysmogowych. Przepisy te dotyczą instalacji, w których następuje spalanie paliw stałych i które:

1. Dostarczają ciepło do systemu centralnego ogrzewania – tu chodzi o piece do centralnego ogrzewania
2. Wydzielają ciepło poprzez bezpośrednie przenoszenie ciepła – to zwykłe miejscowe ogrzewacze pomieszczeń, czyli kominki, piece, trzony kuchenne i piece wolnostojące
3. Wydzielają ciepło poprzez bezpośrednie przenoszenie ciepła w połączeniu z przenoszeniem ciepła do cieczy – to kominki z płaszczem wodnym
4. Wydzielają ciepło poprzez bezpośrednie przenoszenie ciepła w połączeniu z systemem dystrybucji gorącego powietrza – to kominki z systemem dystrybucji gorącego powietrza

Gdzie obowiązują uchwały antysmogowe?

Nie istnieje nic takiego jak ogólnopolska „ustawa antysmogowa”.

Uchwały antysmogowe to przepisy lokalne uchwalane przez sejmiki wojewódzkie na podstawie delegacji z ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Zwykle dotyczą one obszaru całego województwa ale mamy też uchwały antysmogowe dla poszczególnych gmin, miast czy grup miast. 
Specjalne uchwały antysmogowe mamy w Krakowie, w 7 małopolskich gminach, we Wrocławiu, w uzdrowiskach województwa dolnośląskiego, w Kaliszu, Poznaniu, Gorzowie Wielkopolskim i Zielonej Górze oraz w miastach województwa pomorskiego. Nawet, jeśli uchwała taka dotyczy miasta czy gminy, zawsze uchwalana jest przez sejmik wojewódzki i tylko przez taki sejmik może być zmieniona. Województwa podlaskie i warmińsko-mazurskie nie mają uchwał antysmogowych. Mieszkańcy tych województw mają taką samą sytuację prawną jak wszyscy pozostali mieszkańcy UE czyli starych kominków mogą używać bez ograniczeń

Czego zakazują uchwały antysmogowe?

Przepisy te zwykle zakazują eksploatacji określonych rodzajów kominków w określonych terminach. Warto zapoznać się z lokalną uchwałą antysmogową, jeśli takowa w ogóle istnieje, bo zwykle zakazów nie ma albo są one łagodniejsze, niż przedstawiają to żądne krwi i sensacji media. Jedynym miastem w Polsce, jeśli nie na świecie, gdzie zabronione jest ogrzewanie drewnem we wszystkich urządzeniach jest Kraków.

Używanie starych, nie spełniających wymogów ekoprojektu  kominków jest zabronione:

• w województwie mazowieckim, podkarpackim i śląskim od 1 stycznia 2023
• w Gorzowie Wielkopolskim i w Zielonej Górze od 1 stycznia 2023
• w gminach Niepołomice, Skawina, Krzeszowice, Oświęcim, Rabka, Nowy Targ i Czarny Dunajec od 1 stycznia 2023
• w województwie kujawsko-pomorskim od 1 stycznia 2024
• województwie małopolskim od 1 maja 2024
• w województwie łódzkim i wielkopolskim od 1 stycznia 2026
• w województwie świętokrzyskim od 1 lipca 2026
• w województwie lubuskim (poza Gorzowem Wlkp i Zieloną Górą) od 1 stycznia 2027
• w województwie zachodniopomorskim od 1 stycznia 2028
• w województwie opolskim od 1 stycznia 2036

W niektórych miastach i województwach możliwość używania kominków jest uzależniona od braku dostępu do sieci gazowej lub ciepłowniczej.

Kary

Za złamanie zakazów i ograniczeń przewidzianych przez uchwały antysmogowe można zostać ukaranym grzywną na zasadach ogólnych przewidzianych w kodeksie wykroczeń czyli od 20 zł do 5000 zł. Kodeks wykroczeń mówi, że w stosunku do sprawcy czynu można poprzestać na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego. Można też odstąpić od wymierzenia kary. Pojawiające się czasami w przestrzeni publicznej kwoty 500 lub 5000 zł są wyssane z palca.

Czego nie zakazują uchwały antysmogowe?

Poza Krakowem uchwały antysmogowe nigdy nie zakazują eksploatacji kominków ekoprojektowych. W województwach lubelskim, pomorskim i dolnośląskim nie ma zakazu używania starych kominków.

W Małopolsce, Wielkopolsce, świętokrzyskim i na Śląsku bez ograniczeń można używać starych kominków bez ekoprojektu jeśli mają one sprawność minimum 80%.

A co najważniejsze, uchwały antysmogowe nie zakazują sprzedaży, kupowania, instalowania i posiadania kominków

Czego nie nakazują uchwały antysmogowe?

Uchwały antysmogowe w żadnym wypadku nie nakazują likwidacji ani wymiany starych kominków. Nie nakazują też zgłaszania chęci wybudowania kominka w gminie ani „załatwiania” zgody lub pozwolenia na wybudowanie kominka albo komina.

Warto też zapamiętać, że kominki zgodne z ekoprojektem nie muszą mieć sprawności 80% ani nie muszą być wyposażone w elektrofiltr.

Wojciech Perek, ekspert Drewno Pozytywna Energia