Czujnik dymu i czadu w mieszkaniu i domu. Od kiedy obowiązek instalacji? Nowe rozporządzenie MSWiA już w Dzienniku Ustaw

• Dlaczego trzeba zmienić przepisy przeciwpożarowe. Dotychczasowy stan prawny
• Czujki dymu i czujki czadu ratują życie
• Obowiązek instalacji czujki dymu
• Obowiązek instalacji czujki tlenku węgla (czadu)
• Obowiązek oznakowania miejsc połączenia ściany oddzielenia przeciwpożarowego ze ścianą zewnętrzną oraz z dachem
• Od kiedy trzeba stosować nowe przepisy

Dlaczego trzeba zmienić przepisy przeciwpożarowe. Dotychczasowy stan prawny

Chodzi o nowelizację rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2023 r. poz. 822). 
Nowelizacja ta została opublikowana 22 listopada 2024 r. w Dzienniku Ustaw, poz. 1716.

Zdaniem MSWiA nowelizacja ww. rozporządzenia ma na celu poprawę poziomu ochrony przeciwpożarowej w kraju przez wprowadzenie rozwiązań, które powinny spowodować zmniejszenie:
1) liczby osób poszkodowanych w czasie pożarów oraz zdarzeń związanych z uwolnieniem tlenku węgla;
2) skutków pożarów w wielkopowierzchniowych budynkach handlowych, produkcyjnych i magazynowych.

MSWiA zwraca uwagę, że Każdego roku w Polsce w pożarach budynków lub innych obiektów budowlanych śmierć ponosi średnio 455 osób. Wartość ta utrzymuje się pomimo spadku ogólnej liczby pożarów. 
Analizując dane Państwowej Straży Pożarnej stwierdzono m.in., że:
1) około 80% ofiar śmiertelnych notowane jest w pożarach budynków mieszkalnych,
2) do tragicznych skutków pożarów najczęściej dochodzi w sezonie grzewczym,
3) najliczniejszą grupę ofiar śmiertelnych w pożarach (około 50%) stanowią osoby powyżej 55 roku życia,
3) istotny odsetek pożarów występuje w nocy. 

Celem nowych przepisów jest wprowadzenie rozwiązań umożliwiających wczesne wykrycie pożaru oraz skuteczne zaalarmowanie mieszkańców o zagrożeniu (działających również w porze nocnej, w trakcie snu).

Czujki dymu i czujki czadu ratują życie

Autonomiczne czujki dymu, dostępne na rynku krajowym od co najmniej dwóch dekad, charakteryzują się konstrukcją i cechami funkcjonalnymi umożliwiającymi ich samodzielny montaż i uruchomienie. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz podległe mu służby, a także organizacje pozarządowe oraz media, promują stosowanie tych urządzeń już od ponad dekady, podkreślając ich znaczenie dla bezpieczeństwa.

Obecnie używanie autonomicznych czujek dymu w Polsce jest dobrowolne, tymczasem obowiązek stosowania tych urządzeń w budownictwie mieszkalnym istnieje w wielu krajach, np. w Anglii, Austrii, Czechach, Estonii, Francji, Niemczech, Szkocji oraz Szwecji. Cykliczna edukacja społeczeństwa w połączeniu ze stosowaniem czujek w mieszkaniach przyczyniła się w tych państwach do wyraźnego spadku liczby ofiar śmiertelnych w pożarach (o 15-30%).

MSWiA zauważyło, że w pożarach ujawnionych w Polsce w ostatnich latach przez „instalacje wykrywania”, w tym autonomiczne czujki dymu, nie odnotowywano ofiar wśród użytkowników budynków mieszkalnych. Urządzenia te charakteryzują się wysoką skutecznością ostrzegania o zagrożeniu i umożliwiają podjęcie ewakuacji (niejednokrotnie całego budynku mieszkalnego), jeszcze przed przybyciem służb ratowniczych.

Ponadto MSWiA wskazuje, że w zdarzeniach związanych z emisją tlenku węgla (czadu), przy których działania ratownicze prowadziły lub asystowały siły krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, każdego roku jest poszkodowanych od kilkuset do blisko dwóch tysięcy osób, a kilkadziesiąt z nich traci życie. 

Do zatruć najczęściej dochodzi w okresie grzewczym. Takie zdarzenia związane są głównie z nieprawidłowym działaniem urządzeń grzewczych lub ich wyposażenia (np. pieców, kotłów, podgrzewaczy wody, kominków), a także z niesprawnością przewodów kominowych (wentylacyjnych, spalinowych i dymowych). Około 6% ofiar śmiertelnych to dzieci, a w ogólnej liczbie poszkodowanych grupa najmłodszych to około 27%. 

W realiach krajowych nadal wykorzystywana jest w lokalach mieszkalnych i użytkowych znaczna liczba urządzeń grzewczych spalających paliwa, które w pewnych warunkach mogą powodować emisję tlenku węgla w niebezpiecznych ilościach. 

Obowiązek instalacji czujki dymu

Omawiana nowelizacja w w rozdziale 6 zmienianego rozporządzenia dodaje § 28a, w którego ust. 1 określono nowy obowiązek wyposażenia lokalu mieszkalnego, a także pomieszczenia mieszkalnego lub jednostki mieszkalnej, w których są świadczone usługi hotelarskie, w co najmniej jedną autonomiczną czujkę dymu spełniającą wymagania Polskiej Normy PN-EN 14604 Autonomiczne czujki dymu.

Wprowadzenie tego przepisu ma na celu zapewnienie właściwych warunków bezpieczeństwa w budynkach, w których ludzie mieszkają i przebywają w porze nocnej. Jego stosowanie powinno w konsekwencji spowodować zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych i rannych w pożarach.

W § 28a ust. 2 wyłączono z tego obowiązku części budynku objęte ochroną przez system sygnalizacji pożarowej, który zapewnia co najmniej równorzędny poziom bezpieczeństwa pożarowego.

Obowiązek instalacji czujki tlenku węgla (czadu)

W § 28a ust. 3 zmienianego rozporządzenia określono nowy obowiązek wyposażenia pomieszczenia, w którym odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego i które wchodzi w skład lokalu mieszkalnego lub lokalu użytkowego przeznaczonego na pobyt ludzi, znajdującego się w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia życia ludzi ZL, w co najmniej jedną autonomiczną czujkę tlenku węgla, spełniającą wymagania Polskiej Normy PN-EN 50291-1 Wykrywacze gazu - Urządzenia elektryczne do wykrywania tlenku węgla w pomieszczeniach domowych - Część 1: Metody badań i wymagania eksploatacyjne. 

Przepis § 28a ust. 4 wyłącza natomiast obowiązek stosowania autonomicznych czujek tlenku węgla w pomieszczeniach, w których:
a) proces spalania odbywa się w urządzeniu z zamkniętą komorą spalania (odizolowaną od tego pomieszczenia);
b) spalanie ma miejsce w zasilanym paliwem gazowym urządzeniu przeznaczonym do przygotowania posiłków.

Przy stosowaniu elementarnych zasad bezpiecznego użytkowania wskazanych powyżej urządzeń zagrożenie związane z zatruciem tlenkiem węgla jest ograniczone.

Obowiązek oznakowania miejsc połączenia ściany oddzielenia przeciwpożarowego ze ścianą zewnętrzną oraz z dachem

Ponadto w § 4 ust. 2 zmienianego rozporządzenia (określającego obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej m.in. właścicieli budynków) dodano pkt 6, wprowadzający obowiązek oznakowania w budynkach handlowych, produkcyjnych oraz magazynowych miejsc połączenia ściany oddzielenia przeciwpożarowego ze ścianą zewnętrzną oraz z dachem. Obowiązek ten będzie dotyczył przedmiotowych budynków, w przypadku gdy ściana oddzielenia przeciwpożarowego oddziela strefy pożarowe o powierzchni co najmniej 2000 m2 każda, a ściany zewnętrzne co najmniej jednej strefy pożarowej wykonane są z materiałów palnych lub w co najmniej jednej strefie pożarowej gęstość obciążenia ogniowego przekracza 1000 MJ/m2. Każdorazowo będzie on realizowany poprzez oznakowanie budynku w sposób:
- określony w załączniku do rozporządzenia (przewidziano w nim zastosowanie pasa koloru czerwonego lub znaku przedstawiającego schematycznie ścianę oddzielenia przeciwpożarowego) albo
- uzgodniony z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej. 

Zdaniem MSWiA wprowadzenie tego rozwiązania przyczyni się do poprawy skuteczności działań gaśniczych oraz bezpieczeństwa strażaków, a także ograniczenia szkód popożarowych.

Od kiedy trzeba stosować nowe przepisy

Na podstawie § 3 omawianego rozporządzenia nowelizującego, wejdzie ono w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Ale w § 2 projektowanego rozporządzenia określono przepisy przejściowe. Zgodnie z tymi przepisami:

1) W przypadku lokali mieszkalnych oraz wchodzących w skład lokali mieszkalnych pomieszczeń, w którym odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, użytkowanych jako takie lokale lub pomieszczenia w dniu wejścia w życie rozporządzenia, wymagania określone w § 28a (obowiązek montażu czujek dymu i czadu) obowiązywać mają od dnia 1 stycznia 2030 r.

2) W przypadku pomieszczeń mieszkalnych i jednostek mieszkalnych, w których są świadczone usługi hotelarskie (tj. związanych z krótkotrwałym, ogólnie dostępnym wynajmowaniem domów, mieszkań, pokoi, miejsc noclegowych etc.), a także wchodzących w skład lokali użytkowych pomieszczeń, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, użytkowanych jako takie pomieszczenia lub jednostki w dniu wejścia w życie rozporządzenia, przewiduje się okres przejściowy na wprowadzenie obowiązków określonych w § 28a – czyli obowiązek montażu czujek dymu i czadu będzie istniał od dnia 30 czerwca 2026 r. 

3) W budynkach handlowych, produkcyjnych oraz magazynowych, dla których przed wejściem w życie rozporządzenia wydano decyzję w sprawie pozwolenia na użytkowanie albo został złożony wniosek o pozwolenie na budowę lub odrębny wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego i wnioski te zostały opracowane na podstawie dotychczasowych przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej albo zostało dokonane zgłoszenie budowy lub wykonania robót budowlanych, wymagania, o których mowa w nowym § 4 ust. 2 pkt 6 (tj. Obowiązek oznakowania miejsc połączenia ściany oddzielenia przeciwpożarowego ze ścianą zewnętrzną oraz z dachem), obowiązywać mają od dnia 1 stycznia 2026 r.

W pozostałych przypadkach wymagania określone w nowych przepisach § 4 ust. 2 pkt 6 oraz § 28a należy spełnić po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia rozporządzenia.

Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21 listopada 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów - Dz.U. poz. 1716.

Źródło: Projekt rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji zmieniającego rozporządzenie w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów