Wielkimi krokami zbliżają się „Black Friday” i święta Bożego Narodzenia, a wraz z nimi – wzmożona „aktywność zakupowa” Polaków. W tym okresie, zwykle nabywa się najwięcej towarów, których znaczną część stanowi odzież i obuwie. Ogromne ilości tejże odzieży i obuwia – trafiają wówczas również na wysypiska. W tym miejscu, warto się zatrzymać i zastanowić jaki wpływ na środowisko, ma taki konsumpcjonizm, tym bardziej, że od nowego roku nie będzie można już tak „łatwo” pozbyć się niechcianych ubrań.
- „Szybka moda” i pozbywanie się znacznych ilości odzieży nie pozostaje bez wpływu na środowisko
- Od 1 stycznia 2025 r. obowiązek segregacji obejmie również tekstylia
- Tekstyliów nie wyrzucimy już do odpadów zmieszanych, a niewłaściwa segregacja śmieci wiąże się z konsekwencjami
- Dalsze plany UE odnośnie recyklingu tekstyliów – przerzucenie kosztów związanych z odbiorem śmieci na producentów
„Szybka moda” i pozbywanie się znacznych ilości odzieży nie pozostaje bez wpływu na środowisko
Według danych Parlamentu Europejskiego – przeciętny Europejczyk i Europejka kupują co roku prawie 26 kg tekstyliów, a pozbywają się ich ok. 11 kg. Jest to efekt trendu, który pojawił się w ostatnich latach na wielu rynkach na całym świecie – tzw. „szybkiej mody”, czyli taniej odzieży niskiej jakości, nieustannie dostarczanej przez producentów w nowym stylu i po bardzo niskich cenach. Tymczasem, produkcja odzieży (i to w takich ilościach) nie pozostaje obojętna dla środowiska. Szacuje się, że wyprodukowanie jednej koszulki pochłania aż 2700 l wody słodkiej, czyli tyle, ile średnio wystarcza jednej osobie na 2,5 roku. W 2020 r. sektor tekstylny, był trzecim – co do wielkości – powodem degradacji wody i użytkowania gruntów. W tym samym roku, produkcja odzieży i obuwia dla jednego obywatela UE wymagała średnio 9 m3 wody, 400 m2 ziemi i 391 kg surowców.1
Wpływ konsumpcji wyrobów włókienniczych na środowisko na osobę w UE w 2022 roku / europarl.europa.eu
Inne
Aby przeciwdziałać wpływowi konsumpcjonizmu ludzi w zakresie nabywania odzieży na środowisko – UE dąży do tego, aby zmniejszyć ilość odpadów tekstylnych, wydłużyć cykl życia tekstyliów i zwiększyć recykling.
Jedną z wprowadzonych w tym zakresie zmian, która wejdzie w życie już od 1 stycznia 2025 r. – jest wprowadzenie obowiązku segregacji odpadów tekstylnych i odzieży.
Od 1 stycznia 2025 r. obowiązek segregacji obejmie również tekstylia
Od 1 stycznia 2025 r. na każdą gminę zostaje nałożony ustawowy obowiązek segregacji odpadów tekstylnych i odzieży. Wynika on wprost z art. 14 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r., poz. 1579), zgodnie z którym – od nowego roku, gminy będą zobowiązane do przyjmowania odpadów tekstylnych i odzieży w tzw. punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych.
Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – utworzenie takiego punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK), w sposób umożliwiający łatwy dostęp do niego wszystkim mieszkańcom, to obowiązek każdej gminy. Są to miejsca, w których mieszkańcy danej gminy, mogą bezpłatnie pozostawić swoje odpady, których nie mogą wyrzucić do przydomowych pojemników. W ramach PSZOK – gmina ma obowiązek zapewnienia przyjmowania co najmniej: papieru, metalów, tworzyw sztucznych, szkła, odpadów opakowaniowych wielomateriałowych, bioodpadów, odpadów niebezpiecznych, przeterminowanych leków i chemikaliów, odpadów niekwalifikujących się do odpadów medycznych, które powstały w gospodarstwie domowym w wyniku przyjmowania produktów leczniczych w formie iniekcji i prowadzenia monitoringu poziomu substancji we krwi (w szczególności igieł i strzykawek), zużytych baterii i akumulatorów, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, zużytych opon, odpadów budowlanych i rozbiórkowych z gospodarstw domowych, a od 1 stycznia 2025 r. także tekstyliów i odzieży.
Nałożenie powyższego obowiązku na gminy, wynika z transpozycji do prawa krajowego przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19.11.2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy. Zgodnie z jej art. 11 ust. 1 – na państwa członkowskie UE, zostało nałożony obowiązek selektywnej zbiórki przynajmniej papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła, a od dnia 1 stycznia 2025 r. również tekstyliów.
Tekstyliów nie wyrzucimy już do odpadów zmieszanych, a niewłaściwa segregacja śmieci wiąże się z konsekwencjami
Wprowadzenie powyższych obowiązków oznacza, że od nowego roku – ubrań, jak i innych tekstyliów, których będziemy pozbywać się z gospodarstwa domowego – nie będzie już można wrzucać do pojemnika na odpady zmieszane, tylko trzeba będzie odwozić je do PSZOK (lub ewentualnie umieszczać w pojemnikach przeznaczonych typowo do zbiórki tekstyliów1) – o ile tak owe, zapewni na swoim terytorium, dana gmina). Wrzucenie ubrania wykonanego np. w 100% z poliestru (który jest materiałem syntetycznym) do pojemnika na tworzywa sztuczne – również jest niedopuszczalne. Takie postępowanie, skutkować może wzrostem opłaty za gospodarowanie odpadami od 200% do nawet 400% (zgodnie z art. 6ka ustawy z dnia 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach).
Na chwilę obecną – nie jest planowane wprowadzenie dodatkowego pojemnika na odpady segregowane, który każdy mieszkaniec miałby w swoim domu i który byłby przeznaczony na tekstylia, a gminy zobowiązane byłyby odbierać odpady tego typu z poszczególnych posesji (na takich samych zasadach, jak inne odpady podlegające segregacji). Nie jest jednak również przesądzone, że nie nastąpi to w niedalekiej przyszłości – zwłaszcza, biorąc pod uwagę plany UE odnośnie wprowadzenia tzw. systemów rozszerzonej odpowiedzialności producentów odzieży.
Dalsze plany UE odnośnie recyklingu tekstyliów – przerzucenie kosztów związanych z odbiorem śmieci na producentów
W marcu 2024 r. Parlament Europejski przedstawił dalsze pomysły odnośnie zmian przepisów dotyczących odpadów tekstylnych. Dzięki przeglądowi dyrektywy dot. odpadów – UE planuje wprowadzenie tzw. systemu rozszerzonej odpowiedzialności producentów. W praktyce, oznacza to, że koszty związane z oddzielnym odbiorem śmieci, ich sortowaniem i recyklingiem, będą musieli pokryć producenci tekstyliów takich jak odzież, obuwie, nakrycia głowy, akcesoria, oraz inne przedsiębiorstwa wprowadzające takie produkty na jednolity rynek europejski.
Jeżeli dojdzie do wprowadzenia takiego systemu – istnieje wówczas szansa, że tekstylia, podobnie jak inne odpady segregowane, będą podlegały odbiorowi z poszczególnych posesji, skoro koszt ich odbioru będzie obciążał nie tylko gminy, ale również ich producentów.
1 PE, Wpływ produkcji tekstyliów i odpadów tekstylnych na środowisko, grudzień 2020 r. (https://www.europarl.europa.eu/topics/pl/article/20201208STO93327/wplyw-produkcji-tekstyliow-i-odpadow-tekstylnych-na-srodowisko-infografiki)
Sprawdź >>> Dziennik Gazeta Prawna - subskrypcja cyfrowa
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 399)
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19.11.2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (DUUEL. z 2023 r., nr 191, poz. 1)